Een hele winter zonder zakdoek

Een drupneus, een prikkende keel, een schorre stem en het gevoel dat u een scheermesje hebt ingeslikt... De symptomen van winterkwaaltjes lijken op elkaar, maar vereisen toch een andere behandeling. Gemeenschappelijk is wel de oorzaak: meestal een virus, meestal gevolgd door een bacteriële infectie.

Het is weer zover, ik ben verkouden!” Weinigen onder ons die ervan gespaard blijven tussen nu en maart-april. De schuldigen zijn virussen, dus niet de koude, niet natte voeten, zelfs niet dat we vergaten onze muts op te zetten of een sjaal aan te trekken. Maar waarom dan altijd de raad dat we ons warm moeten aankleden? Bij koude en vochtigheid moet ons lichaam al vechten tegen het verlies aan warmte, zodat ons immuunsysteem verzwakt. Ons organisme put zich meer dan anders uit, wat een verlaagde efficiëntie van de voedingsbestanddelen en de witte bloedlichaampjes veroorzaakt. Bovendien hokken we, van zodra de temperatuur daalt, samen in ruimtes die vaak niet goed verlucht worden. Wanneer dan één persoon verkouden is, volstaat een hoest- of niesbui om ook de anderen te besmetten.

De meest voorkomende winterkwalen

–Verkoudheid: banaal maar vervelend

Een verkoudheid (of coryza) is een goedaardige virale infectie, met als symptomen een irritatie van de neus en de ogen, een gevoel van onbehagen, hoofdpijn... De geneesheer noemt het een rhinopharingitis wanneer de infectie de neusholten, de keel en het achterste van de verhemelte beslaat. De symptomen zijn niezen, een drupneus, pijn bij het slikken, gezwollen klieren in de hals, soms ook koorts. De neus scheidt eerst een vloeibaar slijm af, nadien wordt dat dikker, gekleurder en etteriger. Dit laatste is een teken van bacteriële agressie waartegen het best desinfecterende neusdruppels worden gebruikt. Bij een gewone verkoudheid volstaat de behandeling van de symptomen: een vasoconstrictor tegen de lopende neus, een hoestsiroop, een middel tegen de pijn,... Na een weekje zijn we ervanaf.

–Sinusitis: pijnlijk en lastig

Ook leken kunnen een sinusitis herkennen! Een gevoel van zwaarte aan de ene kant van de neus of aan beide kanten, met pijnscheuten ter hoogte van het voorhoofd. De sinussen zijn holten die bekleed zijn met slijmvliezen die via kleine spleetjes in verbinding staan met de neusholten. Sinusitis begint met een bacteriële infectie, maar wanneer de evacuatie van het slijm blokkeert, treedt er een complicatie op en riskeer je andere pathologieën ter hoogte van neus, keel en oren. Dan worden antibiotica en ontstekingswerende middelen voorgeschreven om verdere besmetting te voorkomen en de koorts te weren. Indien de aandoening vaak opduikt, spreekt u er ook eens over met uw tandarts: soms heeft het probleem iets te maken met infecties van tanden of tandvlees.

n Otitis: vreselijk pijnlijk

Een oorontsteking (of otitis) kan chronisch (seromuceus) zijn of acuut. De eerste is een vochtophoping achter het trommelvlies (in het midden-oor) en wordt niet altijd veroorzaakt door een virale of bacteriële besmetting. De tweede wordt gekenmerkt door een etterige vloeistof achter het trommelvlies waardoor dit opbolt en rood opzet. Hier is pijn het alarmsignaal: het is een scherpe, stekende pijn die verergert als men gaat liggen. Ze gaat vaak vergezeld van een temperatuurstijging (meer dan 38,5°). De diagnose kan alleen na een medisch consult worden gesteld. Het gebeurt ook wel eens dat er geen enkel symptoom is. Maar dat is een vergiftigd geschenk! De kiemen vallen het organisme aan en de ophoping van slijmerige vloeistof achter het trommelvlies brengt op de duur een vermindering van het gehoor teweeg. Wanneer otitis is vastgesteld schrijft de arts antibiotica voor, ontstekingsremmende middelen en zeker pijnstillers. Indien u gevoelig bent voor deze pathologie, neem dan de gewoonte om vaker uw neus te snuiten. Dit vermindert de kans op otitis, verwijdert de kiemen en maakt de buis van Eustachius vrij, zodat het oor beter verlucht en gedraineer wordt.

