Catalonië volgens Dali

In 2004 zou Salvador Dali 100 jaar geworden zijn. De geniale schilder werd sterk beïnvloed door zijn geboortestreek: diepblauwe baaien, middeleeuwse dorpjes, de uitbundige architectuur van Gaudi, surrealistische feesten... Ontdek het wonderlijke stukje Spanje dat Catalonië heet!

Een felle wind geselt de pieken van de Sierra de Roses. Genadeloos rukt de Tramontane aan de knoes- tige takken van de dennen en olijfbomen van Cap de Creus. Het lijkt alsof Aeolus, de god van de wind, dit ruige landschap hoogstpersoonlijk heeft gevormd. Net als het trotse, onverzettelijke karakter van de Catalanen.

In het wilde bergland van Cap de Creus bouwde een handvol Benedictijnen om-streeks het jaar 1000 een wonder van Romaanse kunst, het klooster van Sant Pere de Rodes. Stevig verankerd op een helling, hoog boven het blauwe water van de Middellandse Zee, waakt het over een dantesk landschap. Onverzettelijk. Robuust. Oninneembaar. Hachelijke paadjes leiden van het vestingklooster, dat oorspronkelijk gebouwd werd om de relieken van Sint-Pieter te bewaren, naar twee magische plekjes: een tijdloze kapel die volledig met bloemen is begroeid en de ruïne van een middeleeuws kasteel, zichtbaar wachtend op een aanval van de vijand die nooit zal komen... In de diepte leeft het hagelwitte dorpje Port de La Selva op het ritme van de plaatselijke vissers: soms zwijgzaam als de Catalanen, dan weer babbelziek als de Andalusiërs.

Een surrealistisch paradijs

Cadaqués is het mooiste stadje van een streek waar vroeger alleen wereldvreemde kluizenaars en straatarme vissers woonden. De witte muren, de nonchalance van de inwoners en het okergeel van de dakpannen geven het een unieke charme. De jonge Dali was verliefd op Cadaqués. In 1929 brachten de schilder René Magritte, de dichter-schrijver Paul Eluard en diens mysterieuze echtgenote van Russische afkomst, Gala, er de zomer door. Tussen Dali en Gala was het liefde op het eerste gezicht. Ze vluchtten samen naar Parijs, waar Dali het surrealisme ontdekte, wat zijn leven zou veranderen. Hij brak met zijn familie en ging met Gala vlakbij Cadaqués wonen, in een bescheiden vissershuisje in Port Lligat. Jaren leefden ze daar als bohémiens, zonder elektriciteit of stromend water maar met een hechte band met een streek die, wanneer de hemel zich met wolken vult, aan Ierland doet denken.

Dali kocht er zeven bouwvallige huisjes en verbouwde ze tot een weelderige villa, een surrealistisch paradijs waarin al zijn extravagantie ongeremd tot uiting kon komen. Vandaag is het een plek vol herinneringen: een opgezette ijsbeer, ontelbare snuisterijen in een doolhof van kamers met hallucinante vormen, persknipsels die de heer des huizes bejubelen, oude meubels en een van de eerste badkamers in deze ooit zo woeste, afgelegen streek.

Dali beschreef zijn huis als een biologische structuur waarin elke nieuwe bevlieging van zijn bewogen liefdesleven overeenstemde met een nieuwe kamer. Zelfs in de tuin heeft Dali’s fantasie haar werk gedaan. Zo kabbelt een waterpartijtje, verborgen tussen de planten en de beelden, bij een bank die de vlezige lippen van Mae West moet voorstellen... Het atelier kijkt uit op de baai, de parel van Cap de Creus, de meest oostelijke uitsprong van het Iberische schiereiland. Dankzij haar woeste schoonheid is ze nu een uniek natuurpark, waar mensen die van pure schoonheid houden de lievelingsplekjes kunnen ontdekken van een kunstenaar met een ongeëvenaarde fantasie.

