Eén en al oor

Een oorprop, een oorontsteking, een voortdurende pieptoon, overgevoeligheid of gehoorverlies... Oorproblemen manifesteren zich onder allerlei vormen. Maar voor tal van klachten zijn er succesvolle behandelingen.

Oorsuizen

Pieeeeeep, tuuuuut, brrrrrrr. Heb je constant een geluid in je oor terwijl het rondom jou gewoon stil is? Dan is er sprake van oorsuizen of tinnitus. Gehoorverlies kan hiervan aan de basis liggen. De hersenen gaan dan zelf een bepaalde geluidsactiviteit opwekken. Heel veel mensen hebben dit zonder hinder te ervaren. Maar zodra een ander deel van de hersenen hieraan wordt gekoppeld en je het geluid bewust gaat waarnemen, kan dat gepiep lastig worden en een emotionele impact hebben. Je hersenen zorgen ervoor dat je je op dat geluid begint te focussen waardoor ook het volume en de hinder toenemen. Het wordt iets overheersend waar je vanaf wil.

“Elke aandoening die gehoorverlies veroorzaakt, kan ook tinnitus geven”, leggen prof. dr. Paul Van de Heyning en dr. Vincent van Rompaey (UZA) uit. “Ligt bijvoorbeeld een oorprop aan de basis, dan kan de behandeling van de prop ook het oorsuizen doen wegebben. Wordt er geen ernstige oorzaak gevonden, dan is cognitieve gedragstherapie in combinatie met tinnitus retrainingtherapie een behandelingsoptie. Door inzicht te geven in het mechanisme in onze hersenen dat de fluittoon doet ontstaan, kan je dat proces zelf beïnvloeden. Het geluid wordt eerst losgekoppeld van de negatieve emoties. Het blijft wel aanwezig, maar door je vervolgens te richten op andere zaken, neem je het niet meer waar en verdwijnt de hinder.” Neuromodulatie is een andere optie voor bepaalde chronische gevallen. Deze aanpak, die voorlopig niet wordt terugbetaald, dringt via elektrostimulatie van de hersenen de overactiviteit terug.

Oorprop

Het gevoel dat je onder een stolp leeft die het geluid sterk dempt, dat is wat een oorprop of oorstop kan teweegbrengen. Ook plots gehoorverlies, oorpijn en ontstekingen kunnen het gevolg zijn. “Een oorstop ontstaat wanneer huidschilfers samenklitten tot een prop. Het oor is zelfreinigend en voert zo’n prop normaal af, maar soms kan hij onderweg vast komen te zitten en stilaan de gehoorgang afsluiten. Met een wattenstaafje duw je de prop vaak dieper tegen het trommelvlies aan, waardoor deze het oor niet meer vanzelf kan verlaten. Ook een smalle gehoorgang of het gebruik van een gehoortoestel kan de opstapeling van oorsmeer bevorderen.” Zelf een prop weghalen is moeilijk. Je gaat best bij de dokter langs, ook om na te gaan of er geen andere onderliggende aandoeningen meespelen.

Oorontsteking

Oorontstekingen worden vaak gelinkt aan de kinderjaren, maar komen op alle leeftijden voor. Zowel het binnen- en het middenoor als de uitwendige gehoorgang kunnen ontsteken. “Dat kan uiteenlopende redenen hebben. Wanneer de buis van Eustachius (die de neuskeelholte verbindt met het oor), niet optimaal werkt, kan er zich vocht opstapelen achter het trommelvlies. Dat komt vaak voor na een verkoudheid. Medicatie nemen of bij veelvuldige ontstekingen trommelvliesbuisjes aanbrengen, zorgt ervoor dat de verluchting van het middenoor verbetert en dat dit type ontstekingen wegblijft. Soms kan een ballondilatatie van de buis van Eustachius helpen.”

