Daktuin? Balkontuin? Zo kan het!

Het is niet omdat u in een appartement woont dat u zich het plezier van een tuin moet ontzeggen. Plus Magazine zag in eigen land twee prachtige voorbeelden: een relaxtuin op een dakplatform één hoog en een weelderige balkontuin op de zevende verdieping. Onderhoud? Bijna nul!

Bent u verhuisd naar een appartement, dan zult u het vele werk in uw vroegere tuin wellicht niet missen maar misschien wel een relaxplekje tussen het groen. De oplossing: maak iets van uw dakplatform of balkon!

Van dakplatform tot relaxtuintje

Toen Jef Goelen en Peggy Lockkamper uit Vosselaar met hun twee kinderen van een huis met een tuin verhuisden naar een nieuw appartement op de eerste verdieping, begon de afwezigheid van een eigen stuk groen al snel te knagen. Maar de oplossing lag voor het grijpen: de keuken gaf met een grote glazen deur uit op een leeg dakplatform (8 m breed x 13 m lang), waaronder zich een klein textielatelier bevond.

Na afspraken met de eigenaars van het atelier gaven ze aan Eric Wouters, een gespecialiseerd tuinarchitect, een duidelijke opdracht: ontwerp voor ons een stadstuin op het dak met weinig onderhoud (geen gras!) en veel zitruimte. Eerst werd berekend hoeveel gewicht het dakplatform kon dragen. Op de roofing werden vier lagen aangebracht: twee sterke beschermvliezen met daartussen een pvc-laag met noppen en een automatisch druppelsysteem voor de plantenbakken. De noppenlaag laat het regenwater afvloeien naar de regenpijp. Het druppelsysteem is aangesloten op een timerklok en geeft op warme dagen vier keer een kwartier water aan de planten.

Een gedeelte van de ondergrond werd belegd met een 4 cm dikke laag lichte kiezelstenen, een ander deel met een groot terras, zitbanken en plantenbakken van bangkirai (een tropische hardhoutsoort). Alle onderdelen zijn in een strak en verrassend ruitenpatroon aangelegd en de herhaling van de diagonalen doet de ruimte groter lijken). Het terras sluit aan bij de woning om een betere privacy te garanderen.

De bewoners hebben nog geen spijt gehad van hun investering: “Het is er zalig zitten. Het dakplatform ligt op het noordoosten. Dat lijkt ondankbaar maar is het eigenlijk niet. We hebben ochtendzon voor het ontbijt buiten en ’s avonds opnieuw zon na 17 uur, wanneer we thuiskomen van het werk. We hebben in onze tuin vroeger nooit zo veel gebarbecued als hier. Ook bij winterweer is het genieten van het zicht op de besneeuwde of berijpte planten. De eigenaars van het textielatelier eronder beklagen zich al evenmin, want hun dak is nu veel beter geïsoleerd. Zij hebben absoluut geen nadeel van ons tuintje op hun dak.”

Welke planten?

Bij de plantenkeuze voor de bakken ging de voorkeur naar schaduwminnende planten, maar tegelijk is ook gestreefd naar bloei het hele jaar door. Deze bloei is niet overweldigend maar zorgt wel voor knappe kleurtoetsen. Om het gewicht laag te houden én woekering te voorkomen, werden de bodem en de wanden van iedere plantenbak eerst bekleed met antiworteldoek. Op de bodem kwam vervolgens een vochtvasthoudende plaat van rotswol te liggen. De bakken werden verder opgevuld met een licht mengsel van teelaarde, lavagruis, turfmolm, korrels Argex (geëxpandeerde klei) en piepschuimbolletjes.

Groenblijvers (belangrijk als windscherm en tegen inkijk): hagen van buxus langs de buitenkant van het dakplatform (bolle en rechthoekige vormen), prachtriet (Miscanthus), dwergden, Choisya ternata (geelgroen blad en witte bloem met jasmijngeur).

