Bijna gratis naar de rechtbank

Iedereen raakt vroeg of laat wel eens verwikkeld in een gerechtelijke procedure en de kosten van zo’n juridisch avontuur kunnen snel en hoog oplopen. Op zo’n ogenblik bent u blij dat u een rechtsbijstandsverzekering hebt afgesloten!

Ze is niet verplicht zoals de verzekering Burgerlijke aansprakelijkheid Auto. Ze wordt zelfs niet algemeen aangeraden zoals de Familiale verzekering. En toch kan de verzekering Rechtsbijstand u voor een financiële kater behoeden. In ruil voor een premie van A 40 tot A 200 (naargelang de dekking) per jaar, kunt u rekenen op juridische bijstand wanneer u geconfronteerd wordt met een gerechtelijke procedure. Maar wat dekt zo’n verzekering juist? Heeft ze nog nut nu het Hof van Cassatie bepaald heeft dat de verliezende partij de kosten van de winnende partij moet betalen? En waaraan herkent u een goed contract? In dit dossier bekijken we de belangrijkste technische aspecten van de rechtsbijstandsverzekering en beantwoordt advocaat Elfri De Neve de concrete vragen die u zich wellicht ook stelt.

Rechtsbijstand, voor welke geschillen?

Het doel van de rechtsbijstandsverzekering is eenvoudig: de cliënt helpen het juridische geschil waarmee hij geconfronteerd wordt, te regelen (minnelijk waar het kan, via gerechtelijke weg als het echt niet anders meer kan). De verzekeringsmaatschappij verbindt zich ertoe de gerechtskosten en andere uitgaven voor de verdediging van de verzekerde te betalen, in ruil voor de betaling van een premie.

Burgerlijke zaken

De rechtsbijstandsverzekering kan in allerlei domeinen tussenbeide komen, meer bepaald bij...

n schade die u lijdt als consument (bijv. de betwisting van een factuur, een geschil over de aankoopgarantie, enz.)

n geschillen tussen huurders en eigenaars van een woning of appartement

n geschillen met de werkgever (bijv. over de opzegtermijn)

n betwisting van een belastingaangifte,...

LET OP! Het toepassingsgebied van de polis Rechtsbijstand verschilt van de ene verzekeraar tot de andere. Een all-inpolis dekt alle geschillen die niet uitdrukkelijk door het contract worden uitgesloten. Als het contract echter een beperkende lijst van gedekte domeinen vermeldt, zijn alle dekkingen uitgesloten die niet op de lijst voorkomen.

WEETJE De rechtsbijstandsverzekering komt over het algemeen niet tussen voor geschillen over personen- en familierecht (zoals erfeniskwesties, schenkingen, onderhoudsgeld,...). Echtscheiding is altijd uitgesloten!

Strafzaken

De rechtsbijstand kan in bepaalde gevallen ook de strafrechtelijke verdediging dekken. U kunt zich evenwel nooit verzekeren voor opzettelijke daden. Wanneer uit een definitieve uitspraak zou blijken dat het misdrijf opzettelijk werd gepleegd zal de rechtsbijstand worden uitgesloten. Als u bijvoorbeeld ruzie maakt met uw buur en u vernielt met opzet zijn beplanting, of u vernielt tijdens een caféruzie het meubilair dan komt uw rechtsbijstandsverzekering niet tussen.

Sommige verzekeringen sluiten de strafrechtelijke verdediging altijd uit, andere verlenen wel dekking bij grove fouten (bijv. alcoholintoxicatie) maar geen enkele maatschappij kan of mag een opzettelijke fout dekken!

De gedekte kosten... en de plafonds

U hebt een ongeval veroorzaakt en u bent daarover in een geschil verwikkeld met de tegenpartij. In dit geval zal uw rechtsbijstandsverzekering de strafrechtelijke verdediging betalen, zelfs wanneer u beroep of cassatie aantekent.

