Beren spotten in de Finse wildernis

Ze lijken onzichtbaar, maar overal rondom ons in de Finse bossen bevinden zich beren. Vanuit schuilhutten kunnen we hun taferelen met ingehouden adem gadeslaan. Althans, wanneer we niet te veel lawaai maken en... eerst voor een zalmmaaltijd zorgen.

Als u hier iemand ontmoet die u groet, is het gegarandeerd een buitenlander. Finnen ontdooien pas in de sauna, wordt er gezegd. En zelfs daar blijft het vaak stil. Gelukkig vonden we in de oostelijke regio wel enkele spraakzame mensen zoals Helena, maar zij heeft dan ook geluk: ze heeft twee buren, elk op nauwelijks een halve kilometer afstand. Dat is vlakbij...

De lange grindweg die vanuit het dorp naar haar huis leidt, loopt even verder dood aan een onbemande grenspost. De slagboom is gesloten en verkeersborden maken duidelijk dat u hier niet verder mag. Achter een brede strook niemandsland begint Rusland, met dorpen die Vajnica heten of Voknovolok. Langsheen de oostgrens strekken zich hectaren bossen en meren uit, de Finse wildernis.

Met zalm naar het bos

Ik logeer in een blokhut aan de rivier op Helena’s domein. Er is een buitensauna vlakbij de ponton aan het water, waar een roeiboot ligt waarmee ik op baars en snoek kan gaan vissen. Helena en haar man Eero hadden een boerderij met enkele koeien. Zoals voor zoveel andere boeren in de regio werd het hen te moeilijk om het bedrijfje rendabel te houden. Ze schakelden dan maar over op wildtoerisme en daar hoort vanzelfsprekend beren spotten bij. Eerst moest Eero er niets van weten, want hij was bang voor beren... tot hij eens droomde dat hij met een beer vocht. Blijkbaar won hij, want zijn angst was als bij toverslag verdwenen. In het seizoen trekt hij nu elke middag met een bulldozer vol zalmoverschotten naar de schuilhut in het bos. Voer voor de beren.

High tea in het groen

“SSSjjjjt”, giechelt Helena terwijl ze van haar zelfgebakken meringuetaart smult, “we mogen niet te luid lachen, daar komt er een. Kijk!”

We zitten in een van de schuilhutten in het bos. Voor ons: de open plek tussen de dennenbomen waar Eero daarstraks tientallen kilo’s visoverschot heeft gekieperd om de beren te lokken. Geen eten, geen show. Zo werkt dat in de business, zelfs in het wild. Plots komt er een grote, goudbruine berin het bos uit. Ik hou mijn adem in, maar haar optreden is van korte duur. Ze neemt een snelle hap vis en rent met haar buit weg. Niet vergeten uit te ademen. Zo spannend! Ongelofelijk dat die grote dieren overal rondom ons zijn en toch zo onzichtbaar blijven.

Meeuwen schreeuwen oorverdovend, ook voor hen is het dagelijks feest. Ze vliegen op wanneer een kleine beer opduikt. Zelfs voor een peuter van ongeveer een jaar oud, zoals nu, op de voet gevolgd door zijn moeder. Enkel een plastic raam scheidt ons van het tafereel buiten. En ook van het volwassen mannetje dat even later opduikt: dominant, zelfverzekerd, zichtbaar bewust van zijn overmacht. Moeder en kind verdwijnen achter de boomstammen. Berenjongen worden soms opgegeten door de mannetjes in de groep, dus zijn moeders voorzichtig.

Café ‘In de wildernis’

Niet zo ver van de berenhut ligt een oude watermolen in een dal naast de rivier, die overspannen wordt door een brede houten brug. Aan weerszijden: pijnboombossen en berkenbomen. Hier wil Helena Midzomernacht met ons vieren. Zoon Jerro heeft een zware gietijzeren barbecue verhuisd naar de open plek vlak voor de watermolen. Dat wordt Helena’s café-restaurant In de wildernis. Er is gebraden worst, er zijn pannenkoeken met bessenjam, kampvuurkoffie en frisdrank. Voor alcohol heeft ze geen vergunning, maar ik zie later op de avond enkele mannen regelmatig in een bosje verdwijnen en met onvaste tred terugkeren. Een van hen is tegen tien uur zo dronken dat hij slalommend de brug overloopt en zich als een soort scheidsrechter op de hoge palen van de reling zet.

Eero heeft balatum gelegd op het middenstuk van de brug. Dat is de dansvloer. Dansen boven de rivier, tussen de berenbossen en begeleid door Leif, de muzikant met dienst die walsjes speelt, tango’s en schmaltzmuziek.

Oude en jonge koppels dansen, een oma met haar kleinzoon, bejaarde zussen met elkaar, een jonge rocker met zijn mama.

De vlucht naar de stilte

Terwijl hij zich net voor middernacht naar huis haast, vraagt Eero zich af of er de volgende dag wel beren zullen zijn aan de schuilhut. Na het vorige feest was er geen enkele komen opdagen, wegens te veel lawaai. Misschien waren ze naar Rusland gevlucht, zoals ze ook doen net voor het jachtseizoen begint?

Bij Eero thuis, aan de rand van de rivier, heeft zoon Jerro inmiddels een piramide hout klaargezet, dennentakken en armdikke stukken berk. Exact om middernacht wordt het vuur aangestoken, om de overwinning van het licht op de duisternis te vieren. De vlammen eten gulzig de takken op en het vuur schiet de hoogte in. Verschrikt vogelgeroep reist over het water tot bij ons. Zwanen. Met zijn zessen komen ze afgezeild, netjes achter mekaar aan. Het zal nog uren duren vooraleer de vuurstapel inzakt en we met een gerust hart kunnen gaan slapen. Het zal vannacht niet donker worden.

Tekst: Greet Van Thienen