Bodembedekkers (aan de rand van de bakken): Acaena microphylla (groenblijvend kruipplantje met eigenaardige rode vruchtjes) en klimop.

Bladplanten: Hosta.

Bloeiende vaste planten (de meeste soorten blijven laag): Helleborus, Sedum, vrouwenmantel (Alchemilla), Epimedium sulfureum (oranjeroze bloempjes), gipskruid (Gypsophila), herfstanemonen (variëteit Honorine Jobert), ooievaarsbek (Geranium).

Heesters: Japanse esdoorn Atropurpureum (prachtig herfstblad, het boompje wordt wel kort gehouden), Viburnum davidii (witte bloemen in mei-juni en dan opnieuw in september) en Calamintha nepeta (tijmachtige struikje met lila bloempjes).

Bloeiende bolplanten: krokussen en narcissen.

Het onderhoud

De bewoners hebben voldoende aan een halfuur om de twee weken: onkruid wieden, de buxus knippen, bijsnoeien en de gevallen bladeren opzuigen.

De tips van tuinarchitect Eric Wouters

U hoeft niet noodzakelijk eigenaar van het platform te zijn. U kunt een huurprijs afspreken met de eigenaar en daarbij kunt u de isolatievoordelen als argument gebruiken.

Laat altijd eerst nagaan of de dakconstructie gezond is. Lekken moet u uiteraard laten herstellen. Onthoud dat de belasting tussen 2 steunmuren niet hoger mag zijn dan 700 kg per m2.

Zorg altijd voor een haag of tussenhaagjes van taxus of buxus als wind- en geluidsscherm.

Gebruik liever géén planten met penwortels. Rozen hebben wind en lucht nodig en doen het op een beschutte daktuin vaak niet goed (ze worden ziektegevoelig).

Maak van een daktuin geen arboretum. Er moet voldoende plaats blijven om te zitten, te relaxen en gasten te ontvangen.

Een waterpartij neemt het geluid van het verkeer weg, maar houd rekening met de maximale belasting!

De aanleg van een daktuin kost twee tot drie keer zoveel als een tuin in volle grond.

Van hoekbalkon tot groenscherm

Langs de Machtenslaan in de Brusselse gemeente Molenbeek rijgen de moderne flatgebouwen zich aan elkaar. Vanop de straat valt daarom nauwelijks iets te zien van de balkontuin van Brigitte de Villenfagne, op de zevende verdieping. Maar eens je in haar dakappartement bent, kun je je ogen nauwelijks geloven. Vanuit de zithoek, de eetkamer en de keuken kijk je door bijna kamergrote ramen uit op een groen scherm van bloemen, heesters, minibomen en oranjerieplanten. Ze staan door elkaar in grote en kleine bakken, kuipen en potten op een groot hoekbalkon van 54 m2 dat langs de hele lengte van het appartement loopt. Ze camoufleren de omgeving en zorgen voor een mooie mix van schaduw en zonlicht om binnenshuis een serre-effect te vermijden.

Brigitte is zelf tuinontwerpster en een bekende rozendeskundige. Ze begon aan haar balkontuin toen ze dertig jaar geleden naar haar penthouse verhuisde. “Ik wou een groenscherm in plaats van gordijnen. Ik heb de architect eerst laten berekenen hoeveel gewicht het balkon kon dragen. Het is vrij breed (2,20 meter) en hierdoor kon ik ook grotere kuipen plaatsen. Ik laat een ruimte van 80 tot 100 centimeter tussen de plantenbakken en de balustrade. Op die manier wordt het gewicht beter verdeeld en vermijd ik dat de bladeren bij mijn onderburen vallen.”

De bewoonster is geen designfanate. Duurdere bakken en potten wisselen af met heel gewone. De zit- en eethoek tussen de planten is relatief klein maar wel gerieflijk. Een engelbeeldje op een sokkel zorgt voor een Toscaans sfeertje.