Concreet zal zij volgende kosten voor haar rekening nemen:

n kosten en erelonen gemaakt voor een regeling in der minne

n onderhandelings- en onderzoekskosten

n kosten en honoraria van een technisch of medisch raadsman die uw belangen behartigt tegenover de expert en die hierin ook uw advocaat kan bijstaan

n kosten en honoraria van een eventuele gerechtelijke of in der minne aangewezen expert

n kosten en honoraria van een advocaat

n kosten en honoraria van een gerechtsdeurwaarder

n kosten van gerechtelijke en buitengerechtelijke procedures, met inbegrip van arbitrage en gerechtskosten in strafzaken

n kosten van de uitvoering (hiermee wordt de beslagprocedure bedoeld wanneer de tegenpartij haar verplichtingen niet vrijwillig nakomt).

LET OP! Op dit punt zijn er soms beperkingen zoals de beperking van één uitvoeringsprocedure (bijv. éénmaal roerend of onroerend beslag leggen per vonnis). Lees uw polis op dit punt na en vraag vooraf inlichtingen!

n vertalingskosten bij een gerechtelijke procedure als de vertaling wettelijk vereist is.

n soms ook: verantwoorde verplaatsings- en verblijfkosten wanneer u persoonlijk dient aanwezig te zijn voor de rechtbank (meestal is deze dekking beperkt tot procedures in het buitenland).

Plafonds

De tussenkomst van de rechtsbijstandsverzekeraars wordt in de regel geplafonneerd tot een bepaald maximumbedrag. Deze bedragen zijn zeer verschillend en verschillen van polis tot polis.

Meestal volstaan deze bedragen maar de erelonen en kosten kunnen in sommige gevallen hoog oplopen, voornamelijk wanneer er expertises aan te pas komen, buitenlandse verplaatsingen of medische en/of technische adviezen.

GOEDE RAAD Vergelijk altijd bij voorbaat de voorwaarden van verschillende maatschappijen en ga na of de maximumbedragen in uw polis niet al te laag liggen.

LET OP! De meeste maatschappijen hanteren ook een minimumdrempel. Als het bedrag van de schade onder de in het contract bepaalde drempel ligt, komen ze niet tussen.

Typevoorbeeld: de verzekering Rechtsbijstand auto

De Rechtsbijstand auto is het grootste segment binnen de sector van de rechtsbijstandsverzekeringen. Hieronder enkele voorbeelden van dekkingen door algemene verzekeraars.

Minimumdrempel

Als algemene regel hanteert de verzekeraar een drempel voor zijn tussenkomst. Hij betaalt dus pas wanneer het bedrag waarover geprocedeerd wordt een bepaald minimum bereikt. Enkele voorbeelden:

n AGF Belgium: A 123,95 (A 1.239,47 voor geschillen voor het Hof van Cassatie)

n Avéro Belgium: A 247,89 (A 1.239,47 voor geschillen voor het Hof van cassatie of een supranationale rechtbank)

n Axa Belgium: A 184,23 (A 1.240 voor een procedure in cassatie of voor een supranationale rechtbank)

n Ethias en Nateus: geen minimumdrempel

n Fortis AG: A 23,95 (A 1.239,47 voor een procedure in cassatie)

n Generali Belgium: A 205 (A 1.750 voor een procedure in cassatie of voor een supranationale rechtbank)

n Winterthur: A 247,89 voor burgerlijke zaken, A 136,34 voor contractuele zaken en A1.239,47 voor een procedure in cassatie.

Plafonds

Er gelden ook plafonds voor de vergoeding, en dit ongeacht het aantal verzekerden dat bij het schadegeval betrokken is:

n AGF Belgium: A 12.394,68

n Avéro Belgium: A 12.394,68

n Axa Belgium: A 15.000

n Ethias: A 24.789,35

n Fortis AG: A 12.394,68

n Generali Belgium: A 25.000, zowel voor het verhaal tegen een aansprakelijke derde als voor contractuele geschillen en strafrechtelijk verweer.

n Winterthur: A 24.789,35 (voor bijstand in burgerlijke zaken).

Insolvabiliteit van derden

Wanneer de aansprakelijke tegenpartij in een burgerlijk geschil over een verkeersongeval dat in België is gebeurd insolvabel wordt verklaard, zal de verzekering de schadevergoeding voor haar rekening nemen. Hierbij geldt echter een maximum dat per schadegeval wordt gespecificeerd.

n AGF Belgium, Avéro Belgium, Ethias, Fortis AG en Winterthur: A 6.197,34

n Axa Belgium: A 6.200

n Generali Belgium: A 5000

n Nateus: A 1.250.

