Buikklachten herkennen om ze sneller te genezen

Pijn in de buikstreek is een van de meest voorkomende klachten maar zelfs voor een arts is het niet altijd even eenvoudig om de precieze oorzaak te vinden. In dit dossier overlopen we 12 kwalen en kwaaltjes: wat u voelt, welke de mogelijke oorzaken zijn en wat u eraan kunt doen.

De buik is heel het gedeelte van ons lichaam tussen het middenrif en het bekken en daarin liggen heel wat organen die elk op zich problemen kunnen veroorzaken. Buikpijn kan te maken hebben met een prikkeling van het buikvlies of met de spijsvertering, met de maag of met de onderbuik, met de lever, de gal, de blaas,...

1. Brandend maagzuur

Dit is het Brandend maagzuur, ook reflux genoemd, wordt veroorzaakt door zuur maagsap dat terug in de slokdarm stroomt. Maagsap bestaat onder meer uit zoutzuur, dat helpt bij de vertering van voedsel, dat ervoor zorgt dat de voedselbrij niet gaat rotten of gisten en dat bovendien het spijsverteringskanaal beschermt tegen schadelijke bacteriën. De maagwand wordt bedekt door een dikke slijmvlieslaag die hem beschermt tegen het agressieve maagzuur. De slokdarm heeft deze beschermlaag niet en raakt bij regelmatig contact met het maagzuur geïrriteerd en ontstoken.

Dit voelt u Reflux uit zich door een branderig gevoel onderaan, achter het borstbeen. Soms wordt het ervaren als een drukkende, knijpende pijn en daardoor al eens verkeerdelijk aanzien voor hartklachten.

Dit zijn de oorzakenBrandend maagzuur geeft vooral klachten na het eten, na een zware en vette maaltijd, ’s nachts wanneer u in bed ligt, bij het voorover bukken, bij het dragen van knellende kledij, bij overgewicht en bij verstopping. Dat komt omdat het sluitspiertje tussen slokdarm en maag niet goed meer sluit. Dikke mensen en zwangere vrouwen hebben daar vaker last van omdat de druk in hun buik groter is dan normaal. Ook een middenrifbreukje kan de werking van het sluitspiertje in het gedrang brengen. Dan is de opening in het middenrif waar de slokdarm doorheen gaat te groot, waardoor een klein deel van de maag in de borstholte terecht kan komen. Dit probleem doet zich vaker voor bij mensen boven de vijftig.

Dit kunt u doen

lzware en vette maaltijden vermijden

lna de maaltijd niet meteen gaan liggen

lhet hoofdeinde van uw bed wat hoger plaatsen

lvoorover bukken en knellende kleding vermijden

lstreven naar een optimaal lichaams-gewicht.

lverstopping voorkomen

lstoppen met roken

lvoor uzelf uitzoeken welke voedingsmiddelen bij u de klachten verergeren en welke ze verlichten

lde arts kan u middeltjes bezorgen die de productie van maagzuur remmen of blokkeren: Tagamet, Zantac, Losec, Pantozol,...

2. ‘Iets’ op de maag

Dit is het Ons spijsverteringskanaal is een lange buis die zich letterlijk en figuurlijk in allerlei bochten wringt om ons voedsel te verteren. Een belangrijke halte op dit traject is de maag. Vloeistoffen mogen meteen verder, vaste stoffen worden bewerkt en gekneed tot ze klein genoeg zijn om naar de darm te worden doorgestuurd. Als de maag om de één of andere reden niet akkoord is met wat ze voorgeschoteld krijgt, laat ze dat gauw merken.

Dit voelt u De spijsvertering verloopt trager en u krijgt het gevoel ‘dat er iets op uw maag ligt’.

Dit zijn de oorzakenVaak zult u moeten toegeven dat u gezondigd hebt tegen de basisprincipes van een gezonde voeding: u hebt te snel, te zwaar (vetrijk), of gewoon te veel gegeten. De maag kan, vaak samen met de darmen, tijdelijk overhoop liggen door het eten van besmet voedsel of door een buikgriep. Stress, angst en spanning kunnen maagklachten veroorzaken, kalmeringsmiddelen en geneesmiddelen tegen hoge bloeddruk en de ziekte van Par-kinson kunnen de maagbewegingen vertragen.

