Blijf stress de baas

Of we dat leuk vinden of niet, niemand blijft gespaard van stress. Maar dat hoeft geen negatieve ervaring te zijn. Door tijdig en adequaat te reageren blijft u de baas!

We gaan gebukt onder een gevoel van onmacht, we zijn bedolven onder het werk, we voelen ons overrompeld door de gebeurtenissen, we zijn niet meer in staat om door het bos de bomen te zien. Het gevolg is dat we overal problemen gaan zien die we niet meer kunnen omschrijven, waarvan de grenzen vervagen en die gaan uitgroeien buiten hun echte proporties. We voelen ons zo moe dat het lijkt of er lood in onze schoenen zit, ’s nachts liggen we te woelen en te piekeren en ’s ochtends staan we vermoeider op dan we gaan slapen zijn. We zijn onredelijk, beseffen dat ook en gaan daardoor nog eens extra onder schuldgevoelens gebukt. We eten nauwelijks of proppen ons vol met ongezonde dingen. Komt het u bekend voor? Dat is normaal. Niemand ontsnapt aan stress, ongeacht de leeftijd of sociale klasse.

Het is zelfs niet verwonderlijk. We moeten immers onze aandacht verdelen over veel meer dingen dan vroeger. We leven in een samenleving waar oneindig veel keuzemogelijkheden geboden worden. We willen ons leven dan ook propvol steken om zo veel mogelijk ervaringen op te doen. Vroeger kenden de mensen datgene niet wat buiten hun eigen leefwereld lag en dat maakte het een stuk eenvoudiger. Vandaag moeten we voortdurend keuzes maken en keuzes hebben gevolgen waarop we door onze omgeving beoordeeld worden. Fouten maken mag dus niet want we zijn verantwoordelijk voor de gevolgen. Bovendien vinden we het moeilijk om toe te geven dat onze mogelijkheden begrensd zijn. We verwijten de anderen soms dat ze van ons verwachten dat we superman of superwoman zijn, maar diep in ons binnenste verwachten we dat eigenlijk ook van onszelf. Wie heeft er nog nooit van gedroomd, perfect te zijn en zich nooit te moeten excuseren?

Het wordt ook steeds moeilijker om even uit de tredmolen te stappen. Toegeven dat je een halve dag niets gedaan hebt, is not done. Er bestaan in onze luxesamenleving zoveel middelen om het leven aangenamer te maken. Maar het verwerven van al deze middelen vergt zoveel inspanning dat er geen tijd rest om ervan te genieten. We hebben een heel gamma aan begrippen ontwikkeld om dat toch maar even te kunnen doen: quality time, onthaasting, tijdskrediet, een sabbatjaar,... En toch kost het ontzettend veel moeite om gewoon even te vertragen, gewoon omdat we bang zijn intussen door de anderen voorbijgehold te worden.

Van alle tijden

Is stress dan een verschijnsel van de moderne tijd? Neen, zeker niet. Want stress is eigenlijk een volkomen natuurlijke reactie die optreedt zowel bij dieren als bij mensen wanneer zich een plotse gebeurtenis of agressie voordoet. Die prikkelt de hypothalamus, een deel van onze hersenen dat een reeks processen op gang brengt die leiden tot de vrijstelling van adrenaline, noradrenaline en cortisol in onze bloedsomloop. Via de bloedsomloop gaan die stoffen zich vliegensvlug over het hele lichaam verspreiden en een reeks reacties uitlokken om ons in staat te stellen adequaat op de gebeurtenis of de agressie te reageren: de zogenaamde fight-or-flight-respons. Alles wordt in ons lichaam in gereedheid gebracht om te vechten of te vluchten:

n de lever stelt meer suikers en vetzuren vrij zodat er meer energie voorhanden is

n de ademhaling versnelt om meer zuurstof ter beschikking te stellen van het organisme

n de hartslag versnelt en de bloeddruk neemt toe om meer bloed naar de hersenen (zodat we snel en goed kunnen denken en beslissingen nemen) en naar de spieren te voeren (we moeten in staat zijn actie te ondernemen of weg te rennen). Dit gaat ten koste van andere organen zoals bijvoorbeeld het spijsverteringsstelsel. Zo krijgen we bij stress makkelijk een droge mond, maagklachten, diarree,...

n we gaan zweten om onze lichaamstemperatuur te doen dalen.

