De vzw: voor alle zekerheid

U komt regelmatig samen met een groepje vrienden om te wandelen, te fietsen, wijn te proeven,... en wilt deze bijeenkomsten een wat officiëler karakter geven. Houdt u het bij een feitelijke vereniging of opteert u voor een vzw, een vereniging zonder winstoogmerk?

Veel mensen komen samen of vergaderen zonder de wettelijke formaliteiten van een vzw te vervullen. Zo kunt u met een aantal vrienden of vriendinnen een wandelvereniging of fitnessclubje in het leven roepen of met een aantal gelijkgestemde zielen activiteiten doen rond een gemeenschappelijke passie of hobby (wijn proeven, reizen, gastronomische uitstapjes maken, modeltreintjes in elkaar knutselen). Juridisch is hier sprake van een feitelijke vereniging. Iedereen kan een feitelijke vereniging uit de grond stampen, omdat u er eigenlijk niets voor moet doen. Er zijn geen wettelijke voorwaarden. En daar is niets mis mee. Tenzij... aan een feitelijke vereniging ontbreekt maar één belangrijk element: de rechtspersoonlijkheid.

De gevaren van een feitelijke vereniging

Dat een feitelijke vereniging geen rechtspersoonlijkheid heeft, betekent dat ze geen ‘juridische identiteitskaart’ bezit en dus ook geen verbintenissen kan aangaan. Het zijn de individuele leden die zich persoonlijk verbinden tot de verplichtingen van de vereniging.

Vermits de vereniging voor de wet niet bestaat, kunt u in haar naam geen geschil voor de rechter brengen. U zult dit in eigen naam – en voor eigen rekening – moeten doen. Omgekeerd geldt ook dat niemand de vereniging kan dagvaarden, maar wel degene die ergens zijn handtekening heeft geplaatst. Meestal zal men niet de hele groep kunnen aansprakelijk stellen. Probeer maar eens te bewijzen dat iemand deel uitmaakt van wandelvereniging De flinke stappers als hij dat zelf niet wenst toe te geven.

Kortom, in elk conflict met een feitelijke vereniging zal de tegenpartij trachten één persoon verantwoordelijk te stellen. Meestal zal dat de duivel-doet-al van de vereniging zijn, namelijk diegene die iets gedaan heeft in naam van de vereniging (door een bestelling te plaatsen, een zaal te huren, drukwerk te bestellen). Ergens zal er dan wel een handtekening geplaatst zijn en het zal dit lid zijn dat door de deurwaarder aangesproken wordt en voor de rechtbank moet verschijnen. Zoniet vindt men wel ergens de naam van de voorzitter of de schatbewaarder (op een affiche of een uitnodiging bijvoorbeeld) en stapt de boze schuldeiser wel naar hem toe.

De vzw is een persoon

In tegenstelling tot de feitelijke vereniging, bezit de vzw wel rechtspersoonlijkheid. Zij kan in eigen naam dagvaarden en gedagvaard worden want ze bestaat voor de rechter én voor de overheidsinstanties (belastingen, btw, sabam, de economische inspectie). Praktisch betekent dit dat de leden van de vzw nooit in eigen naam aansprakelijk zijn, dus ook niet voor eigen rekening! De vzw leidt een eigen leven voor het recht, de leden zijn niet persoonlijk gebonden door de vereniging. Zij beschikt ook over een eigen vermogen dat duidelijk is afgebakend van deze van de leden, zodat de verantwoordelijkheid en de kosten op haar kunnen worden afgeschoven.

Wie kan een vzw oprichten?

Minimaal drie personen zijn er nodig om een vzw op te richten. Belg of Kroaat, Rus of Amerikaan, dat maakt niet uit. Er is geen nationaliteitsvereiste. Volgens de wet moet de vzw wel bestaan uit een algemene vergadering en een raad van bestuur.

De algemene vergadering bestaat uit de effectieve leden van de vereniging en bepaalt het beleid. De oprichters vormen dus de eerste algemene vergadering van de vzw.

De raad van bestuur bestaat uit de personen die het beleid van de algemene vergadering uitvoeren.

Hoe richt u een vzw op?

Opdat buitenstaanders de vzw als een zelfstandige rechtspersoon zouden erkennen, moet u een aantal formaliteiten vervullen. Iedereen die geen lid is van de club moet immers weten dat de vzw juridisch gezien bestaat. Dit gebeurt in 3 stappen.

Stap 1: De statuten

U begint met ontwerpstatuten op te stellen. Dit is een overeenkomst tussen de leden waarin zij het doel van de vzw vermelden en met welke middelen ze dit willen bereiken. Hierbij moet de wet van 27 juni 1921, zoals gewijzigd door de Wet van 2 mei 2002, gerespecteerd worden. Artikel 2 van deze wet schrijft voor dat in de statuten bepaalde gegevens moeten opgenomen worden. Meer bepaald zijn er tien verplichte vermeldingen.

De lijst met verplichte vermeldingen vindt u op de website van het Vlaams studie- en documentatiecentrum voor vzw’s, Noordstraat 9, 8560 Moorsele, tel. 056 41 03 68, fax 056 41 57 74, www.vsdc.be ( klik op ‘De wet van 27 juni 1921, gewijzigd door...’).

Stap 2: De stichtingsvergadering

Is de papierwinkel achter de rug, dan nodigt u al de leden-oprichters uit voor de stichtingsvergadering. Op deze vergadering dienen de statuten met eenparigheid van stemmen goedgekeurd te worden.

Enkel zij die de statuten ondertekenen, worden beschouwd als oprichter, stichter, effectief lid of eerste lid van de Algemene Vergadering. Het zijn ook deze personen die over ‘de complete volheid van het lidmaatschap beschikken’ zoals dat juridisch heet. Van de statuten moeten er evenveel exemplaren zijn als er leden-oprichters zijn en op elk exemplaar hoort ieders handtekening te staan. Vanaf dit moment bestaat de vzw tussen de oprichters onderling, maar nog niet voor buitenstaanders. Dat wordt geregeld met stap 3.

Stap 3: Neerlegging en publicatie in het Staatsblad

De vzw krijgt pas bestaansrecht tegenover buitenstaanders (m.a.w. rechtspersoonlijkheid) vanaf de dag dat haar statuten en de akten betreffende de benoeming van de bestuurders worden neergelegd bij de griffie van de Rechtbank van Koophandel van het gerechtelijk arrondissement waar de vzw haar zetel heeft. Naast de neerlegging van de statuten en de akten betreffende de bestuurders en de gevolmachtigden, moet de vzw ook een kopie van het ledenregister neerleggen. Dit vermeldt de effectieve leden met naam, voornamen, woonplaats en de datum van toetreding. De statuten (bij uittreksel), de namen van de bestuurders en eventueel de gemachtigden, het dagelijks bestuur en de commissarissen moeten ook gepubliceerd worden in de bijlagen van het Belgisch Staatsblad. Prijs van publicatie bij oprichting: euro 134,07 (inclusief btw).

Klop hiervoor ook eens aan bij het Vlaams studie- en documentatiecentrum voor de vzw. U kunt de nodige formulieren downloaden via www.vsdc.be (klik op ‘downloads’).

Guy Kerstens