De duurzame tuin der lusten

Wat gebeurt er wanneer een kleine varkenskweker met ecologische principes onteigend wordt? Dan starten hij en zijn vrouw met een nieuw project: bewijzen dat een duurzame tuin tegelijk mooi kan zijn en een gezin kan voeden. Zo een aards paradijsje ontdekte Plus Magazine in het Oost-Vlaamse dorpje Vurste.

Dat we zestien jaar geleden onteigend werden, was een geluk bij een ongeluk”, zegt Rita Vander Beken (58). Samen met echtgenoot Antoine Bekaert (ook 58) exploiteerde ze een varkenskwekerij. “We probeerden dat te doen volgens ecologische principes, maar dat lag toen niet voor de hand. Ik was op dat moment al twintig jaar bezig met biologisch tuinieren. Pas met de opbrengst van de onteigening kregen we de middelen om meer in overeenkomst met onze principes te gaan leven.”

Rita en Antoine konden in Vurste, een onooglijk dorpje tussen Gent en Oudenaarde, een compleet vervallen boerderij met 2,5 ha landerijen kopen. De woning vervingen ze door een nieuwbouw in fermettestijl. Het oude bakovengebouwtje kon wel gered worden. Het wordt overdekt door een prachtige klimhortensia en dient als opslagplaats voor het tuingereedschap.

Bloemenzee in de cottagetuin

Rond de woning strekt zich vandaag een puzzel van schijnbaar verschillende biotopen uit. Stukken siertuin lopen over in een boomgaard en een grote moestuin. Wat verder liggen een bloemengazon, een prieeltje onder platanen, een vijver, stukken natte en droge weide en een kleine akker voor de teelt van aardappelen, witloofwortels en pompoenen. Rita en Antoine telen alles volgens biologische en duurzame principes. Hun tuin van Eden wil een lust voor het oog zijn maar moet ook dienen om het gezin in elk seizoen van verse groenten en fruit te voorzien.

“Juist omdat we een groot terrein hebben, valt het gemakkelijker om ecologisch te blijven”, zegt Rita. “We hebben minder last van chemie in de omgeving en de verschillende biotopen beschermen elkaar.” Aan de voorkant van de woning kijken zij en haar man vanop het terras en de veranda uit op een bonte cottagetuin. Vooral tussen half mei en eind juni verandert die in een exuberante bloemenzee. Het geheim van deze pracht schuilt in de combinatie van eenjarigen met tweejarigen, vaste planten en veel struik- en klimrozen. Bij de eenjarigen zien we Lathyrussen, kattensnorren (Cleome), kantbloemen, (Amni majus) en goudsbloemen, bij de tweejarigen Digitalis, judaspenning en muskaatsalie (Salvia clarea). Ze spelen een spel met buxusvormen, hortensia’s en vaste soorten als karmozijnbes, papavers, vrouwenmantel (Alchemilla) en Thalictrum. “Eenjarigen zijn onmisbaar voor dat echte boerentuineffect”, verklaart Rita deze keuze. “Het zaad winnen we zoveel mogelijk zelf. Aan de tweejarigen doe ik bijna niets. Na hun bloei laat ik ze zichzelf uitzaaien en daarna dun ik ze uit.”

De kikkers kwamen vanzelf

Eén kant van het terras krijgt nauwelijks zon en dus kwam hier een schaduwtuin met Hosta’s, varens en hoge boerenjasmijn (Philaldelphus). De overgang van de siertuin naar de wildere delen van het terrein en naar de nutstuinen wordt gevormd door een weide met hoog opschietende wilde bloemen. Rita: “We maaien deze weide maar twee keer, omstreeks half juni en september en verder houden we alleen een looppad vrij. Het maaisel laten we echter niet liggen. Op die manier houden we de grond mager en magere grond levert minder gras en méér bloemen op. Soms zie je hier wolken vlinders en hommels.”

Voorbij de bloemenweide botsen we op de zeer weelderige beplanting van de vijver, gevoed door een bron die op de weide opwelt. De eigenaars hebben de waterplas zelf aangelegd maar laten verder de natuur haar werk doen. De waterlelies, de lisdodden, het grote hoefblad en de zwanenbloemen hebben ze geplant, alle andere oever- en waterplanten zijn vanzelf gekomen, net als de kikkers en de salamanders. Ook de stukken natte en droge weide op de verste uithoek mogen verwilderen.

Rozen en frambozen

Wanneer we terug naar de woning lopen, komen we door de nutstuinen. Het hekje naar de boomgaard is ingepalmd door een reuzenclematis. De kippenren wordt afgesloten door Guirlande d’Amour, een doorbloeiende klimroos met witte bloempjes, en door paarsrode struikrozen met een bedwelmende geur. In de boomgaard wachten kersen, hazelnoten, walnoten, appels, peren, pruimen, kweeperen en kastanjes. In de moestuin, compleet met een plastic tunnel en een koude serre, kweken Rita en Antoine tientallen soorten groenten en kleinfruit. “We willen het hele jaar door groenten en fruit vers uit onze tuin”, verklaart Rita, “ook in de winter. Koolsoorten, spruitjes, schorseneren, prei en veldsla mogen immers buiten blijven. Wortelen, rode bietjes, appels en stoofperen bewaren we vorstvrij. Witloof trekken we op de traditionele manier, onder dekaarde.”

De keerzijden

Toch is niet alles rozengeur en maneschijn. Een duurzame tuin en een ecologische levenswijze vragen werk. Véél werk. Omdat Antoine nog een deeltijdse baan heeft, neemt Rita daarvan een groot deel op zich. Bijna elke dag van het jaar is ze een paar uur bezig. Ze moet ook toegeven dat niet alles biologisch kan: “Voor de siertuin is het soms niet mogelijk biologisch plantgoed te vinden en natuurlijke middelen zijn niet altijd decoratief. Zo verstuiven we van april tot oktober om de twee weken basaltmeel op de groenten, de rozen en de buxussen. Dat is een goede natuurlijke meststof die ook prima helpt tegen bladluizen. Maar het legt wel een grijssluier over de planten. En tegen de wortelvlieg en de koolvlieg helpen natuurlijke middelen niet echt.”

Waarom doen ze dan al die moeite? Rita moet niet lang aarzelen met haar antwoord: “Mijn man en ik blaken van gezondheid en dat is héél veel waard. Er is ook de heerlijk volle smaak van de groenten en de vruchten die we zelf kweken. En ondertussen dragen we ons steentje bij aan het voortbestaan van moeder aarde.” n

Rita Vander Beken en Antoine Bekaert, Ganzendam, 9890 Vurste, tel. 09 384 68 45. Op aanvraag leidt Rita groepen vanaf 10 personen rond (A 1 per persoon).

Ludo Hugaerts – Foto’s Bastin & Evrard