–Angina: een pijnlijke keel

Deze besmetting (viraal of bacterieel) van de keel beslaat het zacht verhemelte, de amandelen en de basis van de tong. Daarom dus dat een angina zoveel pijn veroorzaakt bij het slikken. Ze doet ook de klieren in de hals opzetten en zorgt voor koorts (tussen 38 en 40°). Gewoonlijk verdwijnt de aandoening spontaan na enkele dagen. Toch is het vaak zo pijnlijk dat een analgeticum welkom is (verzachtende zuigtabletten en lokale desinfectantia). Wanneer de symptomen blijven en gepaard gaan met opzetting van de klieren en zelfs koorts, dan raadpleegt u beter een arts. Indien het probleem bacterieel is, dan zal hij antibiotica voorschrijven. Treedt er niet snel verbetering op, dan gaat u best terug, want dan kan er een streptokok in het spel zijn. En deze bacterie kan een complicatie ter hoogte van hart of nieren veroorzaken. Een andere complicatie is flegmoon: een infectie van de amandelen die een chirurgische ingreep vereist.

–Bronchitis: hoesten en kortademig

Deze aandoening van de bronchiën, die een overdosis slijm produceren, wordt gekenmerkt door hoest, een piepende ademhaling, kortademigheid en vermoeidheid. Een superinfectie is mogelijk als ze niet goed verzorgd wordt. De arts schrijft ontstekingswerende middelen voor, die de bronchiën moeten openzetten en mucolitica, die het slijm vloeibaarder maken zodat het gemakkelijker kan worden opgehoest. Ook hier wordt zelfmedicatie afgeraden. Er zijn hoestsiropen die enkel werkzaam zijn bij droge hoest, veroorzaakt door een irritatie. De hoest bij bronchitis echter is een verdedigingsreactie van het lichaam om het overtollige slijm uit de bronchiën te verwijderen. Door die hoest met een onaangepast geneesmiddel te stoppen, riskeer je dat de infectie blijft. Bij steeds weerkerende bronchitis is er één heel belangrijke maatregel: stop met roken en/of vraag dat er in uw huis en auto niet gerookt wordt. Tabak maakt de slijmvliezen kwetsbaarder, waardoor de virussen gemakkelijker binnenkomen.

–Griep: stijf en doodmoe

De schuldigen zijn virussen van het type Influenza A en B, die virulent zijn vanaf oktober tot maart bij vochtig en niet al te koud weer (5 tot 6°C). Griep kan gemakkelijk vastgesteld worden: zij die het hebben, voelen zich letterlijk leeg, zo slecht dat ze niet uit hun bed kunnen. Ze hebben hoge koorts (38,5° tot 40°C) die aanhoudt. Deze koorts treedt zeer bruusk op in de eerste 24 uur na de besmetting. Eenmaal in het organisme nestelt het virus zich in de spieren van de rug, de nek, de benen, wat de pijnlijke stijfheid verklaart die de voorbode van de ziekte is. Hoofdpijn, hoest, verstopping van de neus en andere winterse symptomen zijn ook soms aanwezig, maar niet typisch voor de griep.

Om te genezen hebt u rust nodig, geneesmiddelen om de symptomen te verlichten (koorts en hoest) en veel geduld. Een week rust is noodzakelijk, anders riskeert u te hervallen. Elk jaar veroorzaakt de griep zo’n 1500 sterfgevallen in België.

Sommige personen zijn kwetsbaarder: senioren, kinderen en mensen met een verminderde immuniteit, met een chronische aandoening (diabetes, hartziekten, astma, chronische bronchitis). Het gaat hier om een derde van de bevolking en dat op zich is al een goede reden om u te laten vaccineren, het eerste middel als bescherming tegen de griep. Het moet elk jaar opnieuw worden herhaald, want het virus evolueert in de loop van de tijd. Het vaccin moet toegediend worden rond oktober-november en zeker voor het eind van het jaar. Het verdedigingsmechanisme wordt een vijftiental dagen na toediening van de inspuiting actief en blijft dat tot de lente. In België zijn verschillende vaccins gecommercialiseerd. Ze bevatten allemaal dezelfde stam, ze kosten ongeveer euro 10 (onder andere terugbetaald voor 50-plussers). De enige contra-indicatie is eiwitallergie.

