De prehistorie in Cappadocië

Met zijn sprookjesachtige landschappen die door lava, water en wind zijn geboetseerd, is Cappadocië een prachtige illustratie van de innige band die de mens en de Aarde verbindt. Hier vonden dichters en filosofen hun inspiratie. En nu is het uw beurt...

Ons hedendaags sprookje begint in Uçhisar, een dorpje dat zich vastklampt aan een rotspiek in het diepste hart van Cappadocië. Op de bodem van meren die sinds lang ver-dwenen zijn, vormden vulkaanuitbarstingen hier tien miljoen jaar geleden een laag zachte tufsteen van honderdvijftig meter dikte. De opeenvolgende lavastromen en de erosie door water en wind boetseerden een hallucinant landschap. De eerste mensen vestigden zich hier al in de prehistorie. In de Bronstijd brachten de Assyriërs het schrift naar Anatolië. Later lieten achtereenvolgens de Hittieten, de Perzen, de Romeinen, de Byzantijnen en de Ottomanen zich verleiden door de grillige schoonheid van deze streek. In het begin van het christendom werd ze een wijkplaats voor vervolgde gelovigen. Zij groeven er grotten uit, hele dorpen, kerken en kloosters.

De Vallei van de Duiven

Vanop het terras van Hotel Kaya dat ook in de rots is uitgegraven, bestrijkt uw blik de hele Vallei van de Duiven, die zich uitstrekt tot aan het stadje Göreme. Hoog in de hemel laten twee luchtballonnen zich gracieus meedrijven op de wind. Aan de voet van de Schoorstenen van de Feeën, een reeks indrukwekkende rotskolommen met vreemde kappen, zigzagt een smal pad tussen de tufwanden. Dit is een perfecte test om te kijken of onze stapschoenen geschikt zijn voor dit onvriendelijke terrein. Meteen hebt u de twee belangrijkste geheimen ontdekt van een geslaagd bezoek aan Cappadocië: een kamer met uitzicht én... de meest geschikte schoenzolen!

Achter ons steekt de piek van Uçhisar af tegen de blauwe lucht. We volgen het pad tussen grillige rotsen met de vorm van suikerklompen of paddestoelen die aan smurfenhuisjes doen denken. We zouden niet schrikken als plots een blauw mannetje ons pad kruiste. Een mannetje met wat duivenmest in de handen, bijvoorbeeld. De boeren gebruiken de mest van de duiven al sinds vele generaties om de grond vruchtbaar te houden. Hier is de duif niet alleen het symbool van de vrede, maar wordt ze ook de vogel die de waterbronnen beschermt genoemd. Veel verlaten grotten worden nu door duiven bewoond en sommige hebben zelfs hun intrek genomen in oude rotskerken, zoals die van Kiliçlar in Cavusin.

Grotten versus beton

Opeens staan we voor een enorm ravijn. Aan de rand van de rotswand, met de traditionele pet op het hoofd, zitten twee mannen voor hun tent te praten. We wuiven: ôMerhaba!” (goeiedag). Hassan en Ahmed spreken enkele woorden Engels en dat komt goed van pas. Ze hebben hier een stukje grond op de zonnige helling in beslag genomen en kweken er druiven. Ze bieden ons een glaasje van hun eigen wijn aan. Een van de twee woont vlakbij in een grot, samen met zijn honden en zijn katten. Hij wijst naar een hoge rotskegel met deuren. Er zijn verschillende verdiepingen en hier en daar steekt er een schoorsteenpijp naar buiten, want de winters zijn hier erg streng. “Veertig jaar geleden hebben de laatste holbewoners hun grotten voor betonnen huizen geruild”, vertelt hij. Hij is een van de laatsten die hier koste wat het kost willen blijven wonen.

Na een kort gesprek en een glas wijn wandelen we verder... tot het pad opeens ophoudt. We kunnen blijkbaar niet verder naar Göreme. Gelukkig zijn de twee mannen er nog. We beseffen dat hun aanwezigheid geen toeval is. Er komen hier wel vaker toeristen langs aan wie Ahmed in ruil voor twee euro de smalle tunnel in de berg kan tonen die uitkomt aan de andere flank. Ter hoogte van Göreme, aan de overkant van de grote weg, loopt een pad door de wijngaarden naar de uitgestrekte Love Valley: een honderdtal enorme fallussen van tuf wijzen er naar de hemel. Alsof Moedertje Natuur een ode wil brengen aan de voortplanting!

Steden en veroveraars

De eerste christenen, verdreven door de Romeinse vervolgingen, vonden in Cappadocië een ideale vluchtplaats waar ze veilig waren voor indringers. In het tuf werden kerken en kloosters uitgegraven, meestal volgens hetzelfde architecturale principe: een schip en een tongewelf. De binnenmuren werden rijk versierd met fresco’s van bijbelse taferelen of voorstellingen uit het leven van Christus. De oudste schilderingen zijn te vinden in de rotskerk van Tokali.

