Bescherm u tegen een beroerte

Elke dag worden 52 Belgen het slachtoffer van een cerebrovasculair accident, zeg maar: een beroerte. Nochtans kunnen enkele eenvoudige leefregels u beschermen. En als u dan ook nog de eerste alarmsignalen herkent, kunt u in ieder geval de eventuele schade tot een minimum beperken.

Heel wat mensen arriveren te laat bij de dokter omdat ze de eerste alarmtekens van een beroerte niet herkennen. Nochtans kan een snel ingrijpen veel leed voorkomen. Als de risicofactoren goed aangepakt werden, zouden de meeste van de bijna 19 000 beroertes per jaar perfect te voorkomen zijn.

Infarct of bloeding

Een beroerte of cerebro vasculair accident (CVA) is letterlijk “een ongeluk in de bloedvaten van de hersenen”. In 80 % van de gevallen gaat het om een hersen-infarct. “Dat is een verstopping van een bloedvat door een klonter”, verduidelijkt neuroloog Geert Vanhooren van het AZ St.-Jan in Brugge. “In de overige gevallen is een bloedvat opengescheurd en spreken we van een hersenbloeding. Door de verstopping of bloeding krijgen delen van de hersenen geen bloed en dus ook geen zuurstof meer, waardoor bepaalde lichaamsfuncties uitvallen. Welke functies precies hangt af van de hersenzone die getroffen is.”

De risicofactoren

Iets meer mannen dan vrouwen krijgen een beroerte en hoe ouder, hoe groter het risico. Andere factoren hebben we grotendeels in de hand. De belangrijkste zijn roken en een hoge bloeddruk. Maar ook een hoge suiker- en cholesterolwaarde, overgewicht, weinig lichaamsbeweging en veel alcohol verhogen het risico.

Ria (57): “Een echocardiogram wees uit dat er tussen de 2 voorkamers van mijn hart een gaatje was, een aangeboren afwijking die mijn beroerte veroorzaakte. Dat gaatje is ondertussen door middel van een operatie dichtgemaakt.”

Rik (34): “Ik leefde voor de sport, tegen 200 per uur, terwijl mijn lichaam om een andere levensstijl vroeg. Mijn nieren werken niet optimaal waardoor mijn bloeddruk snel te hoog is. Een maand voor mijn beroerte had ik op raadpleging bij de dokter een bloeddruk van 20 over 8. Maar hoe overtuig je een sportman die ziek is maar niets voelt om het wat kalmer aan te doen?”

Miniberoerte als waarschuwing

Wanneer de symptomen minder dan 20 minuten duren, spreekt men van een miniberoerte of transiënt ischemisch attack, afgekort TIA. Een miniberoerte veroorzaakt geen hersenschade, maar is wel een belangrijk alarmsignaal: het is vaak een voorbode van een échte beroerte. Een op de 20 miniberoertes wordt binnen de 48 uur door een beroerte gevolgd. Ook bij een miniberoerte moet men dus dringend een arts raadplegen. Die zal dan hart en bloedvaten grondig onderzoeken, de risicofactoren nagaan en indien nodig behandelen. Dr. Vanhooren: “Als de risicofactoren tijdig herkend en aangepakt worden, heeft de patiënt 70% minder kans op een nieuwe beroerte.”

Andere alarmsignalen

Een beroerte begint altijd plots en de eerste tekens kunnen heel verschillend zijn. Dr. Vanhooren: “Opvallend zijn verlammingsverschijnselen zoals een scheve mond, een arm of been dat verlamd is of waaruit alle kracht lijkt weggevloeid. Ook verwardheid en spraakstoornissen kunnen zich voordoen, net als gezichtsverlies uit één oog. De patiënt voelt meestal geen pijn maar is wel wat duizelig. Hij kan echter ook hevige hoofdpijn hebben.”

Ria: “Na een dagje klussen in het huis van mijn dochter keken mijn man en ik nog wat tv. Toen ik naar het toilet ging, voelde ik mij plots onwel worden. Ik voelde geen pijn, maar viel op de grond en kon me niet meer bewegen. Ik wilde mijn man roepen, maar er kwam geen geluid uit mijn mond!”

Rik: “Ik zat aan tafel bij vrienden, stond op en viel schuin tegen de deur aan. Daarna zakte ik in elkaar en bloedde uit mijn neus en mond.”

FAST!

Een beroerte herkennen en gepast reageren kan dankzij de FAST-test.

Face:

de scheve, verlamde mond is een typisch alarmsignaal bij CVA.

Arm:

een arm die wegzakt en waaruit alle kracht ver-dwenen lijkt.

Speech:

moeilijk of niet kunnen spreken

Time:

Als een arts niet binnen de 15 minuten ter plaatse kan komen, bel dan de 100.

Spoedbehandeling

Als de symptomen langer dan 20 minuten aanhouden, is het noodzakelijk én dringend dat een arts u grondig onderzoekt. Als dat niet binnen de 15 minuten kan, belt u beter de 100. Een snelle ziekenhuisopname kan immers hersenschade voorkomen. In het geval van een herseninfarct (bij een verstopt bloedvat) kan trombolyseaangewezen zijn. “Dat is een behandeling waarbij de trombus of klonter wordt opgelost”, legt Dr. Vanhooren uit. “Het is daarbij echter wel noodzakelijk dat de patiënt op tijd in het ziekenhuis toekomt. Drie uur na de eerste verschijnselen is de trombolyse nog weinig succesvol en zullen de gevolgen – bijvoorbeeld de hersenschade – ernstiger zijn.”

