Echte stenen, valse krachten

Al van oudsher worden aan kristallen en edelstenen vermeende heilzame krachten toegeschreven. Een hype die recent nieuw leven kreeg ingeblazen dankzij beroemde believers. Edelsteenkundige Claire Moens scheidt feiten van fictie.

Victoria Beckham die overal kristallen in huis plaatst om positieve energie op te wekken, Adèle die nooit het podium betreedt zonder een brok lapis lazuli in haar handtas, Katy Perry die een rozenkwarts draagt om mannen aan te trekken, Anouk Matton die oppert dat een turkoois bescherming biedt tegen allerhande ziekten en milieuvervuiling. Zelfs de burgemeester van New York verkondigde dat zijn stad zo bruist door de aanwezigheid van, jawel, kristallen in de ondergrond. In hun kielzog: geslepen ondernemers, die via trendy (web)shops stenen allerhande aanbieden of ze verwerken in dure cosmetica en daar een lucratief handeltje uit puren.

Controle verwerven

Het geloof in geneeskrachtige stenen is al lang de geitenwollensokken en naar wierook geurende hippiewinkeltjes ontgroeid. “Als juwelenontwerpster zou ik niet liever hebben dan dat edelstenen ziekten konden genezen of voorkomen, maar helaas is dat onzin, waarvoor geen spatje wetenschappelijke evidentie bestaat. Als edelstenen effectief energie zouden uitstralen of beschermende vibraties geven, zoals adepten beweren, moet dat wetenschappelijk meetbaar zijn en dat is niet het geval”, benadrukt Claire Moens, al 30 jaar professioneel met edelstenen aan de slag en lid van SKEPP (Studiekring voor Kritische Evaluatie van Pseudowetenschap en het Paranormale) Ze ging op zoek naar de oorsprong van dit fenomeen, waar een hele geschiedenis aan voorafgaat.

Dat kristallen door hun prachtige vorm fascineren ligt voor de hand. “Eigenlijk hebben deze stenen een eenvoudige chemische samenstelling en vandaag weten we perfect hoe ze ontstaan en waar ze hun verbluffende kleuren vandaan halen. Die kennis hadden ze niet in het verleden. Door beschermende krachten toe te schrijven aan speciale stenen probeerden onze verre voorouders vat te krijgen op ram- pen en ziekten. Vanaf de middeleeuwen werden edelstenen ook gebruikt als geneesmiddel door ze te vermengen met water, in te nemen als poeder of op een ziek lichaamsdeel te leggen.”

“Het geloof in de bovennatuurlijke kracht van stenen verschilt naargelang de cultuur en religie. Opvallend genoeg worden aan bepaalde stenen, afhankelijk van de bron of cultuur, tot op vandaag uiteenlopende eigenschappen toegedicht. Zo is opaal voor velen een ongelukssteen, terwijl anderen geloven dat die helpt bij oogaandoeningen, tegen stress en depressie. Maar als ze echt zouden werken, zou hun effect overal gelijk moeten zijn en dezelfde steen voor dezelfde kwaal worden aanbevolen.”

Aanvullende therapie

De vernieuwde aandacht voor kristalenergietherapie begon met de opkomst van de New Age, die gezondheidsproblemen op een intuï- tieve manier wil oplossen en zich afkeert van de moderne wetenschap en geneesmiddelenindustrie. Sinds ook beroemdheden mee op de kar springen, verkopen de stenen als zoete broodjes.

Zolang mensen zich edelstenen of kristallen aanschaffen omdat ze die mooi vinden of omdat ze hen levensvreugde geven, is er niets aan de hand. Dat sommigen zweren dat bepaalde stenen hen positieve energie, een betere nachtrust of meer aantrekkingskracht verlenen, is vermoedelijk te verklaren door het placebo-effect. Toch loeren er volgens Claire Moens wel degelijk gevaren om de hoek. “De boutade baat het niet, dan schaadt het niet – behalve de portemonnee -, gaat zeker niet altijd op. Heel wat mensen die geloven dat stenen hun gezondheidsproblemen aanpakken, beschouwen kristallen als een aanvullende therapie en raadplegen gelukkig ook een arts, al wachten ze daar soms te lang mee. Daarnaast is er een groep die uitsluitend op de stenen vertrouwt om hun klachten te behandelen. Dan wordt het ronduit gevaarlijk, zeker bij ernstige symptomen. Sommige kristaltherapeuten gaan nog een stap verder en bevelen elixirs aan op basis van dodelijke mineralen zoals witheriet, wat niets anders is dan een onderdeel van rattengif.”

Kwarts

Nochtans zijn er al opmerkelijke wetenschappelijke studies uitgevoerd die het vermeende effect van stenen onderuithalen. Zo was er een experiment van de University of London waarbij vrijwilligers werden verdeeld in groepen die een echt of een namaak kwartskristal kregen. Ze moesten ermee mediteren en vervolgens hun bevindingen meedelen. Bleek dat er geen enkel onderscheid was tussen wat mensen met een echt of een nepkristal gewaar werden, wat de onderzoekers deed besluiten dat er enkel sprake was van zelfsuggestie of een placebo-effect.

Puur natuur?

De prijs van kristallen varieert vandaag enorm. Hoewel veel verkopers claimen onbewerkte natuurstenen te verkopen, blijken er heel wat toch behandeld om de kleur te versterken of te veranderen. Zo wordt goedkope kwarts voor dure witte jade van de hand gedaan. “Een andere vorm van bedrog: ruwe natuurlijke kristallen die perfect geometrisch zijn, maar in werkelijkheid uit een groot kristalblok zijn geslepen. Perfect gevormde kristallen zijn veeleer zeldzaam en dus duur, maar als leek is het vaak moeilijk om nep van echt te onderscheiden.”