WEETJE Meer gespecialiseerde verzekeraars bieden veel hogere bedragen aan. ARAG betaalt tot A 12.500, afhankelijk van de gekozen formule. LAR gaat eveneens tot A 12.500.

Een aparte verzekering, of niet?

Een rechtsbijstandsverzekering kan een aparte verzekering zijn, maar kan ook een luik zijn in een bestaande verzekeringsovereenkomst. Zo is het mogelijk dat u lang geleden een familiale verzekering of een autoverzekering gesloten hebt en dat u vergeten bent dat u toen ook het luik rechtsbijstand ondertekend hebt...

Kijk deze polissen dus zeker na! Maar houd er wel rekening mee dat de rechtsbijstand dan enkel geldt voor geschillen in verband met die specifieke polis. De rechtsbijstand in het kader van uw BA auto zult u enkel kunnen aanwenden voor een geschil in verband met uw auto (u betwist bv. uw aansprakelijkheid voor een ongeval), niet voor bv. een geschil met uw (ver)huurder.

De Familiale verzekering

Hier neemt de rechtsbijstand alle kosten ten laste van een procedure naar aanleiding van een geschil in het kader van uw privéleven, ook al bent u niet degene die de schade zal moeten vergoeden.

VOORBEELD Bert laat per ongeluk een bloembak vallen op de veranda van zijn buurman Paul die gewond wordt door de glasscherven. Bert weigert echter de schade te vergoeden en Paul brengt de zaak voor de rechter. Ook al zal Bert (of zijn familiale verzekering) uiteindelijk de schade moeten vergoeden, toch kan Paul zijn eigen familiale verzekering (mét rechtsbijstand) aanspreken voor de kosten van de procedure.

Verzekering BA Auto

Voor 90 tot 95 % van de auto’s die op onze wegen rijden, is een rechtsbijstandsverzekering afgesloten (meer details vindt u onder ‘Typevoorbeeld: de verzekering Rechtsbijstand Auto’, hiernaast)

Deze verzekering komt bijvoorbeeld tussenbeide als het bedrag dat de expert van de verzekeringsmaatschappij toekent niet volstaat. De rechtsbijstandsverzekeraar zal dan een tegenexpert aanstellen om te proberen een hogere vergoeding te krijgen voor de schade aan het voertuig van de verzekerde. De rechtsbijstandsverzekeraar zal bijvoorbeeld ook de belangen van zijn cliënt verdedigen als er betwisting is over de toepassing van bepaalde clausules in de verzekeringsovereenkomst BA auto.

WEETJE Als de verzekerde een familiale verzekering of een autoverzekering afsluit, is hij absoluut niet verplicht om zijn rechtsbijstandsverzekering bij dezelfde maatschappij te nemen (lees hierover ook de Vraag aan de advocaat, p. 73). De rechtsbijstand is immers een afzonderlijke polis, waarvan de premie uitsluitend op basis van de geleverde dekking wordt berekend, en dit los van de familiale of de autoverzekering.

Andere geschillen

Een hele reeks geschillen vallen buiten de toepassingsgebieden van de twee hiervoor vermelde verzekeringen: geschillen met een aannemer bijvoorbeeld, met een leverancier van meubelstukken, met een eigenaar of een huurder, de werkgever, de belastingontvanger,... Procedures in verband met deze geschillen worden gedekt door de rechtsbijstandsverzekering Privaat leven of Beroepsleven. Deze verzekeringen kunt u zowel bij een algemene als bij een gespecialiseerde verzekeraar sluiten.

Minnelijke schikking, of niet?

U hebt een juridisch probleem en u bent verzekerd voor rechtsbijstand. “Geen nood” denkt u dan, “ik stap naar een advocaat en stuur de rekening naar mijn verzekeringsmaatschappij.” Maar zo eenvoudig werkt het systeem niet! U moet eerst contact opnemen met uw verzekeraar en die zal eerst proberen een minnelijke schikking te bereiken. Dat kan meer bepaald wanneer hij het voorstel van de tegenpartij correct vindt, de afwikkeling van het geschil wil versnellen of meent dat u geen kans hebt om een eventueel proces te winnen.