Aan de ingang van het openluchtmuseum van Göreme lag vroeger een oud klooster met zes of zeven verdiepingen, een refter, voedselvoorraden en slaapzalen. Alles draaide in die tijd om de bescherming tegen mogelijke aanvallers. Sinds de prehistorie hebben de inwoners van Cappadocië het uitzonderlijke reliëf gebruikt om zich tegen invallers te beschermen. De Hittieten groeven tunnels om belegerde dorpen te evacueren en de vijand in de rug te verrassen. Maar vooral tijdens het christelijke tijdperk vermenigvuldigden de ondergrondse steden en dorpen zich. Meer dan 200 zijn het er geworden en de grootste telden tot 30 000 inwoners. De meeste woningen van die tijd hadden een geheime doorgang naar een ondergrondse stad (Kaymakli, Ozkonak, Acigöl...). Honderden kamers waren onderling verbonden door een doolhof van smalle galerijen waarin de vijand weinig bewegingsruimte had. Als er een aanval kwam, kon men de doorgangen met enorme stenen blokkeren, zodat de schuilplaatsen bijna oninneembaar waren.

Poppen en fijn aardewerk

Aan de rand van de oude rotswoningen verkopen winkeltjes allerlei souvenirs. Ze zijn niet altijd even smaakvol: de modellen van de feeënhuizen zijn pure kitsch. Gelukkig is het werk van de vrouwen van het dorpje Soganli, die typische lappenpopjes maken, een stuk mooier. Daar zitten de traditioneel geklede vrouwen in kringen naast het terras van het café op het dorpsplein kunstige poppetjes te maken, die ze voor heel weinig geld verkopen. Het dorp Avanos, niet ver van Göreme, staat bekend om het geraffineerde werk van zijn pottenbakkers. Het atelier Sirca El Sanatlari Merkezi heeft grote tentoonstellingszalen waar u de ambachtslieden aan het werk kunt zien. Wie hun mooie aardewerk wil kopen, moet afbieden – maar kijken kost niets.

Cappadocië vanuit een ballon

Vandaag stopt een uur voor zonsopgang een minibusje voor ons hotel. We gaan Cappadocië aan boord van een luchtballon ontdekken. Samen met enkele andere toeristen, allemaal goed ingeduffeld tegen de ochtendkou, vertrekken we naar het avontuur. Eerste halte: Göreme en het kantoor van Kapadokya Ballons, een bedrijfje van twee Engelsen. Met hun vier ervaren ballonvaarders kunnen ze tot 130 passagiers per dag meenemen. Vanochtend krijgen we zowaar een Belgische piloot. Geert ziet er piepjong uit en toch heeft hij zijn eigen ballon, de grootste van Azië, en al meer dan tien jaar ervaring.

Alle teams zijn een beetje zenuwachtig, want de wind waait zo hard dat onze gondel voor het vertrek tussen twee jeeps moet worden verankerd. Een lange, oranje steekvlam schiet sissend uit de brander. De hete lucht doet het enorme omhulsel zwellen. In het eerste zonlicht van de dag richt de ballon zich beetje bij beetje op. Tien passagiers klauteren in de gondel, met het fototoestel of de videocamera in aanslag. Nadat de veiligheidsvoorschriften zijn uitgelegd – we mogen bijvoorbeeld niet vergeten dat we door de benen moeten buigen als we abrupt zouden moeten landen – worden de ankers losgegooid. In een magische stilte klimt de ballon langzaam de hoogte in. Andere ballonnen stijgen rondom ons op, komen dichter bij ons en verwijderen zich weer, gehoorzamend aan de grillen van de wind. Geert, zijn handen beschermd door handschoenen, stuurt meer hete lucht in de gigantische ballon om ons een panoramisch uitzicht te geven of opent de klep om ons door kloven te loodsen en tot vlakbij de Schoorstenen van de Feeën te brengen. Een ogenblik lang blijft de ballon roerloos boven een heuvel hangen, op gelijke hoogte met de abrikozenbomen. We kunnen de vruchten bijna plukken! Dan winnen we weer hoogte en ontdekken we nieuwe wonderen: de Roze Vallei, de Rode Vallei, de Valleien van Zelve.

Na een uur lost de ballon beetje bij beetje lucht en begint de vredige afdaling. Verscheidene met de radio gewaarschuwde jeeps komen naar de landingsplaats om ons op te vangen en naar Göreme te brengen. De vlucht over Cappadocië zal voor altijd een onvergetelijke herinnering blijven! n

Guy Van de Berg