Dagboek van mijn pensioen

Sinds dag één van zijn pensioen heeft Ludo Hugaerts een dagboek bijgehouden, en dat een jaar lang. Vreugde, vragen en twijfels waarin velen zich wellicht zullen herkennen. Of net niet.

Wij legden dit dagboek – waarvan je een uitgebreidere versie op onze website kan lezen – voor aan psycholoog Jean-Baptiste Dayez, onderzoeker bij Enéo (de Franstalige tegenhanger van Okra) en auteur van een grootschalige studie over de manier waarop gepensioneerden in het leven staan. Liefst 80% van de bevraagde gepensioneerden zegt gelukkiger te zijn dan vroeger. Al is deze nieuwe levensfase uiteraard ook iets waaraan je je beetje bij beetje moet aanpassen. De eerste maanden zijn de moeilijkste. Dat blijkt ook uit Ludo’s verhaal: structuur brengen in je leven als je baan niet meer voor houvast zorgt, is blijkbaar een hele klus, waarbij je ook aan jezelf moet werken.

1 januari

Opa, spelen! Op de eerste ochtend van mijn pensioen word ik zonder medelijden gewekt door mijn twee kleinzoons. Ze wonen in Helsinki en logeren in de kerstvakantie met hun ouders bij ons. We halen de legoblokjes boven.

Jean-Baptiste Dayez: Ludo gaat op in zijn grootvaderrol. Senioren putten doorgaans veel voldoening uit het contact met hun kleinkinderen. Het geeft hen ook de kans om opnieuw aan te knopen met spelletjes van vroeger. Met tieners ligt dat soms wat moeilijker: die worden door senioren als meer stigmatiserend ervaren.

3 januari

Met een klein hartje keer ik terug naar het werk om mijn bedrijfswagen in te leveren. Heel diep voelt het aan alsof ik een stuk van mijn leven verlies. Een tweede schok volgt wanneer ik mijn collega’s nieuwjaar ga wensen: een collega heeft mijn bureau ingepalmd. Ik ben nog maar een paar dagen met pensioen en het lijkt al alsof ik hier nooit heb gewerkt.

Velen hebben het moeilijk met de concrete aspecten van de breuk met het werk. Neem nu de afscheidsborrel: absoluut geen futiliteit en soms bijna traumatiserend. De indruk vervangbaar te zijn en de angst om vergeten te worden en niet meer mee te tellen, wegen erg zwaar.

13 januari

Ik ben vijf maanden na mijn wettelijk pensioen blijven doorwerken en heb nog niets van de Rijksdienst voor Pensioenen vernomen. Ik bel hen op en verneem het nettobedrag van mijn pensioen.

Veel gepensioneerden vernemen pas zeer laat hoeveel pensioen ze precies krijgen. Dat komt omdat de pensioenberekening – door gemengde loopbanen almaar vaker – een complex gebeuren is. Soms is het bedrag een behoorlijke schok. Uit ons onderzoek blijkt dat 92% van de gepensioneerden tevreden is over zijn nieuwe leven, maar slechts 64% tevreden is over het bedrag van zijn pensioen.

14 januari

De wekkerradio en de thermostaat van de verwarming staan nog altijd afgesteld op het uur waarop ik vroeger opstond. Ik pas ze aan. Voortaan floept de radio pas om 7.45 uur aan.

Ook qua tijdsindeling betekent de pensionering een breuk met het verleden. Voordien bracht het werk ritme in de dag en zelfs in het jaar – denk maar aan de vakanties. Omdat werken nu niet meer hoeft, raakt dat dagelijkse ritme verstoord en verliest de gepensioneerde zijn houvast. Het is dus verstandig om toch wat structuur in de dag te brengen, zoals Ludo doet: hij stopt zijn wekker niet in een lade, maar zet hem gewoon wat later.

17 januari

Met enig leedvermaak hoor ik dat het autosalon dit jaar voor de eerste megafile naar Brussel zorgt. En ik sta er niet in! Dat moet ik op Facebook kwijt! Een oud-collega roept me prompt tot de orde: ik mag wat meer meeleven met de werkende mensen die mijn pensioen betalen, vindt ze.

