Ecotoerisme in ’s werelds grootste moeras

Wie Braziliaanse natuur zegt, denkt Amazonewoud. Maar even indrukwekkend én interessanter, is de Pantanal.

De Pantanal, in het zuidwesten van Brazilië, is het grootste biosfeerreservaat én omvangrijkste draslandgebied ter wereld, waar de dieren makkelijk voor de fotolens lopen. Een paradijs voor liefhebbers van woeste natuur.

Vanuit Cuiaba volgen we de lange, nooit voltooide weg naar Corumba. Na Poconé stopt het asfalt. Het landschap opent bruusk en de aardeweg overbrugt de eerste moerassen. We houden halt en het duurt geen 30 seconden voor we de jacarés opmerken, de lokale variant van de kaaiman. Hun muil en onbeweeglijk vorsende ogen steken boven de waterplassen uit. De kaaimannen hier zijn niet agressief en je kan ze dan ook makkelijk benaderen voor een close-up.

In deze tijd van het jaar is de Pantanal een ware spons, verzadigd met water. Tot zover het oog reikt, zie je waterplassen en meren, bezaaid met beboste eilanden. Water dat bij zijn doortocht soms alles wegspoelt, maar vooral leven brengt. De Pantanal bestrijkt een oppervlakte van 230.000 km2, gelijk verdeeld over de Braziliaanse staten Mato Grosso en Mato Grosso do Sul, alsook over een klein stukje Bolivië en Paraguay. Alles samen half zo groot als Frankrijk.

Te midden weelderige fauna en flora

Anderhalf uur voorbij Poconé wijst aan de kant van de weg een kleine bar in the middle of nowhere plots op de nabijheid van onze uitvalsbasis: een pousada (boerderij). Een fris drankje later dringen we door tot de Araras Eco Lodge, die bijna als een indringer plaats heeft genomen tussen de onvoorstelbaar weelderige fauna en flora die we weldra van zéér nabij ontdekken. In de vorm van de onvermijdelijke capibara, bijvoorbeeld. Het grootste knaagdier ter wereld (zo groot als een klein kalf) is absoluut niet schuw en graast bij de deur van mijn kamer. Met een beetje geduld lukt het me zelfs om dit merkwaardige beest te aaien. Je zou zeggen dat hij een soort vredesverdrag heeft gesloten met de jacarés die krioelen in de waterplassen op een paar meter van de lodge. Zelfs de kleinste capibara’s gaan rustig baden te midden van de reptielen.

Flamboyante pionier

Eigenaar André von Thuronyi, een flamboyante Hongaarse graaf die vlekkeloos Frans spreekt, ontvangt zijn bezoekers als vrienden en blijkt een onuitputtelijke bron van kennis over zijn tweede thuis. Hij is een pionier van het Braziliaanse ecotoerisme en heeft een 25 m hoge houten toren gebouwd om de dieren beter te kunnen observeren.

Zijn gasten hebben de keuze uit tal van natuuractiviteiten: piranha’s vissen, de rivier afdalen per kano, ara’s observeren, tochten te paard of een rodeo. De boerderijen van de Pantanal leven vooral van de extensieve veeteelt. Kuddes van duizenden koeien bieden werk aan een leger cowboys, die bij wijze van ontspanning niets liever doen dan geïmproviseerde kleine circusshows opvoeren.

Ten gevolge van zijn klimaat en geologie is de Pantanal een zeer open gebied gebleven, waar alleen op de oevers van de stromen en sommige heuvels begroeiing is. De vogels die je in het Amazonewoud moeilijk kan zien omdat ze zich verschuilen achter het lover, fladderen hier vrolijk rond. Je ziet ze overal. Sommige zijn echte reuzen, zoals de jabiroe (de grootste ooievaar ter wereld), de kamichi (een soort grote, vliegende kalkoen) of de ibis.

De iconische toekan is veel kleiner maar ongetwijfeld een van de leukste. De meeste exemplaren zijn erg zelfzeker en komen graag even tot bij de toeristen. Maar opgelet voor blote tenen, want daar zijn toekans dol op.

Hydraulisch wonder

De Pantanal is met zijn ongelofelijke hydraulische systeem ook een van de beste viszones op aarde. Je vindt er onder meer de befaamde piranha’s.

Een tip: probeer een kijkje te nemen bij (of deel te nemen aan) een van de traditionele vispartijen. De locals vangen de grootste exemplaren hier met de lasso! Sommige specimens wegen tot 80 kilo.

Vanaf het vallen van de avond weerklinken de eerste kreten in het ons omringende woud. Het zijn vaak de brulapen die de aftrap geven voor het concert. Het is het uur waarop je tapirs kan ontmoeten, reuzenmiereneters, gordeldieren, otters en met een beetje geluk zelfs jaguars.

Een uiterst zeldzaam dier is de hyacinthara, een magnifieke ara van bijna een meter, met gele veertjes omcirkelde ogen en diepblauwe pluimen. Het dier werd het slachtoffer van zijn schoonheid en was bijna uitgestorven. “Tot voor kort ging hij van de hand voor 20.000 dollar per stuk. Het duurde niet lang of er bleven in heel de Pantanal nog maar een paar tientallen paren over,” legt André uit. Dankzij zijn acties zijn er nu weer honderden. Hij plantte de acuripalmboom (de voedselbron van de vogel) weer aan, plaatste nestkasten en vooral: sensibiliseerde de boeren.

André is formeel: 20 jaar geleden werd hij aangetrokken door de authenticiteit van de Pantanal en de streek zal dit karakter bewaren. Om massatoerisme te weren beperken de meeste lodges zich dan ook tot 25 kamers. Op dit moment heeft hij nog altijd gelijk: de Pantanal blijft een paradijs voor ecotoerisme en authentiek reizen.

Tekst en foto’s: Eric Vancleynenbreugel