Banaliseer uw vermoeidheid niet

Wanneer we ons moe voelen, zijn we snel geneigd te denken dat het niet erg zal zijn. Over een beetje vermoeidheid gaan we ons toch niet druk maken? Nochtans kan ze een symptoom zijn van een ‘echte’ ziekte. Wat is normaal, en wat niet? Wanneer moeten we ons zorgen maken?

Dokter, ik ben de laatste tijd zo moe... Het is een simpel zinnetje dat huisdokters tijdens hun consultaties heel vaak horen. “En er bestaat een gevarieerde woordenschat voor”, zegt prof. Elie Cogan, diensthoofd Interne Geneeskunde van het Erasmusziekenhuis in Brussel. “Patiënten zeggen ons dat ze te weinig energie hebben, zich uitgeput voelen, nergens zin in hebben, een zekere lusteloosheid ervaren of gewoon vaker dan normaal zin hebben om midden in de dag een dutje te doen. Dit kan zowel wijzen op een tekort aan fysieke kracht, maar evengoed op een psychische vermoeidheid. Opvallend is dat meer vrouwen dan mannen om die reden een dokter raadplegen. Zonder twijfel ligt voor een aantal onder hen een veranderende hormoonspiegel aan de basis.”

Een symptoom dat weinig vertelt

Conclusies trekken wanneer het woord vermoeidheid valt, is niet makkelijk voor de (huis)dokter. Dat ze heel subjectief ervaren wordt, is nu eenmaal een essentieel kenmerk van vermoeidheid: twee personen kunnen zeer verschillend reageren tegenover een even vermoeiende activiteit, of ze kunnen wat ze ervaren met totaal andere woorden benoemen. De één zal zeggen dat hij een beetje moe is, de ander zal zeggen dat hij helemaal uitgeput is. Net zoals bij pijn, is het moeilijk om de ernst ervan objectief in te schatten. Pogingen zijn er nochtans genoeg!

“Er bestaat inderdaad een groot aantal evaluatieschalen om vermoeidheid te meten”, zegt prof. Cogan, “waarvan er vele slechts een enkele keer werden toegepast. De reden is dat er gewoon te weinig objectieve elementen zijn om vermoeidheid te meten. Er zijn geen getallen of maten, geen biologische tests. Maar het is wel gemakkelijk dat iedereen het fenomeen kent. Iedereen is wel eens moe. Complexer is het, te weten te komen waarom iemand met dat symptoom geconfronteerd wordt. Het is meestal een combinatie van factoren die men met de term vermoeidheid omschrijft. Noem het gerust een soort symbolische vertaling.”

Daarenboven is vermoeidheid geen specifiek symptoom: het is niet gebonden aan één enkele, welbepaalde ziekte maar in tal van pathologieën terug te vinden. In ernstige en minder ernstige. Een verkoudheid, een depressief gevoel, slaapstoornissen, kanker... de lijst is eindeloos!

Gezond verstand

“Een normale vermoeidheid is het resultaat van een grote fysische of intellectuele inspanning”, onderstreept prof. Cogan. “En even evident is dat we om te recupereren slaap nodig hebben. Wie niet voldoende uren slaapt of geen kwaliteitsvolle slaap heeft, is vermoeid. Als een patiënt me zegt dat hij moeite heeft om in te slapen en al om drie uur in de ochtend wakker wordt, dan verwondert het me niet dat hij moe is! Of als iemand me zegt dat hij absoluut geen vakantie kan nemen omdat hij zelf zijn huis aan het verbouwen is en daarbovenop nog een zware job heeft... Er bestaat zoiets als een intuïtieve balans van wat normaal is. Eigenaardig genoeg beseffen veel mensen niet dat hun levensritme de echte oorzaak is van hun vermoeidheid, terwijl het overduidelijk is dat er een onevenwicht bestaat tussen hun activiteiten – professionele en andere – en hun slaapkwantiteit. Ze bevinden zich voortdurend in een sfeer van burn-out, stress, angst... en ze leggen niet de link met hun vermoeidheid. Dus vermoeden ze dat er meer aan de hand is.”

Eerst naar de huisarts

Wanneer iemand zich vermoeid voelt, begint hij meestal met een bezoek aan de huisarts en dat is ook logisch. Het onderzoek start met een anamnese, het klassieke praatje waarbij de arts de patiënt ondervraagt over zijn klachten en over de context: zijn leefwijze, voedingsgewoonten, enz. De vertrouwensrelatie tussen arts en patiënt is hierbij essentieel.

Daarna volgt het klinische onderzoek. “En in functie van de resultaten hiervan, en enkel wanneer de arts het noodzakelijk vindt, kunnen bijkomende onderzoeken worden uitgevoerd, zoals een standaard bloedafname. Die kan nuttig zijn om uit te sluiten dat de oorzaak van het probleem bloedarmoede is, nierproblemen of een hormonaal tekort.”