Ludo geniet van het feit dat hij geen stress meer heeft terwijl anderen moeten werken. Minder stress wordt door acht op tien gepensioneerden als een van de belangrijkste voordelen ervaren. Helaas krijgt Ludo ook te maken met de typische stigmatisering van gepensioneerden: ‘Je zou beter met ons meevoelen: wij betalen per slot van rekening je pensioen!’ Commentaar dat een gepensioneerde met het onprettige gevoel kan opzadelen dat hij minder nuttig is. Ja, zelfs met schuldgevoelens.

21 januari

Voor het eerst pas ik een volledige dag op de kleindochter, inmiddels 1,5 jaar oud. Iets anders doen is er niet bij.

Het plezier dat gepensioneerden beleven aan het grootouderschap kan ook een last worden. Ze moeten er dus over waken dat ze hun pas verworven vrijheid niet meteen terug kwijtspelen.

23 januari

Ik betrap mezelf erop dat ik in mijn agenda kijk, hoewel die leeg is. ’s Avonds stel ik vast dat ik niets gedaan heb. Ik voel me schuldig.

Het lege-agendasyndroom kan angst veroorzaken. In die mate dat gepensioneerden hun agenda krampachtig volproppen met activiteiten. Maar overdaad schaadt: het is belangrijk het juiste evenwicht te bewaren. Aanvaard dat je niet altijd productief hoeft te zijn; ook al is productiviteit het leitmotiv van onze maatschappij.

31 januari

Om half elf belt de postbode aan. Ze overhandigt me een plastic zakje met contant geld, inclusief 1 en 2 eurocentjes. Mijn eerste pensioen wordt dus uitbetaald zoals destijds bij mijn schoonvader.

Alles is nieuw. Men staat dus te kijken van dingen die men totaal niet had verwacht. Soms gaat het, zoals hier, over details, soms over fundamentelere zaken: opnieuw de hele tijd samen zijn met je partner, een identiteitscrisis, enz. In zekere zin is het prettig om vast te stellen dat het leven nog altijd vol verrassingen zit.

3 februari

Het is maandag, voortaan de vaste opa- en omadag. We passen op de kleindochter zodat haar ouders het geld voor de crèche kunnen uitsparen.

Senioren verstrekken aan de andere generaties veel meer informele hulp dan algemeen gedacht. Dat er in de kinderdagverblijven zo weinig opvangplaatsen zijn, komt doordat heel veel grootouders, vaak op zeer regelmatige en georganiseerde basis, inspringen.

17 februari

De zon schijnt. Ik voel me opnieuw schuldig dat ik niets doe. En dus begin ik aan de voorjaarsopruiming van de tuin. Het werk kost me al bij al vijf dagen. Vroeger moest dat allemaal in één weekend gebeuren.

Ludo voelt zich schuldig en dat heeft ongetwijfeld te maken met het feit dat bezig zijn (over)gewaardeerd wordt in onze maatschappij. Niets doen kan niet door de beugel. Ludo stelt ook vast dat zijn tempo lager ligt: voor een klus die hij vroeger in twee dagen klaarde, heeft hij nu vijf dagen nodig. Al kan traag ook mooi zijn: hekelt de slow-trend net niet dat we alles altijd té snel willen doen?

3 maart

Terug thuis na een weekje bij de kleinzoons in Helsinki. Ik besef dat ik in een behaaglijke routine aan het vervallen ben. Help, ik wil geen uitgezakte sofaligger worden.

Andermaal maakt Ludo zich zorgen omdat hij voor alles rustig de tijd neemt. Hij wil kost wat het kost actief blijven. Uiteraard is het prima dat gepensioneerden bezig blijven. Maar dit hoeft geen dwingende verplichting te zijn. Gepensioneerden mogen hun tijd naar eigen goeddunken invullen.

11 maart

Samen met mijn fietsmaat Frank wil ik in mei van Gent naar Carcassonne fietsen in negen etappes van 110 tot 120km en één rustdag.

Het is positief om plannen te maken. Gepensioneerden bij wie het vooruitzicht om meer tijd te kunnen besteden aan hobby’s zwaar doorwoog bij de beslissing om met pensioen te gaan, zijn gelukkiger met hun nieuwe bestaan, zo blijkt uit ons onderzoek. Veel plannen maken, is uitstekend voor de lichamelijke en geestelijke gezondheid.

