Een huwelijkscontract wijzigen wordt makkelijk

Het huwelijkscontract is een belangrijk instrument van bescherming en successieplanning. Maar situaties kunnen veranderen en soms is een aanpassing aangewezen. Voortaan kunt u dat zonder de zegen van de rechtbank.

Sinds 1976 is het perfect mogelijk een huwelijksstelsel te wijzigen. Vele echtparen maken hiervan gebruik om mekaar juridisch veilig te stellen als een van de partners zou overlijden. Het is bovendien een vaakgebruikt instrument van successieplanning want het toevoegen of verwijderen van bepaalde clausules kan ook een aanzienlijke besparing betekenen op de erfenisrechten. Vanaf 1 november 2008 worden de formaliteiten voor de wijziging van het huwelijkscontract fors versoepeld.

Vroeger: grote, middelgrote en kleine wijzigingen

Sinds de wet van 14 mei 1981 is de langstlevende echtgenoot wettelijk veel beter beschermd dan voordien, zodat huwelijkscontracten van voor die datum zeker een herziening kunnen gebruiken. Situaties kunnen nu eenmaal veranderen. Wat de aanpassing van het huwelijkscontract betreft, werd tot voor kort een onderscheid gemaakt tussen een grote, een middelgrote en een kleine wijziging.

Voor een grote (bijv. overstappen naar een ander stelsel) of een middelgrote wijziging (bijv. de inbreng van eigen goederen in de gemeenschap) was een bezoek aan de rechter noodzakelijk omdat de wijziging door een rechterlijk vonnis moest gehomologeerd (lees: goedgekeurd) worden. Alleen een kleine wijziging kon zonder tussenkomst van de rechter gebeuren. Zo kon u bijvoorbeekd een langst leeft, al heeft-clausule (het zogenaamde verblijvingsbeding) vervangen door het fiscaal voordeliger keuzebeding (een techniek waarbij de langstlevende na het overlijden van de partner kan kiezen tussen een aantal opties, afhankelijk van de omstandigheden van dat moment) .

De wet van 18 juli 2008 (verschenen in het Belgisch staatsblad van 14 augustus 2008) vervangt dit drievoudige onderscheid. Ze treedt in werking op 1 november 2008. Vanaf die datum kan elke wijziging van het huwelijkscontract – hoe groot of hoe klein ook – gebeuren zonder tussenkomst van de rechter.

Nu: één notariële akte

Voortaan moet u enkel nog naar de notaris om een wijzigingsakte te laten opstellen, niet meer naar de rechter. U kunt niet alleen een langst leeft, al heeft-clausule laten schrappen en vervangen door een keuzebeding maar ook bijv. een eigen goed inbrengen in de gemeenschap. U kunt zelfs door één enkele akte overstappen van gemeenschap van goederen naar scheiding van goederen, of omgekeerd.

Soms nog een inventaris

In principe moet er vooraleer het huwelijkscontract wordt gewijzigd enkel een inventaris gemaakt worden van alle roerende en onroerende goederen en schulden van de echtgenoten. Dit moet enkel als één van hen daarom verzoekt, wat in praktijk meestal niet het geval is. Om de rechten van eventuele schuldeisers te beschermen, blijft de opmaak van een gedetailleerde inventaris wel wettelijk verplicht wanneer de wijziging ” de vereffening van het vorige stelsel tot gevolg heeft“. Dat is bijvoorbeeld het geval wanneer iemand wenst over te stappen van een regime van gemeenschap van goederen naar een scheiding van goederen. In de praktijk zal de notariële akte dan twee luiken omvatten. In een eerste deel wordt de vereffening van het voorgaande stelsel geregeld, in een tweede luik worden de bepalingen van het nieuwe stelsel opgenomen.

Wie moet op de hoogte gebracht worden?

Ook op het vlak van de zogenaamde publiciteitsmaatregelen die met een wijziging van huwelijkscontract gepaard gaan (de verplichting om de wijziging kenbaar te maken), wijzigt de wet een en ander. De notaris moet voortaan binnen één maand na de wijzigingsakte een uittreksel daarvan bezorgen aan:

de ambtenaar van de burgerlijke stand van de plaats waar het huwelijk is voltrokken: deze vermeldt op de rand van de huwelijksakte de datum van de wijzigingsakte en de naam van de notaris die ze heeft opgemaakt. Als het huwelijk niet in België is voltrokken, wordt het uittreksel verzonden naar de ambtenaar van de burgerlijke stand van het eerste district Brussel die het over-schrijft in het register van de huwelijks-akten

de notarisdie het origineel (de zogenaamde minuut) van het oorspronkelijke huwelijkscontract bijhoudt: deze maakt er melding van onderaan op de minuut en hij is verplicht die vermelding over te nemen op alle kopies van dat oorspronkelijke contract die hij aflevert. Doet de notaris dit niet, dan riskeert hij een geldboete of zelfs een ontzetting uit zijn ambt. Hij kan ook aansprakelijk gesteld worden tegenover eventuele schuldeisers.

Bovendien moet de notaris binnen de maand na opmaak van de notariële wijzigingsakte, een uittreksel hiervan (zeg maar: een korte samenvatting) bekend maken in het Belgisch Staatsblad. Deze bekendmaking is echter niet vereist voor wijzigingen die er zich toe beperken clausules in te bouwen of te schrappen die afwijken van de gelijke verdeling van de gemeenschap (bijv. de langst-leeft-al-heeft-clausule of het keuzebeding).

Als één van de echtgenoten handelaar is, moet er nog een uittreksel van de wijzigingsakte gezonden worden naar de griffie van de rechtbank van koophandel in het rechtsgebied waar de handeldrijvende echtgenoot met zijn ondernemingsnummer is inge-schreven.

De wijziging heeft rechtsgevolgen...

Tussen de echtgenoten zelf heeft de wijziging van het contract rechtsgevolgen vanaf de datum van de notariële wijzigingsakte. Tegenover derden (denk vooral aan schuldeisers) blijft het principe behouden dat de wijzigingen slechts gevolg hebben vanaf de bekendmaking in het Belgisch Staatsblad.

Nog even geduld

Wijzigingsakten die werden opgemaakt voor de inwerkingtreding van de nieuwe wet en verzoeken tot homologatie die werden ingeleid bij de rechtbank voor de inwerkingtreding, worden nog afgehandeld onder het oude recht. Met andere woorden: de wijzigingsakten, opgemaakt vóór 1 november 2008 die gehomologeerd moesten worden volgens de op dat ogenblik geldende regels (grote en middelgrote wijzigingen), moeten nog aan de rechtbank ter homologatie voorgelegd worden om uitwerking te kunnen hebben.

Eric Spruyt, notaris, prof. Fiscale Hogeschool-EHSAL, Brussel