Blaasontsteking: pijnlijk maar ongevaarlijk

Acute cystitis is een vaak voorkomende infectie van de urinewegen die vooral vrouwen treft. Over de mogelijke oorzaken is niet iedereen het eens, over de behandeling en de preventie daarentegen...

Meestal is een cystitis een onschuldige aandoening maar pijnlijk en hinderlijk is ze ook. Naar schatting krijgt één vrouw op de twee er in haar leven minstens één keer mee te kampen en bij de helft van hen dreigt de aandoening terug te keren.

“De twee belangrijkste symptomen zijn herhaalde plasaandrang en een branderig gevoel tijdens het plassen”, zegt de uroloog dr. Luc Coppens. “Verder kan de urine troebel zijn en stellen we soms vast dat er bloed in zit (zichtbare of macroscopische hematurie). Dit verontrustende symptoom is eigenlijk geen complicatie maar wijst enkel op een ernstiger ontsteking, een factor waarmee wel degelijk rekening moet worden gehouden.”

Doorgaans ligt een bacterie aan de basis van de ontsteking. “In de overgrote meerderheid van de gevallen gaat het om de bacterie Escherichia coli die uit de darmen komt.”

Hoe die dan tot aan de blaas raakt? “Er zijn meerdere hypotheses. De meest gangbare is die van een opstijgende infectie via besmetting van de anale streek. De infectie neemt uitbreiding, stijgt op en maakt zich ook meester van de urinebuis, dat is het korte kanaaltje waarlangs de urine het lichaam verlaat.”

Ons ecosysteem verstoord

“Sommige mensen zijn prima gastheren voor de microben die infecties veroorzaken, omdat ze slecht gewapend zijn om zich te verdedigen. Vaak ligt de verklaring bij een verstoring van de normale (gezonde) bacteriële flora in de vaginaholte. Deze flora helpt namelijk om daar de gunstige omstandigheden te behouden (een bepaalde zuurheid bijvoorbeeld) die beletten dat ziekteverwekkers vrij spel krijgen. Een slechte hygiëne mag dan al een voedingsbodem zijn voor ziekteverwekkers, ook overdreven hygiëne (het gebruik van agressieve zepen en douchegels, herhaalde vaginale douches) kan het zure milieu van de vagina verstoren en de kolonies van gezonde bacteriën verzwakken. Overigens vernietigen ook diabetes en bepaalde antibiotica dit evenwicht en ook hormonale factoren spelen een rol. De inname van bepaalde anticonceptiepillen alsook een naderende menopauze – allebei situaties waarin het oestrogeengehalte daalt – wijzigen het evenwicht in de vagina en verzwakken de heilzame flora. Constipatie ten slotte werkt de woekering van ziekteverwekkers in de darm en de verspreiding ervan nog in de hand .

Enkele tips

Met een paar goede gewoontes kunt u vermijden dat uw bacteriële flora verstoord raakt:

drink veel water (1,5 tot 2 liter per dag) om uw blaas optimaal te spoelen

vermijd constipatie, want daardoor neemt het risico op een blaasont-steking toe

nadat u naar het toilet bent geweest, veegt u zich schoon van voren naar achteren, om geen pathogene bacteriën in de richting van de urinebuis te wrijven

seksuele betrekkingen werken infecties van de urinewegen in de hand: vergeet dus niet na het vrijen te gaan plassen om uw blaas en urinebuis te ledigen

hygiëne is prima maar overdaad schaadt. Was uw vagina dus niet met agressieve zeep en overdrijf niet met vaginale douches.

‘Valse’ blaasontste-kingen

Soms vertoont iemand de symptomen van een cystitis maar zonder dat de blaas ontstoken is. “Een voorbeeld is een cystalgie met heldere urine. De aandoening lijkt op een blaasontsteking maar er zijn geen microben te vinden. Het is een pseudo-infectieuze toestand die reageert op ontstekingsremmers. Uiteraard dient men een specialist te raadplegen. Verstoring van het hormonale evenwicht werkt een cystalgie met heldere urine in de hand.”

Interstitiële cystitis is een chronische ontsteking van de blaas die bijzonder slecht reageert op de klassieke behandelingen. “De aandoening kan zo pijnlijk zijn dat de blaas minder urine kan bevatten.”