Ria: “De MUG bracht me in allerijl naar het ziekenhuis. Daar nam men meteen een bloedstaal en een CT-scan. De verpleger op de intensive care vroeg me telkens weer: ‘mevrouw, vertel eens wat er gebeurd is?’ Maar ik kon hem alleen maar aankijken, praten was absoluut onmogelijk. Ook mijn rechterarm en -been kon ik nog steeds niet bewegen. Hoe langer ik daar lag, hoe beter het tot me doordrong dat me iets heel ernstigs overkomen was.”

Rik: “Op het ogenblik dat ik in een ziekenhuisbed wakker werd, stond de hele wereld in rep en roer. De WTC-torens in New York waren 48 uur voordien in elkaar gestuikt maar daar was ik me helemaal niet meer van bewust. Een beroerte is een soort kortsluiting in de hersenen. Net als bij een computercrash wordt het laatste dat in je geheugen werd opgeslagen, gewist.”

Revalidatie

De revalidatie van de patiënt start zo snel mogelijk, meestal 24 uur na de beroerte, en kan weken tot maanden duren. Heel wat CVA-patiënten herstellen niet volledig.

Ria: “De dag na mijn beroerte begon ik al te revalideren. Het zou nog 3 maanden duren voor ik naar huis mocht. Nooit vergeet ik de kinesist en logopedist die mij opnieuw leerden lopen en praten. Ik ben blij dat ik zo goed hersteld ben. Alleen mijn rechterarm en -hand, die willen nog niet mee. Zelfs een glas water vasthouden lukt niet. En er is nog iets veranderd. Ik ben gevoeliger geworden, sneller ontroerd door een mooie film of muziek... maar ook prikkelbaarder, sneller boos, vooral als ik mij niet goed kan uitdrukken en begin te stotteren.”

Rik: “Mijn bloeding had het hersendeel geraakt dat de motoriek aanstuurt. Mijn linker lichaamshelft was verlamd en ik moest alle bewegingen opnieuw leren. Ruim een halfjaar verbleef ik in het revalidatiecentrum en nadien ging ik dagelijks naar het ziekenhuis om de spasticiteit in mijn linkerarm te verminderen. Vandaag, 6 jaar later, volg ik nog altijd een keer per week een revalidatiesessie.”

Voedingsadvies

Om een beroerte te vermijden of een nieuw CVA te voorkomen, is de voeding van uitzonderlijk belang. De drie belangrijkste principes: DASH-voeding, zoutarm én met zachte vetstoffen.

DASH-voeding

Een voeding rijk aan groenten, fruit, magere zuivelproducten en volle granen werkt bloeddrukverlagend. Dat was de conclusie van de Amerikaanse DASH-studie, eind jaren 90. DASH staat voor Dietary Approaches to Stop Hypertension (dieetadviezen om hoge bloeddruk tegen te gaan).

“Eigenlijk is de DASH-voeding geen dieet maar een gewone gezonde voeding, gebaseerd op wat de voedingsdriehoek aangeeft”, zegt Veerle Huysmans, licentiate voedings- en dieetleer (KHK, Geel). “DASH-voeding is rijk aan mineralen die de bloeddruk verlagen. Dat effect is in ieder geval duidelijk aangetoond voor kalium in groenten en fruit en in mindere mate voor calcium in zuivelproducten en magnesium in volle granen. Door te letten op het vetgehalte van de zuivelproducten houd je bovendien je lichaamsgewicht onder controle.” Ook dat is belangrijk, want overgewicht verhoogt het risico op een hoge bloeddruk. Bovendien ontwikkelen mensen met overgewicht sneller diabetes (suikerziekte). De overtollige kilo’s wegwerken om tot een gezond lichaamsgewicht te komen, is zeker een meer haalbare kaart dan diëten tot u het ideale gewicht hebt. “Je hoeft niet drastisch te vermageren om al een duidelijk gunstig effect op de bloeddruk te krijgen. Een gewichtsverlies van 10% kan de bovendruk al met 10 en de onderdruk zelfs met 20 millimeter kwik doen dalen.” Het streefdoel is een bloeddruk lager dan 14 over 9 (140/90 millimeter kwik).

Zoutarm

Door ook op uw zoutgebruik te letten, kunt u uw bloeddruk nog sterker doen dalen. Dat bleek uit de DASH-Natrium vervolgstudie. Idealiter zou u maximaal 6 gram natriumchloride (keukenzout) per dag mogen opnemen, maar dat is in de praktijk moeilijk haalbaar. “Gewoon wat minder rijkelijk met het zoutvat schudden is zeker niet voldoende”, zegt Veerle Huysmans. “Ongeveer 75% van het zout dat we dagelijks opnemen is afkomstig van kant-en-klare voedingsmiddelen zoals brood, gerechten, sauzen en conserven. Koekjes en gebak kunnen erg zoet smaken, maar bevatten vaak toch veel zout. Doordat de zoete smaak het zout maskeert, staan we daar niet gauw bij stil.”

Zachte vetstoffen

Harde, dierlijke vetten bevatten veel verzadigde vetzuren die de cholesterolwaarde in het bloed verhogen en dus het risico op een beroerte doen stijgen. “Die vetzuren zijn vooral te vinden in producten zoals boter, volle melkproducten, room en vet vlees maar ook in gebak, koekjes en snoepgoed.”

Zachte, plantaardige vetten (bijv. margarines) en oliën zijn dan weer rijk aan onverzadigde vetzuren die eerder een cholesterolverlagend effect hebben. Visoliën gaan nog een stapje verder: zij zouden zelfs een licht bloeddrukverlagend effect hebben.

“Gebruik om te smeren, bakken of braden dus bij voorkeur een zachte vetstof of olie. En zacht wil hier zeggen dat de vetstof zelfs bij koelkasttemperatuur nog smeerbaar of zelfs vloeibaar is.” n

An Swerts