De sauna weldaad of niet?

Een bezoekje aan de sauna kan u heerlijk doen ontspannen, maar er worden ook nogal wat therapeutische effecten aan toegeschreven. Klopt het dat een sauna ook goed is voor de gezondheid en zijn er dan helemaal geen schadelijke effecten? Wij vroegen het aan specialisten.

Ulaat kleren, schoenen en andere accessoires achter in een locker, trekt een badjas en slippers aan (eventueel ook een badpak of zwembroek als dat mag), douchet even en begeeft u met een handdoek (of twee: één om te zitten en één om u af te drogen) naar een sauna van uw keuze en warmt op.

Als u goed gaat zweten en zich niet meer lekker voelt bij de hitte (door een warmteopstoot na het overgieten van hete stenen met water), verlaat u de sauna om een koude douche en/of duik te nemen. U lijkt even ongevoelig voor de kou en dat is een bijzonder ontspannend en weldoend gevoel.

Afhankelijk van wat u wilt, kunt u alles daarna nog eens overdoen of eventuele andere voorzieningen van uw wellnesscentrum uittesten: een jacuzzi, een Turks bad, drijven op zout water in een floating-bad, uw vochtgehalte op peil brengen in de bar, genieten van een massage of schoonheidsbehandeling,...

Maar de basis van een bezoekje aan de sauna is de al dan niet bruuske overgang van heel warm naar (heel) koud. Vraag is of dat wel zo gezond is.

De cardioloog

“Tenzij voor specifieke risicogroepen, is een sauna niet levensgevaarlijk. Wij verbieden het mensen dan ook maar heel uitzonderlijk”, zegt revalidatiecardioloog Bénedicte Heyndrickx (UZ Brussel).

“Het komt er op aan het gezond verstand te gebruiken. Wie een voorgeschiedenis heeft van hart- en vaatziekten consulteert best zijn arts. En mensen met een lage bloeddruk moeten weten dat door de warmte de bloedvaten uitzetten en de bloeddruk daalt. Een koude duik doet de bloedvaten dan weer vernauwen en de bloeddruk stijgt even. Te extreme contrasten, zoals in een gat in het ijs duiken na een saunabeurt, kunt u beter vermijden. Doe het een beetje geleidelijk aan met een koude douche: eerst op voeten en polsen en niet onmiddellijk ter hoogte van de borstkas.”

“Het is niet bewezen dat sauna op een of andere manier goed is voor het hart. Maar ontspannen is heilzaam en warmte draagt daartoe bij. Gebruik zoals altijd uw gezond verstand: bij extreme warmte in de zon gaan liggen is ook geen aanrader.”

De pneumoloog

“Op het moment zelf kan een sauna voor astma- en COPD-patiënten een verlichting van hun klachten geven, omdat hun longfunctie tijdelijk met wel 10 % kan toenemen”, zegt pneumoloog Tom De Keukeleire (Sint-Elisabeth Ziekenhuis Zottegem en UZ Brussel). “Maar dat is maar een tijdelijk effect. Na een half uur tot twee uur gaat dat weer weg.”

Wat is beter voor mensen met luchtwegenaandoeningen: de vochtige sauna of de droge infraroodsauna? “Dat maakt niet zoveel uit. Over de gezondheidseffecten van saunagebruik bij longaandoeningen be-staat er maar weinig relevant wetenschappelijk onderzoek. De studies zijn vaak uitgevoerd in landen waar mensen al van kindsbeen af tot op hoge leeftijd in de sauna gaan en er dus op ingesteld zijn. Eén interessant onderzoekje is een vergelijking tussen groepen kinderen. De groep met saunagebruik had na drie maanden bedui- dend minder last van verkoudheden dan de andere groep.”

In welke gevallen is het niet verantwoord om de sauna te bezoeken? “Mensen met een luchtwegenaandoening kunnen beter enkel gaan als ze stabiel zijn; niet als ze acuut ziek zijn of koorts hebben. Patiënten met ernstige COPD hebben meestal een begeleidend hartlijden: die gaan dus beter niet. (zie ook de cardioloog, nvdr). In geval van twijfel kunt u altijd beter even overleggen met uw arts.”

De dermatoloog

“Een sauna geeft een gevoel van gelukzaligheid: er komen endorfines vrij en in tegenstelling tot zonnebankgebruik zijn er geen schadelijke gevolgen voor de huid. Dat is dus een voordeel”, zegt dermatoloog Thomas Maselis.