Niet akkoord?

Het is mogelijk dat u het niet eens bent met het standpunt van uw verzekeringsmaatschappij. De beslissing mag immers niet indruisen tegen uw belangen (bijvoorbeeld wanneer de verzekeraar beslist af te zien van een proces om zijn eigen kosten te beperken).

In dat geval wordt u geholpen door twee buitengewoon belangrijke clausules van de rechtsbijstandsverzekering: de objectiviteitsclausule en de vrije keuze van een advocaat.

De objectiviteitsclausule

Dit is niets anders dan een bemiddelingsprocedure – die voor beide partijen bindend is – waarin een advocaat wordt aangesteld die beslist of er al dan niet wordt geprocedeerd. Er blijven verschillende mogelijkheden bestaan:

n als de advocaat de verzekerde gelijk geeft moet de verzekeringsmaatschappij haar verplichtingen nakomen, de contractueel bepaalde dekking geven en de daarbij horende kosten betalen

n als de verzekeraar gelijk krijgt, zal hij toch de helft van de kosten en honoraria van de raadpleging moeten vergoeden (dit uiteraard alleen als er effectief kosten gemaakt zijn)

n als de verzekerde tegen het advies van zijn advocaat en op eigen kosten een proces begint en een beter resultaat bekomt dan wat hij zou hebben gekregen als hij het standpunt van de verzekeraar had aanvaard, betaalt de verzekeringsmaatschappij hem alle gedane kosten terug (met een plafond).

De vrije keuze van een advocaat

De wet op de landverzekering voorziet in het principe van de vrije keuze van raadslieden. Een rechtsbijstandsverzekering kan u wel een advocaat voorstellen, maar u bent niet verplicht het daarmee eens te zijn. Maakt u gebruik van deze vrije keuze, dan krijgt u de gelegenheid om een eigen vertrouwensrelatie met een advocaat op te bouwen en u blijvend te vergewissen van diens toewijding en oordeelkundigheid.

LET OP! Sommige maatschappijen voeren een geografische beperking in door bijvoorbeeld enkel een advocaat te aanvaarden uit het arrondissement waar de rechtbank gelegen is waar uw zaak zal worden behandeld. Andere maatschappijen voorzien dat u zelf de verplaatsingskosten van uw advocaat moet betalen als hij niet behoort tot het rechtsgebied van de rechtbank.

Samengevat: De verzekeraar zal eerst via minnelijke weg naar een oplossing zoeken. Moet uw zaak toch voor de rechter komen, dan hebt u in elk geval de vrije keuze van een advocaat.

Een gespecialiseerde verzekeraar, of niet?

Al de algemene verzekeringsmaatschappijen (AGF Belgium, Axa Belgium, Ethias, Fortis AG, Generali Belgium, Nateus, Winterthur, enz.) hebben formules voor rechtsbijstand. Maar er bestaan ook gespecialiseerde verzekeraars die meer (maar ook duurdere) dekkingen aanbieden. De bekendste zijn: ARAG, D.A.S., Euromex, Les Assurés Réunis (LAR), Europaea en Providis. Zij stellen dan ook nog eens verschillende formules voor, afhankelijk van het domein (auto, woning, persoon enz.). Bij wijze van voorbeeld bekijken we hier het aanbod van drie gespecialiseerde maatschappijen: ARAG, D.A.S. en LAR (Les Assurés Réunis).

n ARAG stelt een hele reeks polissen voor particulieren voor, met rechtsbijstand voor het privéleven, auto en verkeer, brand en aanverwante risico’s. Het heeft ook specifieke polissen voor eigenaars en huurders, vertegenwoordigers van eigenaarsverenigingen, bedrijven, medische en paramedische beroepen, verzekeringsmakelaars, financiële tussenpersonen, garagisten, ondernemers, en nog veel meer. Deze maatschappij mikt dus met verschillende formules op een groot aantal specifieke doelgroepen.