Overigens lijken ook de symptomen van een cystokèle of blaasbreuk op die van een blaasontsteking. Maar in dit geval gaat het eigenlijk om een verzakking van de blaas. “In de menopauze verslappen de weefsels die de blaas ondersteunen en verzakt de blaas in de vagina. De vrouw heeft daar dan een zwaar gevoel en plasaandrang. Maar het ledigen van de blaas – wat soms trouwens slechts gedeeltelijk gebeurt – brengt niet noodzakelijk verlichting”.

De behandeling bestaat dan uit oefeningen ter versterking van het perineum en soms een heelkundige ingreep.

Een doeltreffende behandeling

Een blaasontsteking valt makkelijk te diagnosticeren en te behandelen, op voorwaarde dat u naar de dokter gaat uiteraard... “De diagnose wordt gesuggereerd door een staafje met reagentia dat de arts in de urine van de patiënt dompelt. Die diagnose wordt het best bevestigd door een cytobacteriologisch onderzoek (CBO) van de urine die in een steriel potje werd verzameld en naar een laboratorium werd gestuurd,” legt Dr. Coppens uit. “Als behandeling krijgt u een middel ter ontsmetting van de urinewegen of een aangepast antibioticum. Na 3 tot 5 dagen is het probleem dan van de baan. Maar let wel: de apotheker mag u deze geneesmiddelen enkel overhandigen op voorschrift. U moet dus hoe dan ook naar de dokter. Wachten heeft geen zin, daarmee stelt u enkel een efficiënte behandeling uit.”

Er zijn vrouwen die om de paar weken of om de paar maanden een blaasontsteking krijgen. Vanaf meer dan drie infecties per jaar spreekt men van recidiverende cystitis. “Die vrouwen hebben geleerd om de eerste tekenen van een blaasontsteking al heel vroeg te herkennen,” weet Dr. Coppens. “Ze moeten vaker plassen, hebben een zwaar gevoel in de onderbuik, enz. Soms kunnen ze de cystitis een halt toeroepen door gewoonweg veel meer water te drinken en zo hun blaas grondig te spoelen. Wie vaak een blaasontsteking heeft, doet er sowieso goed aan een uroloog te raadplegen. Die zal uitzoeken waar het probleem vandaan komt en aanbevelingen verstrekken.”

De uroloog zal opnieuw een cytobacteriologisch urineonderzoek aanvragen, een klinisch onderzoek verrichten en via eventuele bijkomende onderzoeken checken of de urinewegen intact zijn: endoscopie van de blaas (cystoscopie) en/of medische beeldvorming (echografie, gewone radiologie of scanner).

Een blaasontsteking die niet wordt verzorgd en verder oprukt, kan uitmonden in pyelonefritis, een ontsteking van de nier(en) en het nierbekken. “De urinewegen zijn dan gedeeltelijk of helemaal ontstoken omdat de geïnfecteerde urine is teruggevloeid naar de nier. Dit is een ernstige complicatie van een blaasontsteking. De patiënte heeft koorts – wat bij een gewone cystitis niet het geval is – en soms ook pijn in de buik en de lenden.” De arts zal snel een behandeling met aangepaste antibiotica opstarten. Soms is opname in het ziekenhuis nodig.

Hormonen voor een grondige aanpak

Nadat men eerst een gynaecologisch bilan heeft opgemaakt om eventuele contra-indicaties uit te sluiten, kan men het oestrogeengehalte tijdens de menopauze doen stijgen met behulp van hormoonpreparaten, al dan niet via vaginale weg. “Toch duurt het vaak 6 tot 8 maanden eer het heilzame effect van zo’n behandeling voelbaar wordt,” aldus Dr. Coppens. “Op basis van het profiel van de patiënte bepaalt de gynaecoloog de start- en de onderhoudsdosis. En hij staat ook in voor de onontbeerlijke opvolging. Hormoonsubstitutie verbetert de situatie op lange termijn: zo’n behandeling herstelt het vaginale evenwicht en heeft een gunstig effect op zowel de urinebuis als de blaashals.”

Cranberry’s ter preventie

Veenbessensap drinken om blaasontstekingen te voorkomen? Dit is geen kletspraat. “We hebben vastgesteld dat het looizuur van de cranberry in grote hoeveelheden wordt uitgescheiden via de urine en verhindert dat de bacteriën zich vastzetten,” legt Dr. Coppens uit. “Veenbessensap is te koop in de supermarkt. U moet er 300 of 400 ml per dag van drinken. Maar let wel: het sap bevat soms suiker, iets waar diabetici rekening moeten mee houden.” U kunt in de apotheek ook cranberrycapsules kopen.

Gwenaëlle Ansieau