Geen kans meer om te vechten of te vluchten

Helaas zijn er tegenwoordig in onze maatschappij niet zoveel gelegenheden meer waar we de keuze hebben tussen vechten en vluchten. En dat heeft zijn gevolgen. Het lichaam blijft met een niet-verbruikte energiereserve zitten, het wordt nog voortdurend bestookt door een cocktail van stresshormonen die aanzet tot reactie, het hele organisme draait voortdurend in overdrive en levert onzichtbaar een zeer zware inspanning. En dat is op de langere termijn gevaarlijk voor ons fysieke en mentale evenwicht. Op een bepaald ogenblik belanden we in een zogenaamde decompressiefase waarin het lichaam echt behoefte heeft aan rust. We voelen ons moe, uitgeput, leeg. En hoe meer dit gevoel zich meester maakt van ons lichaam en onze geest, hoe noodzakelijker het is om even tijd vrij te maken om stoom af te blazen, afstand te nemen, te ontspannen en de batterijen weer op te laden. Betekent dit dat u uren moet gaan transpireren in de fitness om uw energieoverschot kwijt te raken? Dat kan, maar het hoeft echt niet. Eenvoudige, haalbare dingen kunnen even heilzaam zijn.

Stress is niet altijd een vijand

Stress heeft ook zijn goede kanten. Het is immers een geheel van prikkels dat ons ertoe aanzet om te reageren en ons aan te passen aan onze omgeving. Die prikkels zijn onder meer honger, koude en gevaar. Het is stress die onze voorouders ertoe gebracht heeft te overleven en te evolueren. Stress kan ook zeer positief gebruikt worden. Het kan een bron van energie, van creativiteit en plezier zijn. Sommige mensen hebben het nodig om goed te presteren. De gevolgen van stress worden veeleer bepaald door de manier waarop we erop reageren dan door de oorzaak van de stress. Iedere persoon heeft ook een individueel tolerantiepeil dat grotendeels bepaald wordt door eerdere ervaringen en door onze fysieke en mentale weerbaarheid. Zo kan een bepaalde opmerking de ene persoon helemaal van streek brengen terwijl ze iemand anders helemaal niet raakt. Om adequaat te reageren als dat nodig zou zijn, is het erkennen van de eerste tekens erg belangrijk. Gebeurt dat niet tijdig, dan houden we de stress niet in de hand en leggen we een bom onder onze gezondheid, onze carrière en onze relaties.

De juiste aanpak

Stress aanpakken en onszelf weerbaarder maken kan op verschillende niveaus.

Eerst en vooral is het belangrijk dat we ons lichaam optimaal in conditie houden. Dat kunnen we doen door voldoende beweging te nemen, gezond te eten, op tijd en stond te ontspannen,... Dat verhoogt immers ook onze weerstand tegen stress. Verder kunnen we allerhande technieken toepassen die ons kunnen helpen om los te komen van de problemen die blijven knagen: technieken als relaxatie, yoga, massage... ze kunnen ons meteen een ander mens doen voelen.

En last but not least moeten we een doeltreffende manier vinden om de basis van het probleem aan te pakken zodat het probleem niet telkens opnieuw opduikt. Wat heeft de stress veroorzaakt? In hoeverre kunnen we daar zelf iets aan doen? En hoe kunnen we onze reactie aanpassen zodat we de stress positief kunnen gebruiken om onze motivatie, creativiteit en verbeelding te vergroten? n