De klassieke acute middenoorontsteking door een bacteriële infectie, waarbij je plots felle oorpijn en gehoorverlies krijgt, gaat gepaard met etter achter het trommelvlies. Die zorgt voor veel druk, maar zodra het trommelvlies opengaat en de etter wordt afgevoerd, verbetert de pijn en de ontsteking.

Is de uitwendige gehoorgang ontstoken, dan ziet de behandeling er helemaal anders uit en worden er oordruppels ingezet. Bij mensen met diabetes groeit dit probleem soms uit tot een chronische oorontsteking, die gepaard kan gaan met verwikkelingen. Hier is extra aandacht en opvolging nodig want dit kan onder meer leiden tot de uitval van hersenzenuwen.

Een oorontsteking is niet altijd banaal. “Zeker als er sprake is van vocht of slijm dat blijft zitten, moet er altijd worden nagegaan wat de precieze oorzaak is. Meestal is dat een luchtweginfectie, maar bij ontstekingen langs één kant, kan er soms een gezwel in het spel zijn. Ook bij acute infecties die na een paar dagen vanzelf overgaan, laat je best nakijken of er geen onderliggende aandoening speelt die op termijn het gehoor kan aantasten.”

Gaatje in het trommelvlies

Een gaatje in het trommelvlies is het gevolg van een chronische middenoorontsteking. In de beginfase van die ontsteking heeft het trommelvlies zich even geopend om de etter weg te sluizen. Normaal groeit die opening nadien vanzelf weer dicht. Als het gaatje niet geneest, kan dit gehoorverlies geven en kan er een oorontsteking en oorloop ontstaan wanneer er water in het oor komt. “Kleine gaatjes worden doorgaans hersteld door een eenvoudige ingreep via de gehoorgang. Gaat het om een grotere opening, dan kan een trommelvliestransplantatie nodig zijn met een donortrommelvlies.”

Leeftijdsgebonden gehoorverlies

De ontwikkeling van nieuwe technieken zorgt ervoor dat steeds meer mensen tot op zeer hoge leeftijd een luisterend oor kunnen behouden. Vanaf 30 jaar neemt ons gehoor per decennium immers met ongeveer 7 decibel af voor de lage tonen en tot 18 decibel voor de hoge. Het is een heel geleidelijk proces dat je nauwelijks waarneemt. Tegen de leeftijd van 50-55 jaar beginnen de meeste mensen – die nooit eerder gehoorproblemen hadden – daardoor effectief gehoorverlies te ondervinden. Rond 75 jaar heeft ongeveer de helft zoveel gehoorverlies dat een gehoortoestel noodzakelijk is. “Aan dit leeftijdsgebonden gehoorverlies (presbyacusis) ontsnapt niemand. Maar verschillende zaken bepalen mee hoe snel en in welke mate dit slijtageproces zich doorzet”, aldus prof. dr. Paul Van de Heyning en dr. Vincent Van Rompaey.

“Naast erfelijke factoren, speelt de blootstelling aan lawaai een grote rol. Hoeveel geluidsoverlast hebben je oren gedurende je leven moeten verwerken door je werkomgeving, concerten enz.? Vaak geschiedt het kwaad tijdens de adolescentie maar de effecten duiken meestal pas op bij vijftigers en zestigers. Ook diabetes, een ongezonde levensstijl en dan vooral roken versnellen gehoorverlies. Mannenoren lopen meer risico dan die van vrouwen.”

De belangrijkste therapie is tijdig starten met een gehoortoestel, al dan niet in combinatie met gehoortraining. Maar toegeven dat je gehoor aan kwaliteit inboet, blijft voor sommigen nog altijd een taboe. “Dat is jammer want door de behandeling uit te stellen tot het echt niet anders meer kan, verlies je veel meer dan je gehoor alleen. Slecht horen tast ook het leren luisteren aan. Dat deel van de hersenen wordt dan steeds minder geactiveerd. Mensen gaan zich ook sociaal meer terugtrekken, met meer eenzaamheid en depressies tot gevolg. Nieuwe grote studies tonen zelfs aan dat beginnend gehoorverlies dat niet wordt gecorrigeerd, tot een versnelde achteruitgang van het denkvermogen leidt. Dat gaat driemaal zo vlug dan bij mensen die hun gehoorverlies wel aanpakken. Wie te laat in actie schiet, kan zijn oude niveau niet meer terug bereiken.”