18 maart

Aperitiefgevaar! De voorbije weken hebben we zowel ’s middags als ’s avonds een fles wijn ontkurkt.

Soms dijen gevaarlijke gewoontes uit onder invloed van de vrijgekomen tijd. Dat beseffen is al een eerste stap om de situatie niet te laten ontsporen.

26 maart

Anne-Laure en ik hebben voor het eerst woorden gehad over onze plaats in de keuken. Ik heb onbewust haar plaats ingepalmd. Voortaan spreken we af wie wanneer kookt.

Aan het feit dat je na je pensionering als koppel een nieuw evenwicht moet vinden, zijn al veel studies gewijd. Vaak is daarin sprake van het ‘husband underfoot syndrome’. Nogal wat vrouwen hebben het er moeilijk mee dat hun man plots veel meer thuis is, hen de hele tijd voor de voeten loopt en probeert in te breken in hun territorium, bijvoorbeeld door huishoudelijke taken te verrichten waarvan manlief vroeger amper wist dat ze bestonden. Er moet dan opnieuw worden onderhandeld over de respectieve territoria.

13 april

Vorig jaar begeleidde ik 25 lezers van Plus Magazine op hun fietsavontuur op de Mont Ventoux. Vandaag hebben negen deelnemers elkaar teruggezien op een reünietocht. Eén van hen stelt voor 2015 een fietsvakantie op Mallorca voor. Doen!

Ludo houdt van sociale contacten en blijft daar ook na zijn pensionering in investeren. Héél belangrijk! We stellen trouwens vast dat, anders dan vaak gedacht, gepensioneerden meer tijd doorbrengen met vrienden dan met familie.

3 mei

Op mijn eenzame oefenritten heb ik tijd om mijn leven te overdenken. Wat zou ik nu niet meer of anders doen, als ik de kans kreeg?

Met pensioen gaan is vaak dé gelegenheid om terug te blikken en kritisch te kijken naar de weg die men al heeft afgelegd. Aan sommige dingen uit het verleden valt niets meer te veranderen. Aan de loopbaan bijvoorbeeld. Vrede nemen met het verleden lijkt dan ook de beste oplossing: gedane zaken nemen nu eenmaal geen keer.

18 mei

Onder een stralende zon heb ik de eerste etappe (Gent – Le Cateau-Cambrésis, 125 km) erop zitten; de laatste 55km vergezeld van twee buren-vijftigplussers. Eén van hen is 57 en had moeite om te volgen. Ik ben acht jaar ouder en voelde me bij aankomst redelijk fit.

Ludo stelt blij vast dat zijn lichamelijke conditie prima is, dat hij nog niet oud is. Naar schatting doet 49,6% van de gepensioneerden vaak aan sport (26,5% soms, 12,7% zelden en 11,3% nooit). Verhoudingsgewijs doen bij de actieve bevolking minder mensen aan sport dan bij de gepensioneerden.

28 mei

Ik ben gisteren om 14.45 uur op mijn Zuid-Franse eindbestemming aangekomen.Ik lees met plezier de felicitaties op Facebook en haal mijn nieuwsachterstand in. Ben ik nu wat je een nieuw gepensioneerde noemt? In plaats van met mijn pantoffels aan voor de buis te hangen, heb ik 900 km gefietst. En wifi gezocht om te skypen met de kleinkinderen.

Ludo knoopt opnieuw aan met een positief zelfbeeld.

2 juni

De overnachtingen en maaltijden onderweg naar Frankrijk zijn behoorlijk duur uitgevallen. Ik heb er blijkbaar nog niet mee leren leven dat mijn pensioen een pak lager ligt dan mijn laatste salaris.

Ludo beseft dat er veel minder geld binnenkomt dan vroeger. Hij zal dus op minder grote voet moeten leven. Een ervaring die hij met héél veel andere gepensioneerden gemeen heeft.

10 juni

Mijn dochter moet begin juli bevallen van haar tweede kind. De baby lag in stuitligging, maar heeft zich nu gekeerd. Het valt me op hoe ik daar de jongste dagen mee bezig ben geweest. Was ik indertijd voor mijn kinderen een afwezige vader en probeer ik dat nu goed te maken met mijn kleinkinderen? Ik durf er verder niet over nadenken.