Dit kunt u doen

lvaker eten, maar kleinere hoeveelheden per keer

lhet vet beperken

lkoolzuurhoudende dranken vermijden

llangzaam eten en drinken, voldoende kauwen

lniet roken, sterkgekruide voeding vermijden en koffie, thee en alcohol beperken

lgeen te spannende kleding dragen

laan uw arts vragen of de geneesmiddelen die u neemt, een invloed kunnen hebben op de spijsvertering en wanneer u ze het best neemt (voor, tijdens of na de maaltijd)

lgeneesmiddelen gebruiken die de maag een handje helpen. Een eerste reeks, zoals Maalox, Regla-pH of Rennie, neutraliseren het maagzuur. Hun werking is van korte duur. Een andere groep (zoals Ulcogant en Gaviscon) brengen een beschermend laagje aan op de slokdarm- en maagwand. En producten zoals Prepulsid, Motilium of Primperan zetten de spieren van de maagwand aan om beter hun werk te doen.

3. Een maagzweer

Dit is het De term maagzweer wordt zowel gebruikt voor een zweer in de maag zelf, als in het eerste stukje van de dunne darm, meer bepaald de twaalfvingerige darm. Daar komen zweren zelfs vaker voor dan in de maag. Een maagzweer is een gat in de beschermende slijmvlieslaag van de wand van de maag en de twaalfvingerige darm. Het agressieve maagzuur komt dan in rechtstreeks contact met de zenuwen van de maag- en darmwand, wat pijn veroorzaakt. Deze pijn is bij een maagzweer vaak heviger na het eten, terwijl een zweer in de twaalfvingerige darm juist meer pijn geeft bij een lege maag en ’s nachts.

Dit voelt u Naast de pijn hebben mensen met een maagzweer vaak weinig of geen eetlust. Mannen hebben er dubbel zo vaak last van dan vrouwen. Soms gaat de zweer bloeden, wat zich uit door het braken van bloed of een zwartgekleurde stoelgang. In dat geval moet u meteen een arts raadplegen.

Dit zijn de oorzaken Vroeger dacht men dat het zure maagsap of stress de grote boosdoeners waren bij het ontstaan van een maagzweer. Nu weet men dat het overgrote deel van de maagzweren veroorzaakt wordt door de Helicobacter pylori-bacterie. Ook bepaalde pijnstillers, meerbepaald de zogenaamde NSAID (veel gebruikt bij reuma) en aspirine kunnen maagzweren veroorzaken. Stress is niet de oorzaak, maar het kan de klachten wel verergeren.

Dit kunt u doen

l stoppen met roken want dat verzwakt het maagslijmvlies

lgevarieerd eten, bewegen, zorgen voor voldoende rust en ontspanning

lvoldoende vezels eten, zo zal het maagzuur minder snel de maagwand aantasten

lvoldoende kauwen zodat het voedsel niet langer in de maag aanwezig blijft dan nodig

lniet te veel melk drinken (melk verlicht de klachten, maar die komen daarna in alle hevigheid terug omdat melk de maagzuurproductie bevordert)

lmatig zijn met alcohol, koffie (zelfs cafeïnevrije), thee, cacao en pepermunt

lde arts zal u doorgaans een combinatie van antibiotica en een maagzuurremmers voorschrijven. In zowat 90 % van de gevallen wordt Helicobacter pylori door deze kuur uit de weg geruimd en bent u van de klachten verlost.

4. Gas in de darmen

Dit is het In veel gevallen wordt buikpijn veroorzaakt doordat de druk in de darmen te groot wordt. Dat betekent dat er te veel gas aanwezig is in de darmen.

Dit voelt u Normaal gesproken is er in ons darmkanaal zo’n 100 tot 200 ml gas aanwezig. Om dat darmgas kwijt te raken, laten we gemiddeld 10 tot 20 keer per dag een ‘windje’. Neemt de hoeveelheid gas in de darmen toe, dan geeft dat naast winderigheid ook een opgeblazen gevoel en krampen.