Welke planten?

Brigitte koos voor een mix van vijf groepen planten, die het prima blijken te doen in een kuip. Daartussen vinden we hoofdzakelijk bladhoudende soorten. Een opvallende verschijning voor een Brussels balkon zijn de mediterrane planten: een olijfboom, een Camellia en een citrusplant. “Ook zij blijven de hele winter buiten”, zegt ze overtuigd. “Ik dek geen enkele plant af, want ik wil geen lelijke sloppenwijk van plastic en doeken. Moet er een plant sterven, oké, het zij zo. Tot nu toe is dat niet gebeurd. Dat heeft zeker te maken met de opwarming van het klimaat maar ook met het feit dat mijn balkon op het oosten en het zuiden ligt. De overheer-sende westenwind raakt de planten niet en vermindert het risico op uitdroging.”

Bladhoudende soorten: we zagen buxus, meerdere exemplaren van Japanse kardinaalsmuts (Euonymus japonica, bloempjes én vruchtjes), Eucalyptus gunnii (verliest een deel van zijn geurige blaadjes), olijfboom (Olea europea, zilvergroen blad), Fatsia (vingerplant, eigenlijk een kamerplant!), Convolvulus cneorum (compacte groenblijver, witte trechterbloemen van mei tot juli), Viburnum odorantissimum (geurige bloemschermen), Viburnum tinus (lederachtige, glimmende bladeren, witte bloempjes), Camellia japonica (houtige groenblijver prachtige bloemen), Choisya ternata Sundance (geelgroen blad met zeer geurige bloemen in mei) en de Japanse mispel (Eriobotrya japonica, sterke plant). Voor Brigitte is de Nandina domestica haar grootste vondst. Deze bamboeachtige plant heeft witte bloempjes, een rood verkleurend blad in de herfst en rode bessen die lang aan de plant blijven.

Traag groeiende coniferen: jenever-struik (Juniperus) en Thuya orientalis.

Hortensia: de soort Hydrangea japonica (wegens de vroege bloei).

Klimplanten: een stuk blinde muur is ingenomen door klimop, maar het mooiste effect komt van de groenblijvende en vroegbloeiende Clematis armandii die de deur naar de keuken omrankt.

Rozen: “Ik heb gekozen voor kleinbloemige rozenstruikjes die herbloeien, maar de meeste soorten bloeien in een bak toch maar één keer. Eén uitzondering is de variëteit Amstelveen. Die bloeit hier maanden aan een stuk.”

Het onderhoud

Water geven is het belangrijkste onderhoud dat Brigitte moet doen. Ze begiet alle planten om de twee dagen, ook in de winter en bij vorst. Dat laatste wordt vaak vergeten. Vorst heeft nochtans hetzelfde effect als zon: de planten gaan transpireren en verliezen snel vocht.

De rest van het onderhoud beperkt zich tot een regelmatige snoei om de planten compact te houden en tot het bijeenvegen van de bladeren (bladhoudende planten vernieuwen hun bladeren het hele jaar door).

De tips van Brigitte

Vraag altijd eerst aan uw architect of aannemer hoeveel gewicht uw balkon kan hebben. En houd ook rekening met het gewicht van de bewoners!

Plaats een spiegel tegen één van de zijwanden die het balkon afsluiten. Hij zal het balkon groter doen lijken. Met een spiegel tegen elke zijwand wordt het effect heel bijzonder.

Wees spaarzaam met meststof of uw balkon wordt overwoekerd. Alleen de rozen hebben voeding nodig, liefst een product op basis van gedroogd zeewier en met magnesium.

Wilt u een tuin op het balkon, werk dan met echte tuinplanten in kuipen. Vermijd typische balkonbloemen zoals geraniums, Vlijtige Liesjes, afrikaantjes of Veronica in hangende manden, potten of bakken. n

Ludo Hugaerts – Foto’s Bastin & Evrard