Ludo beseft dat grootouderschap niet hetzelfde is als ouderschap: door de afstand die het grootouderschap biedt, ben je gevoeliger en emotioneel beschikbaarder. Ludo wil met zijn kleinkinderen graag genieten van alles waar hij vroeger met zijn kinderen niet aan toe is gekomen (wellicht omdat hij in beslag werd genomen door zijn werk). Het grootouderschap wordt door veel gepensioneerden als positief ervaren, maar doet hen soms ook inzien dat ze met hun eigen kinderen heel wat hebben gemist.

19 juni

Het WK-voetbal is begonnen. Als ik wil, kan ik nu naar elke wedstrijd kijken. Zelfs midden in de nacht en dan uitslapen.

Ludo geniet andermaal van zijn vrijheid: hij kan met zijn tijd doen wat hij wil. Die dankbaarheid helpt hem om zich aan zijn status van gepensioneerde aan te passen.

26 juni

Ik begin aan de laatste klus die ik tot mijn pensioen heb laten liggen: het buitenschrijnwerk herschilderen. Alweer heb ik schuldgevoelens dat ik mijn dagen doorbreng met tuinieren, fietsen, koken, klussen, op de kleindochter passen, aperitieven, tv kijken. Zou dat het echte zwarte gat zijn? Niets moeten doen, al wil je dat niet?

Veel gepensioneerden vullen de plots vrijgekomen tijd in met allerlei projecten die ze almaar hebben uitgesteld toen ze nog aan het werk waren. Tegelijk duikt de vrees op om niets meer te doen te hebben als die projecten afgerond zijn. Opnieuw steken schuldgevoelens de kop op.

8 juli

Gisteren is Miel geboren. Onze dochter was altijd rebels en vrijgevochten, maar nu zie ik haar bezig als zorgzame, liefdevolle moeder. Misschien is ook dat een voordeel van het pensioen: tijd krijgen om je eigen kinderen beter te leren kennen.

3 augustus

Veel mensen hebben de blues omdat ze morgen weer aan de slag moeten na hun vakantie. Daar heb ik nu geen last meer van. Er zijn zo van die dagen dat een pensioen zalig aanvoelt.

Geen stress meer door het werk, dat is in de ogen van gepensioneerden hét grote voordeel van met pensioen zijn.

6 september

Zo’n 40 gasten komen naar de babyborrel voor Miel. Het valt me op dat de generaties zich niet vermengen.

Ludo beseft dat het een goede zaak is als de barrières wegvallen en de generaties wél contact met elkaar zoeken. Veel gepensioneerden benadrukken trouwens dat je, eenmaal met pensioen, niet enkel mag focussen op activiteiten voor senioren, dat het goed is om voeling te houden met jongere mensen.

24 september

Het navigatiesysteem van onze nieuwe auto waarschuwt voor flitspalen. Tiens, sinds 1 januari, nog geen enkele keer geflitst of een snelheidsboete gekregen. En dat terwijl ik er vorig jaar nog vier moest incasseren.

Ludo stelt vast dat hij rustiger is dan vroeger. Nu hij met pensioen is, kijkt hij anders aan tegen de voorbijglijdende tijd.

30 september

Vorige nacht is een jeugdvriend overleden. Dat hakt er diep in. Ik zou triest kunnen worden over een deel van mijn leven dat aan het verdwijnen is, maar net nu zijn we op vakantie met vrienden in een vakantiewoning in Zeeland. Negen maanden na mijn eerste pensioendag geeft dat een gerust gevoel: zo wil ik graag ouder worden.

Ludo is sereen. Klaar om ouder te worden. Een positieve kijk op het verouderingsproces is héél belangrijk om in de beste omstandigheden oud te worden. Volgens sommige studies werkt zo’n attitude zelfs levensverlengend. Ludo is dus absoluut op de goede weg.

30 december

Tijd voor een bilan van één jaar pensioen. Genoeg gerust. Volgend jaar actiever worden en tegelijk het mooie gevoel van het eerste jaar behouden. Vrijwilligerswerk of een bijverdienste zoeken. Een nieuw project uitwerken dat méér zin geeft aan mijn leven.

www.plusmagazine.be/pensioendagboek

ANNE VANDERDONCKT – FOTO’S BENNY DE GROVE