De stilteretraites hebben de wind in de zeilen

Je bent alles en iedereen beu, je zit met levensvragen, je hebt persoonlijke problemen of relatieconflicten... De stilteretraite mag dan een mystiek kantje hebben, ze laat je toe in alle rust te herbronnen en een balans van je leven op te maken. Ver weg van de dagelijkse sleur en het latente gevoel van onveiligheid!

“Nu is de maat vol! Zo wil ik niet meer verder!” Het is een gevoel waar we allemaal wel eens mee worstelen. Dan bekruipt ons de zin om alles achter te laten en naar een onbewoond eiland te vluchten. Om, al was het maar voor een paar dagen, alles on hold te zetten – die veel te drukke agenda, dat slopende gezinsleven, die berg kleine beslommeringen of grote problemen (echtscheiding, overlijden, ontslag...) achter ons te laten.

Anno 2016 moeten/willen we altijd bereikbaar zijn, maar de behoefte om ons nu en dan af te zonderen is heel natuurlijk en betekent niet dat we de realiteit willen ontvluchten. Om een nieuwe start te nemen of ons leven een totaal andere wending te geven, hebben we soms nood aan sereneniteit en aan in alle rust kunnen nadenken, weg van de invloeden van buitenaf. Het is dan ook geen toeval dat de meeste oude beschavingen een belangrijke plaats toekenden aan zelfbezinningsvomen als meditatie, gebed en filosofisch onderricht.

Luisteren naar jezelf

Het volstaat te kijken naar het huidige aanbod aan meditatielessen – meditatie is een term die vandaag vele ladingen dekt – of aan trainingen in mindfulness, om te beseffen dat die nood aan zelfbezinning nog lang niet verdwenen is. Zoek de term stilteretraite op op het internet en je krijgt een eindeloze lijst van spirituele retraitemogelijkheden in abdijen, boeddhistische centra of een afgelegen stuk natuur. Allemaal locaties die erg geschikt zijn voor een paar dagen introspectie.

“De bedoeling is een wat afgelegen omgeving aan te bieden, waar je weer innerlijke rust kan vinden”, zegt Lea Vanrompay, beheerder van het Tibetaans Instituut in Hoei. “Als je innerlijke rust vindt, wordt alles wat je omgeeft vanzelf minder agressief. Je bent niet los van de werkelijkheid, je ziet ze alleen simpelweg zoals ze is.”

Stilteretraites bieden met andere woorden een soort van luchtbel, afgeschermd van de drukke samenleving en de permanente bereikbaarheid. “Noem ons gerust een stiltereservaat”, lacht broeder Bernard-Joseph, de gastbroeder van de abdij van Orval. “Stilte is een zeldzaam goed geworden, maar ze is onmisbaar als je terug voeling wilt krijgen met jezelf.”

Alleen of met hulp

“Het is bijna een inwijdingsritueel: je breekt met het dagelijkse leven, met je gewoonten, je familie, je vrienden en met alles wat je weet en denkt”, legt Jean-Luc Legrand uit, die als groepsleider en coach, stiltereizen naar de Sahara organiseert. “In dit soort van vacuüm krijg je als vanzelf de kans om te komen tot wat voor jou de essentie is: wat zijn mijn fundamentele behoeften, mijn verlangens, mijn levensproject...?”

De rustgevende en afgelegen omgeving is zowat de gemeenschappelijke noemer voor alle stilteretraites, maar de methodes en technieken die naar voor worden geschoven om jezelf te herontdekken, durven sterk verschillen. “Zelf organiseren we eigenlijk niet veel”, horen we van broeder Bernard-Joseph. “We bieden een onthaalstructuur en tijd aan. We denken dat mensen zelfstandig genoeg zijn om die tijd zelf in te vullen door te wandelen, te schrijven, te lezen, naar het gezang van de vogels te luisteren of de diensten bij te wonen.” Niettemin is deze methode soms behoorlijk ontwrichtend voor mensen die het niet gewoon zijn om niets te doen, zegt onze monnik. “Niets doen is moeilijker dan je denkt. Je moet zoiets leren en je moet je er vooral niet schuldig bij voelen!”

Om die reden willen sommige mensen liever bij de hand worden genomen op hun zoektocht naar hun innerlijke zelf. “Bij ons gebruiken we de leer van Boeddha, want die biedt je de mogelijkheid om je geest te ontdekken en hem tot rust te brengen, er de zuiverheid en de goedheid van te zien”, legt Lea Vanrompay uit. “Dat vergt een persoonlijke inspanning: je moet je informeren, studeren, luisteren naar de leer en de verklaringen, alvorens zelf te kunnen nadenken over wat je hebt gehoord. Het gebeurt wel eens dat mensen merken dat deze werkwijze hen niet ligt! Vervolgens komt het erop aan de raadgevingen toe te passen. Het is een erg persoonlijk traject, waarbij iedereen op zijn eigen ritme vooruitgaat. We willen niet dat mensen zo maar aanvaarden wat gezegd wordt, zonder dat ze het zelf ervaren hebben.”

Er bestaat ook een tussenweg, met enkele workshops en eenvoudige oefeningen. “Voor mij geldt trouwens de regel: hoe eenvoudiger, hoe sterker”, zegt Jean-Luc Legrand. “Gewoon twee per twee gaan staan, elkaar in de ogen kijken en aan de andere zeggen ‘ik zie je’, is al iets héél intens. Je bewust worden dat je ademt, brengt al veel bij. Vrede, bijvoorbeeld, maar ook blijdschap.” De klemtoon ligt altijd op de interactie tussen lichaam en geest en op het belang van weer meester te worden van deze wisselwerking.

Terug naar de realiteit

Niet iedereen puurt evenveel winst uit een stilteretraite. Voor sommigen wordt het een waar keerpunt in hun leven, een nieuwe start of een (her)ontdekking van het geloof. Voor anderen blijft het nut ervan beperkt tot het identificeren van hun behoeften en hun wonden. “Die kunnen benoemen, is er al leren mee omgaan”, zegt één van onze deskundigen. Nog anderen komen gewoon tot rust en ervaren de retraite als een welkome adempauze in hun leven.

Blijft de vraag: is terugkeren naar de dagelijkse sleur na een stilteretraite niet erg moeilijk? “Je hebt inderdaad mensen die enorm bang zijn voor die terugkeer naar hun dagelijkse beslommeringen. Zeker de eerste keer valt dat soms dik tegen”, geeft Broeder Bernard-Joseph toe.

Precies om die bruuske breuk met de intensiteit van de stilteretraite te vermijden, organiseert Jean-Luc Legrand een follow-up van zijn reizen. “Tot drie maanden na de terugkeer voorzien we in een vorm van begeleiding: de deelnemers kunnen één keer per week een reisgenoot bellen om te vertellen over de beslissingen die ze hebben genomen. Dat vergroot de kans dat hun voornemen om hun leven te veranderen na hun terugkeer geen dode letter blijft.”

Het zou inderdaad jammer zijn dat de zoektocht naar je innerlijke zelf zonder gevolg blijft, want nogal vaak doet zo’n kans zich maar één keer in je leven voor!

NICOLAS EVRARD – FOTO’S GETTY IMAGES