“Maar in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, reinigt de sauna de huid niet. Wie daarna een douche neemt of zich afdroogt, verwijdert wel wat losse huidschilfers maar daar blijft het ook bij. Het vele zweten kan zelfs de opperhuid irriteren door het zout dat zich op de huid vormt. Dat zweten veroorzaakt ook een vochtverlies van een halve liter tot een liter en daardoor een licht gewichtsverlies, maar dat is uiteraard tijdelijk. Doordat de bloedvaten uitzetten en onze huid een enorme hoeveelheid bloed bevat, zal ons hart wel harder moeten pompen. Bij die piepkleine inspanning raakt u wat kilocalorieën kwijt. Maar dat is slechts het equivalent van een klein reepje chocolade. En dat de huid toxische stoffen zou uitzweten, daar is geen wetenschappelijk bewijs voor. Voor een gunstig effect op de gezonde huid ook niet: het werkt eerder uitdrogend.”

Bij welke huidaandoeningen kan sauna een rol spelen? “Bij psoriasis melden veel patiënten een gunstig effect, maar één op tien stelt een verslechtering vast. Couperose verslechtert, bij open eczeem en netelkoorts is het af te raden. Bij acne is tot nu toe geen effect vastgesteld. Bij spataders en aambeien is het geen aanrader, maar kan het ook weer geen kwaad als het niet om zware gevallen gaat en als u gaat liggen en niet rechtstaat. In ieder geval laat u een saunagebruik achterwege bij infecties.”

De reumatoloog

“Er is heel weinig wetenschappelijk onderzoek naar de gezondheidseffecten van saunagebruik”, herhaalt ook reumatoloog Filip De Keyser (UGent). “Dat geldt ook voor reuma. We moeten dus voortgaan op het gezond verstand en wat we weten over reuma. Reumatische aandoeningen kun je in twee grote groepen indelen: slijtagereuma en ontstekingsreuma. In het eerste geval gaat het om artrose en daar zijn op gewrichtsgebied geen redenen om niet in de sauna te gaan.”

“In het tweede geval gaat het om ontstekingen die een weerslag hebben op het hele lichaam en dat ligt toch wel anders. Over het algemeen is het niet verstandig is om tijdens een opstoot van artritis of Bechterew de sauna te gebruiken. Bij een ontsteking is extra warmte niet aangewezen en wordt er eerder gekozen voor afkoeling.”

“Als de aandoening niet acuut is, is de sauna controversieel. Omdat er geen relevante medische literatuur over bestaat, gaan we af op individuele ervaringen en kleinere studies. Actieve oefentherapie in omstandig-heden die niet overbelasten – zoals zwemmen en fietsen – is natuurlijk beter dan een warmtetherapie die geen lange termijneffect heeft. Maar de factor ontspanning is ook belang-rijk. Warmte zorgt ervoor dat de spieren ontspannen en dan kunnen ge-wrichten beter bewegen dan wanneer de spieren gespannen zijn. Als patiënten mij vragen of ze gebaat zijn bij een infraroodcabine, stel ik voor dat ze een paar proefsessies doen om te kijken of ze er iets aan hebben.”

Is een klassieke sauna met hoge vochtigheidsgraad of een hammam wel verstandig bij reumatische aandoeningen? “Of vocht slecht is, staat wetenschappelijk helemaal niet vast. Sommige patiënten hebben op vakantie in een beter klimaat minder last. Maar dat hangt niet noodzakelijk samen met vocht, wel met minder stress omdat het vakantie is en er dan ook minder spierspanning is.”

Nog meer tegenindicaties?

Natuurlijk zijn er een aantal situaties waarin u beter niet blootgesteld wordt aan warmte en een saunabezoek niet aangewezen is. Diabetici bijvoorbeeld vragen sowieso beter eerst advies aan hun arts, omdat het bloedsuikergehalte onder invloed van hitte sterk kan schommelen.

Bij (ex-)borstkankerpatiënten bij wie de okselklieren geruimd zijn, kan warmte – ook die van de zon, de verwarming, enz. – een risico op de beruchte ‘dikke arm’ zijn. En door de bloeddrukschommelingen waarover de cardioloog het al had, is het logisch dat u ook uitkijkt als u bloeddrukverlagende of -verhogende geneesmiddelen neemt.

Ook met nicotinepatches stapt u beter niet de sauna binnen. En wie lithium of een middel met een water-afdrijvend effect neemt, moet er extra op letten dat er geen uitdroging optreedt.

Ariane De Borger

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content