Als het gaat om mensen bij wie complicaties zware gevolgen kunnen hebben, is snel ingrijpen belangrijk. Prof. Yves Van Laethem van de dienst voor besmettingsziekten aan het UMC Sint-Pieter: “Indien er binnen de 48 uur na het verschijnen van de eerste symptomen antivirale middelen worden toegediend, verminderen die de duur en de ernst van de aandoening. Het risico op complicaties wordt gehalveerd.” Deze geneesmiddelen hebben wel gastro-intestinale en neurologische neveneffecten.

Hoe overwinnen?

De temperatuur stijgt? Er is een epidemie van drupneuzen en kelen die prikken? Haal de schouders op en blijf glimlachen. Hier enkele trucjes om de virussen de baas te blijven. Aarzel niet om er verschillende uit te proberen, zo vindt u het middel dat voor u het beste werkt. En combineren kan ook.

–Vitamine C

Vitamine C is anti-dit en anti-dat: zelfs al is haar effect nooit wetenschappelijk bewezen, toch staat vast dat ze beschermt tegen winterkwalen wanneer dagelijks een dosis van 500mg wordt ingenomen. Zeker als u rookt en er meer dan tien sigaretten per dag doorsleurt, want dan verhoogt uw behoefte aan vitamine C met 30%! En als u dan toch te laat bent en en griep of verkoudheid steekt de kop op, dan kan een dosis van 1gram per dag de symptomen verminderen en de genezing versnellen. Het wordt wel afgeraden aan personen met nier- of maagklachten.

–Was uw handen

Virussen die ademhalingsproblemen veroorzaken, worden overgedragen via kleine speekseldruppeltjes bij het spreken of niezen. Het wassen van de handen met een vloeibare zeep en warm water, moet minstens dertig seconden duren (nagels inbegrepen!) maar het is wel een gemakkelijke en doeltreffende manier om ons te beschermen tegen besmetting. Geld uitgeven aan dure antibacteriële gels en zepen, is overbodig: voor de virussen die verantwoordelijk zijn voor winterkwalen volstaat het gebruik van water en zeep.

–Gebruik papieren zakdoeken

Onmisbaar om uw neus te snuiten, maar ook om neus en mond te bedekken als u niest. Gooi ze meteen in een vuilnisemmer in plaats van ze samen te proppen en diep in uw zak of handtas te stoppen! Weet ook dat kiemen worden overgedragen door direct contact (via een handdruk) of indirect contact (winkelwagentjes van een supermarkt, deurklinken...)

–Snuif buitenlucht op

U thuis opsluiten met alle ramen dicht, is een slecht idee, want zo werkt u de vermenigvuldiging van kiemen in de hand. Verlucht de kamers gedurende een twintigtal minuten per dag: dat is de beste manier om de kiemen naar buiten te jagen en hun concentratie te verminderen. Laat de temperatuur van de kamer niet hoger klimmen dan 18 à 20°C. Leg liever een extra deken op. Centrale verwarming is droog, maakt de slijmvliezen kwetsbaarder en zet zo weer een deur open voor de kiemen.

–Zoek hulp bij planten

Echinacea is afkomstig van Noord-Amerika: het versterkt het organisme, verhoogt het immuniteitssysteem en helpt om de winterkwalen het hoofd te bieden. Haar anti-infectueuze werking werd al door de Indianen vastgesteld nog voor ze werd bevestigd door wetenschappers aan het begin van de jaren 1900. Ook propolis heeft een antiseptische werking. De bijen oogsten deze harsachtige substantie op de knoppen en de schors van de bomen met als doel de bijenkast steviger te maken, maar ook om ze te beschermen tegen ziekteverwekkende bacteriën, schimmels en andere bedreigingen. Bij de mens werkt het niet anders: ze stimuleert onze immuniteit, geeft een boost aan onze energie en vermindert zowel de ernst als de duur van een verkoudheid. Acerola lijkt op een kers maar met zo’n hoge dosis aan vitamine C dat sinaasappelsap maar een schijntje is. Deze planten worden heel vaak teruggevonden in voedingssupplementen en activeren de immuniteit.