Dit zijn de oorzaken

l te veel lucht slikken door de snel of te gulzig te eten, te praten tijdens het eten, als gevolg van zenuwachtigheid en stress, door een slecht passend kunstgebit, door het kauwen van kauwgom

lkoolzuurhoudende dranken drinken

lvoedsel eten dat u niet verteert. In de darmen zitten namelijk heel veel bacteriën die zich graag te goed doen aan koolhydraten. Koolhydraten worden normaal in de dunne darm verteerd. Dit betekent dat ze door enzymen worden opgesplitst in kleine deeltjes die doorheen de darmwand in het bloed kunnen worden opgenomen. Als die enzymen om de één of andere reden onvoldoende hun werk doen of het voedsel koolhydraten bevat waarvoor wij niet de juiste enzymen hebben om ze af te breken, dan komen deze koolhydraten onverteerd in de dikke darm terecht. Feest voor de bacteriën! Maar omdat die bacteriën nogal primitieve levensvormen zijn, produceren zij bij het verbranden van de koolhydraten veel restproducten, meer bepaald gas en zuur.

Dit kunt u doen

lrustig eten en drinken

lgoed kauwen

lniet drinken tijdens de maaltijden

lgeen kauwgom gebruiken

lproducten vermijden die bij u extra gasvorming veroorzaken, zoals: nieuwe aardappelen, prei, peulvruchten, kool, ui, spruitjes, knoflook, pruimen, radijs, onrijp of grote hoeveelheden fruit, eieren, grote hoeveelheden suiker, noten, kokos, scherpe kruiden en specerijen, bier en koolzuurhoudende frisdranken.

lverstopping vermijden (zie verder). Let op: Een verhoging van de hoeveelheid vezels in de voeding, kan in het begin extra gasvorming veroorzaken. Na één tot twee maanden verdwijnt dit probleem.

5. Lactose-intolerantie

Dit is het Lactose is een suiker die in melk en veel melkproducten voorkomt en daarom vaak melksuiker wordt genoemd. Om lactose te verteren hebben we het enzym lactase nodig, dat in de wand van de dunne darm wordt aangemaakt

Dit voelt uSommige mensen maak geen of onvoldoende lactase aan om de lactose in de voeding te verteren. Het gevolg is buikpijn, een opgeblazen gevoel, krampen en winderigheid

Dit zijn de oorzakenEen primaire lactose-intolerantie waarbij vanaf het derde levensjaar de productie van lactase afneemt, komt bij West-Europeanen en Noord-Amerikanen eerder zelden voor. Lactose-intolerantie kan ook ontstaan wanneer het darmkanaal ziek is door een ontsteking, een infectie, na bestraling of een darmoperatie. Sommige mensen verteren vanaf de geboorte geen melk

Dit kunt u doenDe enige oplossing bestaat erin een lactosebeperkend of lacto-sevrij dieet te volgen. Eventueel kunnen enzympreparaten met lactase gebruikt worden om te voorkomen dat door het schrappen van alle melk en melkproducten een tekort aan calcium en vitamine B2 ontstaat. Lactose zit vooral in:

lmelk

lsmelt-, smeer- en -andere kazen

lpudding

lslag- en zure room, roomboter, koffiemelk

lroomijs en zuivelfrisdranken.

Zure melkproducten zoals karnemelk, yoghurt en kwark bevatten wat minder lactose dan gewone melkproducten.

6. Glutenintolerantie

Dit is het Glutenintolerantie (coeliakie) is een overgevoeligheid van de dunne darm voor gluten: een eiwit dat voorkomt in tarwe, rogge, haver, gerst en spelt. De dunne darm is bedekt met darmvlokken (villi) om een zo groot mogelijk oppervlak te bieden voor de opname van voedingsstoffen. Bij mensen met coeliakie gaan deze darmvlokken kapot wanneer ze in aanraking komen met gluten.

Dit voelt u De darmwand raakt dermate beschadigd dat nauwelijks nog voedingsstoffen worden opgenomen met gewichtsverlies en vitaminen- en mineralentekorten tot gevolg maar lang niet iedereen heeft evenveel klachten (buikpijn, opgezette buik, diarree, obstipatie).

Dit zijn de oorzaken Erfelijkheid speelt duidelijk een rol, de diagnose wordt gesteld met bloedonderzoek en een biopsie

Dit kunt u doenDe enige manier om coeliakie te behandelen is het levenslang volgen van een glutenvrij dieet. In een halfjaar tot een jaar zal de dunne darm volledig hersteld zijn. Het dieet moet echter zeer streng gevolgd worden. Zelfs de kleinste broodkruimel of een piepklein beetje paneermeel kan al een hevige reactie veroorzaken. Vandaar dat de voeding voor coeliakiepatiënten haast altijd in afzonderlijke bak- en frituurpannen moet klaargemaakt worden. Gewoon brood is uit den boze, maar ook alle andere voedingsmiddelen waarin tarwe, rogge, haver, gerst en spelt voorkomen: gebak, koekjes, muesli, pasta enz. Ook voedingsmiddelen waarin gluten als bindmiddel worden gebruikt zoals leverworst, vruchtenyoghurt, puddingpoeder, kant en klare sausen, kauwgom mogen niet worden gebruikt. Gluten zitten ook in sommige geneesmiddelen. Meld coeliakie dus steeds aan uw apotheker. En de lijm op de achterzijde van spaar- en postzegels kan eveneens gluten bevatten.