Markies van Pubol

Dali en Gala hadden nog meer favoriete plaatsjes in Catalonië. De streek is bezaaid met magische oorden waar de verbeelding zoekraakt in de kronkels van middeleeuwse straatjes of het blauwe water van verborgen baaitjes. Gerona en zijn bonte gevels, het inmiddels prachtig gerestaureerde dorpje Pertallada, of Pubol, een piepklein gehucht temidden van een snikhete vlakte in de omgeving van La Bisbal. Hier kocht Dali een discreet landhuis uit de Renaissance, een geschenk voor Gala, in een oceaan van gouden tarwe. Hij richtte het eigenzinnig in met een combinatie van antieke voorwerpen, persoonlijke souvenirs en fresco’s. De kleine tuin werd een openluchtmuseum vol beelden. Als een heuse aristocraat (hij kreeg de titel ‘Markies van Pubol’), bracht Dali nooit een bezoek aan zijn Dulcinea zonder haar eerst om toestemming te vragen... Na Gala’s dood û haar lichaam rust in de crypte van het landhuis û verliet hij Port Lligat en kwam hij hier wonen om er zijn laatste doeken te schilderen.

Niet ver hiervandaan, in Barcelona, waren Miro, Picasso en vele architecten en dichters trouwe stamgasten van het Café des Quatre Gats, een kroegje in de Barrio Gotico. In de doolhof van gotische paleizen en – toen al – vuile straatjes smeedde een handvol kunstenaars plannen om de wereld te veranderen. De Sagrada Familia, het Parc Guëll, de uitbundige gevel van het Casa Battlo met zijn dak als een bonte draak, de ‘zachte vensters’ van het Casa Mila,... het zijn allemaal getuigen van deze opwindende tijd vol overmoedige creatieve energie. Dali kwam in de ban van de beweging, sloot zich erbij aan, vond er inspiratie in en werd er uiteindelijk het megalomane boegbeeld van. Hij was een kunstenaar die alles kon – beeldhouwen, schilderen, schrijven, zelfs sieraden maken – maar ook de geniale regisseur van zijn eigen mythe. Heel de wereld raakte in de ban van de flamboyante artiest met de theatrale snor.

Kluizenaar in een obsederend decor

Salvador Dali heeft het theater van Figueres, de stad waar hij werd geboren, omgetoverd in een monumentaal surrealistisch object. Het buitenissige, unieke Teatre-Museu Dali werd een tempel die de kunstenaar voor zichzelf bouwde, een echt kunstwerk dat hij van A tot Z bedacht. De volgorde van de zalen is zorgvuldig bestudeerd, als een initiatie in de verbeelding van een man die niet helemaal van deze wereld leek. De surrealistische fresco’s zijn ronduit verbijsterend, de aan Mae West (daar hebben we haar weer!) gewijde salon is een wonderbaarlijke hulde aan de welgeschapen Amerikaanse ster. De titels van de schilderijen zijn welsprekend: Leda atomica, Spectrum van het sex-appeal,Zacht zelfportret met gebakken spek,...

Dali overleed in 1989 in de al even vreemde Torre Galatea, een toren die aan het museum is gebouwd. Hij had hem op zijn eigen manier getransformeerd door hem rood te laten pleisteren, te overdekken met bizarre versieringen en te overkoepelen met een kroon van reuzen- eieren... In dat grillige, bijna obsederende decor leefde hij als een kluizenaar, tot hij voorgoed naar de wereld van de verbeelding vertrok. Nu rust hij hier in een crypte, temidden van zijn werk.

Een kind van zijn volk

Hoewel Dali verzot was op de Franse cultuur en zich vaak afzette tegen het provincialisme van de Catalanen, bleef hij een kind van zijn volk. Dat merk je als je de Garrotxa verkent, een vulkanische streek ten westen van Besalù, met Romaanse kapelletjes en dorpjes die zich vastklampen aan steile rotswanden. Hier houden de mensen zielsveel van hun land en zijn eeuwenoude tradities. Zo vieren de inwoners van Sant Feliu de Pallerols Pinksteren op hun typische manier. Terwijl de dames toekijken, dansen de mannen een perfect ballet tussen reuzen die aan onze tradities herinneren. Een jongeman draagt de mulassa, een nagemaakt beest met een angstaanjagende grimas die volgens de overlevering een heel Moors leger op de vlucht deed slaan. De castellers vormen menselijke piramides zo hoog als de klokkentoren. Helemaal bovenaan houden kinderen zich in wankel evenwicht en op het moment suprême strekken ze heel even hun armen in een kruis, terwijl ze de dood en de wetten van de zwaartekracht secondenlang tarten. En daarna dansen de dorpelingen de sardane, het symbool van een nog altijd bloeiende cultuur. Dit is het Catalonië van de surrealistische rituelen. Het échte Catalonië volgens Salvator Dali! n

Tekst en foto’s: Paul Lorsignol / Planet Pictures

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content