Ligt een verkalking van de gehoorbeentjes aan de basis van het gehoorverlies, dan kan een ingreep waarbij die verkalking wordt verwijderd, helpen. Een alternatief is een speciaal gehoorimplantaat dat de functie van de gehoorbeentjes overneemt.

Is er sprake van ernstige slechthorendheid (minimum 85 decibel gehoorverlies) of doofheid, dan is een cochleair implantaat (CI) of slakkenhuisimplantaat de meest aangewezen behandeling. “Ongeveer driekwart van alle cochleaire implantaten wordt momenteel aangebracht bij vijftigplussers. De overgrote meerderheid zijn zelfs 75-plussers, die dankzij dit implantaat opnieuw zelfstandig worden. Deze ingreep zal in de toekomst nog aan belang winnen”, weten Van de Heyning en Van Rompaey.

Een CI werkt anders dan een klassiek gehoorapparaat omdat het de functie van de defecte zintuigcellen in het binnenoor overneemt. Het uitwendige deel, een spraakprocessor die tussen het haar wordt geplaatst en die met een magneet ter plaatse blijft, vangt de geluiden op. Die worden omgezet in een elektrisch signaal dat via een inwendige elektrode wordt doorgestuurd naar de gehoorzenuw. Zo wordt het opnieuw mogelijk om spraak en andere geluiden te horen.

Een cochleair implantaat wordt niet zomaar geplaatst. Daar gaat een hele procedure van onderzoeken en goedkeuringen aan vooraf en er wordt bij volwassenen slechts één CI vergoed, ook al ben je aan beide kanten slechthorend of doof. “Met één CI hoor je wel opnieuw voldoende om je sociale leven op te pikken en opnieuw te functioneren. Je krijgt de beste hoorresultaten in een stille omgeving.”

Overgevoelige oren

‘Ik hoor mijn ogen bewegen, mijn hart luid slaan, mijn gewrichten over en weer gaan.’ Of ‘het getik van lepeltjes in koffiekopjes klinkt pijnlijk en storend.’ Het zijn maar enkele voorbeelden van overgevoeligheid (hyperacusis). “Het gehoor zelf werkt normaal, maar toch neem je geluiden veel sterker waar dan ze in realiteit klinken. Alsof de volumeknop permanent te ver open staat. De oorzaak van hyperacusis is nog niet gekend. Je laat best door een specialist nakijken of er een onderliggende aandoening aanwezig is die specifiek kan worden behandeld.”

Ook het oog wil wat

Oorcorrectie

Het rechtzetten van flaporen (otoplastie), waarbij een correctie van het kraakbeen wordt uitgevoerd, kan op alle leeftijden maar gebeurt voornamelijk bij kinderen. Bij volwassenen is zo’n vraag eerder uitzonderlijk, al kan het perfect.

Doorgescheurde oorlel

Een oorbel die doorschiet en je oorlel lelijk toetakelt of een uitgerekt oorbelgaatje, kan esthetisch mooi worden gereconstrueerd. “Dat gebeurt best zo snel mogelijk voor een mooi resultaat. Onder verdoving wordt een dun laagje huid rondom het gaatje weggesneden waarna de huid met fijne hechtingen weer wordt dichtgenaaid”, verduidelijken Van de Heyning en Van Rompaey. Als het weefsel na enkele maanden helemaal hersteld is, mag je opnieuw oorbellen dragen. Maar je kiest wel best voor lichte modellen.

KARI VAN HOORICK