7. Prikkelbare- darmsyndroom

Dit is het Na de vertering van het voedsel in de dunne darm, stromen de onverteerde resten naar de dikke darm. Die onttrekt water en zouten aan deze onverteerde voedselbrij. Wat overblijft is de ontlasting. Bij iedere mens trekt de dikke darm samen om de ontlasting voort te duwen. Bij mensen met het prikkelbare darmsyndroom (ook wel spastisch colon genoemd) zijn deze samentrekkingen onregelmatig en krampachtig. Bovendien trekt de dikke darm veel vaker samen dan normaal.

Dit voelt uBuikpijn, hevige krampen, opgeblazen gevoel, winderigheid en stoelgangproblemen. De buikpijn is meestal zeurend, begint vaak tijdens of na de maaltijd en verdwijnt nogal eens na een vlotte stoelgang. Het opgeblazen gevoel kan extreme vormen aannemen

Dit zijn de oorzakenVrouwen zijn dubbel zo vaak het slachtoffer dan mannen, stress en voeding spelen daarbij een belangrijke rol

Dit kunt u doen

lstress vermijden, ontspannen en bewegen

lgevarieerd en vezelrijk eten

luw arts kan middelen voorschrijven om uw klachten te verlichten. Bulkvormers hebben dezelfde eigenschappen als voedingsvezels. Enkele voorbeelden zijn Metamucil, Fiberform en Normacol.

Ze worden in water, yoghurt of vruchtensap opgelost. Producten zoals Duspatalin bestrijden de krampen. Om de buikpijn te verlichten kunt u paracetamol of ibuprofen nemen. Als dat niet helpt, kan uw arts diclofenac voorschrijven.

8. Verstopping

Dit is het Wanneer de ontlasting te veel tijd in de dikke darm heeft doorgebracht, is er te veel water aan onttrokken en wordt de stoelgang hard. Dit kan leiden tot verstopping (obstipatie).

Dit voelt uDe ene mens heeft elke dag ontlasting, de andere meerdere keren per dag, weer een andere slechts om de twee dagen. Dat is allemaal normaal. We spreken pas van verstopping als u minder dan drie keer per week ontlasting hebt of deze zo hard is dat u zeer sterk moet persen.

Dit zijn de oorzakenMeestal is verstopping het gevolg van verkeerde eet- en leefgewoonten: te weinig lichaamsbeweging, een vezelarme voeding, te weinig drinken. Het probleem kan ook ontstaan wanneer u bij aandrang te lang wacht om naar het toilet te gaan. In zeldzame gevallen wordt verstopping veroorzaakt door poliepen of een andere aandoening van de darmen. Ook sommige geneesmiddelen zoals kalmeer- en slaapmiddelen, pijnstillers en ijzersupplementen kunnen als bijwerking verstopping veroorzaken

Dit kunt u doen

lgezond en vezelrijk eten

lvoldoende drinken ( 1,5 à 2 liter per dag)

lmeer bewegen (minimaal dagelijks een half uur stappen)

lde ontlasting niet ophouden

luw arts kan u adviseren bulkvormers te gebruiken (zie eerder), een laxeermiddel voorschrijven of een geneesmiddel dat ervoor zorgt dat minder vocht aan de stoelgang onttrokken wordt (Lactulose, Duphalac, Movicol,...), maar ook een geneesmiddel dat de darmwand prikkelt is mogelijk. Dit laatste wordt slechts uitzonderlijk en voor korte tijd voorgeschreven omdat het de darmwand kan beschadigen. Dit geldt ook voor laxeerthee en -kruiden.

9. Divertikels

Dit is het Dit zijn kleine uitstulpingen van de darmwand in de buikholte. Ze geven meestal pas klachten wanneer er voedselresten in de divertikels achterblijven, waardoor ze gaan ontsteken. Divertikels komen vooral voor in het deel van de dikke darm dat men het sigmoïd noemt. Ze worden nooit kwaadaardig.