–Zachte geneeskunde

De klassieke geneeskunde heeft weinig aan te bieden om ons te beschermen tegen winterkwalen. Voedingssupplementen mogelijk wel. Voor een persoonlijke en dus efficiëntere aanpak consulteert u het best een gespecialiseerde arts.

De meest doeltreffende oligo-elementen die de weerstand verhogen werken in trio: neem elke winter een maand lang koper-goud-zilver of selenium-mangaan-koper (één dosis, tweemaal daags). De kuur bestaat in tabletten en in drinkbare ampullen.

Homeopathische korrels die ons wapenen tegen griepsymptomen: Influenzinum 9 CH, één dosis per week gedurende 1 maand. Daarna 1 dosis per maand. Oscillococciunum 200, twee dagen na elkaar één dosis tijdens periodes van epidemieën.

Gemmotherapie, een heel jonge, zachte geneeskunde die in België op punt werd gezet, gebruikt de knoppen en jonge scheuten van bomen. Deze remedies zijn zeer geconcentreerd want de knop bevat alle actieve bestanddelen van de plant in wording. Het bevat vitamines, mineralen en oligo-elementen, aangevoerd door de boom. Preventief tegen winterkwalen zijn extracten van cassis of els (5 tot 15 druppels per dag, op de tong, buiten de maaltijden). Deze remedies zijn terug te vinden in de apotheek-drogisterij en natuurvoedingswinkels.

–Oude recepten

Om de neus weer vrij te krijgen, haalt u potten en pannen boven. In een kom kokend water doet u 3 druppels essentiële olie van eucaluptus/ munt + 3 druppels essentiële olie van niaouli + 3 druppels essentiële olie van de grove den. Een handdoek over het hoofd, de neus in de damp (ogen dicht!) en gedurende 5 à 10 minuten diep inademen. Tweede gebruik: wrijf uw thorax en wervelkolom in (of laat u masseren!) met 2 druppels essentiële olie van Eucalyptus radiata + 6 druppels essentiële olie van ravinsara + 2 druppels essentiële olie van niauli, dit alles opgelost in zoete amandelolie. ’s Nachts doet u enkele druppels essentiële olie van eucalyptus in een luchtbevochtiger, op een zakdoek of op uw hoofdkussen. Hoe ze werken? Essentiële oliën hebben een anti-infectueuze werking. De essentiële oliën met fenolen ( tijm, kruidnagel, origano, bonenkruid...) en deze met monoterpenolen ( theeboom, niaouli...) werken antibacterieel en deze van ravensara, niauouli, eucalyptus en theeboom ook antiviraal.

–Onderhoud uw flora

Indien uw maagdarmflora (de miljarden vriendelijke en beschermende bacteriën) niet op punt staat, kan ze ook de noodzakelijke voedingsbestanddelen niet opnemen, waardoor uw weerstand niet optimaal kan werken. Om haar weer op te bouwen of te onderhouden zijn er de probiotica: preparaties op basis van levende micro-organismen (bacteriën) die een weldadig effect op onze gezondheid hebben. Door verschillende factoren (leeftijd, medicatie, een onevenwichtige voeding...) kan die flora slinken. Daarom dat het wordt aangeraden om het in te nemen onder de vorm van stoffen die terug te vinden zijn in zuivel, maar ook bij de apotheker. Om te weten welke stammen wetenschappelijk hun werkzaamheid hebben bewezen, voorziet de Europese Wetenschappelijke Stichting voor Probioticalabels (op het etiket). Bovenop de pre- en probiotica zijn er een aantal voedingsproducten die zeer gegeerd worden door de maagdarmflora en dat zijn de rauwe en gekookte groenten, kurkuma, gember, volle granen, quinoa, peulvruchten, yoghurt... En wat we uit onze voeding weren: witte suiker.

–Laat u onder handen nemen

Op het eerste gezicht is het vreemd, maar ook osteopathie werkt bij die mensen die de ene verkoudheid na de andere hebben. En inderdaad, door de beenderen van schedel en gezicht te manipuleren, helpt osteopathie om het vocht uit de bovenste luchtwegen te draineren. Eenzelfde resultaat wordt bekomen bij de manipulatie van de wervels van schedel en rug: dat heeft een positieve werking op de onderste ademhalingswegen. Wat de acupunctuur betreft: door de natuurlijke functies van het organisme te stimuleren, voorkomt ze respiratoire aandoeningen door frequentie en ernst te verminderen.

Michèle Rager