De oude en de nieuwe

In de geneeskunde toont het menselijk vernuft zich van zijn beste zijde. De mijlpalen in de geschiedenis van de medische wetenschap zijn talrijk. Niet alle innovaties zijn zo spectaculair als pakweg de eerste harttransplantatie, maar daarom niet minder revolutionair. Zo maakte ik het als prille geneeskundestudent mee dat een professor gastro-enterologie geëmotioneerd een nieuw hoogtepunt aankondigde in de ontwikkeling van krachtige maagzuurremmers. Met de introductie van protonpompinhibitoren zoals omeprazol zouden maagzweren nog beter behandelbaar worden, orakelde hij. En zo gebeurde het ook: drastische behandelingen, zoals het operatief verwijderen van een deel van de maag, behoorden definitief tot het verleden.

Ik denk aan deze woorden terug als ik een patiënt opneem met een maagperforatie. ‘Ik zweer al jaren bij een goed oud rennietje als ik maagpijn heb’, zegt hij, zich niet bewust van de woordspeling. Ik wijs hem erop dat maagpijn niet altijd onschuldig is, dat er tegenwoordig betere medicijnen tegen maagzweren bestaan. ‘Nieuw is niet altijd beter’, verdedigt hij zich. Helaas voor hem kon een calciumtabletje niet voorkomen dat het ulcus een gat in zijn maagwand boorde. Resultaat: een levensbedreigende buikvliesontsteking. Na een spoedoperatie stabiliseerde zijn toestand. Of toch bijna, want het herstel wordt nu belemmerd door een hardnekkige voorkamerfibrillatie met een erg snelle en onregelmatige hartslag tot gevolg. Ik zeg tegen de man dat we al verschillende medicijnen hebben geprobeerd, voorlopig zonder effect. ‘Ook de nieuwste middelen’, vraagt hij? Ook de nieuwe, bevestig ik. ‘En nu’, polst hij? We overwegen om uw hart door middel van een elektrische schok weer in de pas te laten lopen.

Maar eerst overleg ik met een cardioloog. We besluiten om nog een laatste poging te doen met medicatie, maar welke? Digoxine hebben we nog niet geprobeerd. Een stof afkomstig uit een plant met de wetenschappelijke naam Digitalis purpurea, beter gekend als vingerhoedskruid. De heilzame effecten ervan werden in de 18de eeuw door een briljante Engelsman ontdekt. Een niet ongevaarlijk middel, want de grens tussen een normale en een toxische dosis is flinterdun. Maar wel efficiënt: kort na de toediening van digoxine slaat het hart van mijn patiënt weer zo regelmatig als een Zwitsers horloge. De man voelt zich op slag beter. ‘Een oud of een nieuw medicament’, vraagt hij? Zo oud als de straat, antwoord ik. Hij kijkt mij triomfantelijk aan: ‘Dus nieuw is niet altijd beter’.