Dit voelt uDe zeurende pijn die divertikels kunnen veroorzaken situeert zich vooral linksonder in de buik.

Dit zijn de oorzaken20 tot 50 % van de mensen ouder dan 50 jaar ontwikkelt divertikels. Wanneer ze ontsteken (diverticulitis) kan de pijn vrij hevig worden.

Dit kunt u doenDe beste manier om divertikels te voorkomen is verstopping vermijden en dit kan in de eerste plaats door gezond, gevarieerd en vezelrijk te eten en voldoende te drinken. Bij een diverticulitis kan de arts antibiotica voorschrijven en een middel om de stoelgang zachter te maken. In ieder geval zal hij u de goede raad geven veel te rusten en enkele dagen vezelarme en/of vloeibare voeding te gebruiken.

10. Chronische darmontsteking

Dit is het Een chronische darmontsteking is een ziekte die levenslang klachten kan veroorzaken. De ernst verschilt van persoon tot persoon maar dringend een arts opzoeken is in ieder geval noodzakelijk. De meest voorkomende soorten chronische darmontstekingen zijn de ziekte van Crohn (in het hele spijsverteringskanaal) en colitis ulcerosa (alleen in de dikke darm). Bij de ziekte van Crohn zijn de zweren die zich vormen in de ingewanden dieper dan bij colitis ulcerosa en kunnen er ook fistels ontstaan. Na het verdwijnen van de zweren ontstaan bij de ziekte van Crohn vaak vernauwingen, wat bij colitis ulcerosa vrijwel nooit gebeurt. Een ander verschil is dat bij de ziekte van Crohn gezonde en ontstoken plekken elkaar afwisselen, terwijl bij colititis ulcerosa het ontstoken gebied één grote zone vormt.

Dit voelt ubeide aandoeningen geven buikpijn, een verminderde eetlust en opvallend dunne ontlasting. Vermagering is daar een logisch gevolg van.

Dit zijn de oorzakenDe oorzaken zijn onbekend. Erfelijke en omgevingsfactoren spelen een rol. Waarschijnlijk ook een ontregeling van het afweersysteem en stress.

Dit kunt u doen

lniet roken

lveel drinken en rusten

lgezond en regelmatig eten

lgeneesmiddelen om te genezen, bestaan nog niet. De behandeling (ontstekingsremmers en immunosuppressiva) beperkt de klachten. Soms is een operatie nodig.

11. Endometriose

Dit is het Naast de pijn die veel vrouwen ervaren net voor of bij het begin van hun menstruatie, is een endometriose een belangrijke gynaecologische oorzaak van buikpijn

Dit voelt uAfhankelijk van de plaats geeft endometriose soms buikpijn, ofwel blijvend, ofwel tijdens de menstruatie, ofwel bij betrekkingen.

Dit zijn de oorzakenNormaal bekleedt slijmvlies de binnenkant van de baarmoeder, bij endometriose bevindt het zich ook buiten de baarmoeder: in de buikholte of de eierstokken. Deze slijmvliesplekjes volgen de normale hormonale cyclus, waardoor zij tijdens de menstruatie kunnen bloeden.

Dit kunt u doen

Endometriose wordt behandeld met hormonen of door middel van een operatie.

12. Blaasontsteking

Dit is het Een ontsteking van het slijmvlies van de blaas

Dit voelt uu voelt vaker de aandrang om te plassen, maar per keer plast u minder, het plassen doet pijn of geeft een branderig gevoel. Verder kan de urine troebel zijn of zit er bloed in

Dit zijn de oorzakenVaak gaat het om bacteriën uit de darm die via de plasbuis in de blaas binnendringen. Ze hechten zich aan de blaaswand en die ontsteekt. Omdat de plasbuis bij vrouwen korter is dan bij mannen, krijgen ze er makkelijker mee te kampen.

Dit kunt u doen

lveel drinken

lde blaas altijd helemaal leegplassen

leen antibioticakuur volgen (maak de kuur af, ook als de klachten eerder zijn verdwenen, doet u dat niet dan kunnen bacteriën in de blaas achterblijven en nieuwe ontstekingen veroorzaken)

lals pijnstiller paracetamol gebruiken. n

Leen Baekelandt

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content