De meester ontmaskerd

Bij de naam James Ensor denken we spontaan aan maskers. Meer dan wie ook, maakte hij ongebreideld gebruik van licht en kleur om groteske, grijnzende tronies te schilderen. De 150ste verjaardag van zijn geboorte wordt passend herdacht.

Een onuitputtelijke fantasie, een messcherpe blik op de maatschappij, een indrukwekkend nauwkeurige penseeltrek, perfecte kleuren en licht... De artistieke kwaliteiten van James Sidney Ensor – geboren op 13 april 1860 als zoon van een Britse vader en een Belgische moeder en gestorven op 19 november 1949 in Oostende – staan buiten kijf. Samen met René Magritte en André Delvaux wordt hij tot de grootste moderne Belgische kunstenaars gerekend. Een talent dat al duidelijk werd toen hij nog schilderde en tekende in zijn atelier op de zolder van het ouderlijke huis en toen hij in Brussel de avant-gardistische kunstenaarsgroep Les XX oprichtte.

Geniaal en veelzijdig

Dat Rembrandt, Goya en Breughel hem beïnvloedden, heeft hij nooit onder stoelen of banken gestoken. Zijn fascinatie voor karikaturen nog minder. En zijn afkeer van het impressionisme en het symbolisme schreeuwde hij uit. De tentoonstelling Ensor ontmaskerd in het ING Cultuurcentrum in Brussel brengt schilderijen en tekeningen samen waaruit blijkt wat voor een artistieke duizendpoot deze Oostendenaar was. Er was de geïnspireerde realistische schilder. Er was de man met een zwak voor groteske figuren, voor carnavalsmaskers, ironische skeletten. En er was de kluizenaar die zich opsloot in zijn atelier.

Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten van Antwerpen (KMSKA) bezit de grootste collectie Ensorschilderijen ter wereld en stelde een uitgebreide selectie ter beschikking. Het Brusselse Paleis voor Schone Kunsten belicht een ander facet van de veelzijdige kunstenaar: zijn liefde voor muziek en literatuur. Eigen geschriften, documenten, publicaties en foto’s tonen de miskende kunstenliefhebber.

Het Stedelijk Museum voor Actuele Kunst (S.M.A.K.) en het Museum voor Schone Kunsten in Gent organiseren dan weer samen de tentoonstelling Hareng Saur. Die vergelijkt de stijl van Ensor met diverse hedendaagse kunstenaars. Behalve ruim honderd werken van de schilder is hier werk te zien van o. m. Jake & Dinos Chapman, George Condo, Thomas Hirschhorn, Paul McCarthy,...

Ensor ontmaskerd, ING Cultuurcentrum, Koningsplein 6, 1000 Brussel. Van 7/10/2010 tot 13/2/2011. Dagelijks van 10 tot 18 uur, woensdag tot 21 uur. Prijzen: euro 6 (online) tot euro 8 (kassa), senioren euro 4 tot euro 6. Info: % 02 547 22 92, www.ing.be/art

Ensor, componist en schrijver. Paleis voor Schone Kunsten, Ravensteinstraat 23, 1000 Brussel. Van 7/10/2010 tot 23/1/2011. Van dinsdag tot zondag van 10 tot 18 uur. Gratis. Info: % 02 507 82 00, www.bozar.be

Hareng Saur: Ensor en de hedendaagse kunst. S.M.A.K. en Museum voor Schone Kunsten, Citadelpark, 9000 Gent. Van 31/10/2010 tot 27/2/2011. Van dinsdag tot zondag van 10 tot 18 uur. Prijs: euro 9. Info: % 09 221 17 03 en 09 240 07 00, www.smak.be en www.mskgent.be

Gilda Benjamin