ARAG heeft bijvoorbeeld drie contracten voor de Rechtsbijstandsverzekering Auto en Verkeer: All-in, Safe en Driver. De dekkingen verschillen van contract tot contract, met als volledigste de All-Informule met een basistarief van A 74,21 (+ A 3 poliskosten) per jaar, het tweede voertuig is dan verzekerd voor A 58,74 (+ A 3) per jaar.

n D.A.S. biedt polissen aan in alle rechtsdomeinen: rechtsbijstand voor voertuigen, privéleven of beroepsactiviteiten. De dekkingen worden aangeboden in de vorm van all-riskpolissen (alles wat niet uitdrukkelijk wordt uitgesloten, is dus gedekt). U hebt de keuze tussen standaardformules en polissen op maat.

n Les Assurés Réunis (LAR) stelt eveneens allerlei polissen voor: voertuig, woning, persoon en een meer globale dekking. Deze maatschappij maakt een onderscheid tussen formules voor ondernemingen en particulieren. In zijn aanbod voor particulieren heeft LAR voor elk domein een high-versie (onder de naam PASTEL 99 – hier zijn de dekkingen en de verzekerde bedragen het hoogst), een medium-versie (MASTER 2001) en een low-versie (MUST 2001).

Als algemene regel geldt dat de dekkingen bij de gespecialiseerde maatschappijen groter zijn dan bij de algemene verzekeraars. Wanneer we het voorbeeld van de Rechtsbijstand auto nemen, betalen algemene verzekeraars zoals AGF Belgium, Avéro Belgium en Fortis AG bijvoorbeeld maar tot A 12.394,98. Gespecialiseerde maatschappijen dekken veel meer: ARAG tot A 62.500 (All-informule) en LAR zelfs tot A 80.000 per schadegeval voor burgerlijk verhaal (om een schadevergoeding te krijgen).

LET OP! De plafonds voor tussenkomst bij insolventie liggen veel lager, ook bij gespecialiseerde verzekeraars (bv. tot A 12.500 bij ARAG en LAR en tot A 15.000 bij DAS).

Is rechtsbijstand nog nuttig?

In 2004 heeft het Hof van Cassatie in een baanbrekend arrest bepaald dat de verliezende partij van een proces – onder bepaalde voorwaarden – alle kosten van de winnende partij moet betalen, met inbegrip van de advocaatkosten. Waarom dan nog een verzekering aangaan wanneer deze kosten op de tegenpartij kunnen verhaald worden? Dit cassatiearrest stelt evenwel zeer grote problemen wat de toepasbaarheid betreft. Op dit ogenblik slagen weinigen erin deze advocaatkosten daadwerkelijk en volledig te verhalen op de verliezende partij. In de praktijk bestaat wel de rechtsplegingsvergoeding – een vergoeding die de verliezende partij aan de winnende partij moet betalen als tussenkomst in de kosten voor de advocaat- maar ze dekt zelden of nooit de volledige kosten. Er zijn wettelijke initiatieven om deze rechtsplegingsvergoedingen te verhogen. Andere initiatieven werden genomen om tot een veralgemeende verplichte rechtsbijstandsverzekering over te gaan. Maar op dit ogenblik weten we nog niet in welke richting dit alles zal evolueren en betaalt de burger die niet beschikt over een rechtsbijstandverzekering zijn kosten en erelonen nog altijd zelf.

Bovendien kunt u er nooit op voorhand zeker van zijn dat u het proces zult winnen. Of dat u na de uitspraak in eerste aanleg niet in beroep zult moeten gaan omdat u niet tevreden bent over de uitspraak van de eerste rechter, wat weer extra kosten met zich meebrengt.

Ondanks de beslissing van het Hof van Cassatie blijven de voordelen van de rechtsbijstandsverzekering dus onmiskenbaar: een gemakkelijke toegang tot de rechtspraak, vrije keuze van een advocaat, de objectiviteitsclausule, een democratische prijs en bijstand op maat. Allemaal redenen om u nu te verzekeren... n

A Elfri De Neve, advocaat, m.m.v. Laurent Feiner