Vaak een psycholo-gische oorzaak

“Patiënten horen dit niet graag, maar in 80 % van de gevallen is de oorzaak van de vermoeidheid van psychologische aard”, gaat prof. Cogan verder. “Hij hoort dit meestal niet graag omdat hij heel goed weet dat dit minder gemakkelijk te behandelen is dan een fysische oorzaak zoals een ziekte. Daartegen neem je een pilletje en klaar is Kees. Bovendien zijn het vaak hyperactieve mensen die ermee te kampen hebben, en vermits die nogal perfectionistisch van aard zijn, horen zij niet graag vertellen dat ze falen. Het is niet makkelijk om hen uit te leggen dat het een beetje is zoals met een elastiek: wanneer je er té hard aan trekt, riskeert hij te breken. In de context van de huidige economische crisis komt dit type van vermoeidheid meer en meer op de voorgrond, meer dan vroeger...”

Hoe kun je dan een zekere sereniteit herwinnen, een gevoel van welbevinden? Er bestaat geen mirakelremedie, en de aanpak is heel individueel. Er moet bovendien op verschillende factoren worden gefocust. Voor sommigen zal het volstaan vroeger te gaan slapen, wat meer vrije tijd te nemen, meer tijd te besteden aan hun sociaal leven, wat vaker te gaan stappen of te gaan fietsen, yoga beoefenen, zich minder blootstellen aan lawaai of andere prikkels, zijn dagindeling opnieuw bekijken, een beetje hulp vragen, enz. Voor anderen zal psychologische begeleiding misschien nodig zijn: de dokter overlegt dat met de patiënt.

Slaapstoornissen

Versnipperde nachten, midden in de nacht wakker worden, moeilijk inslapen, een rusteloze slaap... Voor wie hiermee geconfronteerd wordt, is het niet opportuun de dag vrolijk in te zetten... “Slaapstoornissen situeren zich ergens tussen het normale en pathologische”, legt prof. Cogan uit. Wanneer een betere slaaphygiëne niet volstaat voor een herstellende en regelmatige nachtrust, heeft de patiënt nog de mogelijkheid om meer gespecialiseerde hulp te zoeken, in een slaapkliniek. Hij kan daar bijvoorbeeld een polysomnografie laten uitvoeren, een onderzoek waarbij verschillende variabelen gedurende één nacht worden geregistreerd en achteraf door een arts geanalyseerd. Het doel van zo’n onderzoek is begrijpen waarom de slaap niet voldoende kwalitatief is.”

In het kader van de slaapproblematiek zijn overgewicht en obesitas zeker elementen waarmee rekening moet gehouden worden. Ze beïnvloeden de slaap op een negatieve wijze en dit op twee manieren: “Beeldt u eens in dat u de hele dag een zak van dertig of veertig kilo moet torsen. ’s Avonds zult u zich doodop voelen. Dat is precies wat er gebeurt bij obesitas: de overtollige kilo’s veroorzaken een bijkomende vermoeidheid. Anderzijds verhoogt het overgewicht het risico op slaapapnoe, een probleem dat de nachtrust sterk overhoop haalt.”

En de resterende 20 %...

Wanneer de vermoeidheid niet van psychologische aard is (veroorzaakt door depressie bijvoorbeeld, of angst, stress, burn-out,...) zijn er nog andere oorzaken mogelijk. Bijkomende symptomen kunnen de behandelende arts in de één of andere richting oriënteren. “Overmatig transpireren bijvoorbeeld zal de arts doen denken aan een ontsteking”, legt prof. Cogan uit. “En zo zal kort-ademigheid in de richting van hart- of longproblemen wijzen.”

Tot de vele mogelijke oorzaken behoren:

– ziekten veroorzaakt door een virale of bacteriële infectie zoals: hepatitis, mononucleose, toxoplasmose, de ziekte van Lyme,...

– endocriene of stofwisselingsstoornissen zoals hypothyreoïdie enhyperthyreoïdie (onvoldoende/ overmatige werking van de schildklier), diabetes, nierinsufficiëntie, coeliakie, hypercalciëmie (verhoogt calciumgehalte in het bloed),...

– hematologische en oncologische aandoeningen: anemie, carcinoom,...

– cardiopulmonale ziekten: hartinsufficiëntie, valvulopathie (slecht functionerende hartklep), astma, arteriële hypertensie,...

– neurologische en neuromusculaire aandoeningen: polyneuropathie (verzwakte functie verschillende zenuwen), multiple sclerose, spasmofilie, fibromyalgie (spierreuma),....

De invloed van geneesmiddelen

Tenslotte zijn er heel wat geneesmiddelen die als secundair effect vermoeidheid kunnen veroorzaken. Daartoe behoren antidepressiva, anti-epileptica, antihistaminica, bloeddrukverlagers, corticoïden, antivirale preparaten, slaapmiddelen (vooral de benzodiazepines), diuretica, cholesterolverlagende preparaten, immunosuppressoren, laxatieven, neuroleptica en sommige vaccins.

“Dit kan paradoxaal lijken in het geval van slaapmiddelen”, zegt prof. Cogan, “maar inderdaad, de slaap die deze middelen bezorgen, werkt niet voldoende herstellend. Ze hebben een spierverslappend effect en kunnen dus indirect ook een zekere mate van spierzwakte veroorzaken. Dit paradoxale effect vinden we eveneens terug bij antidepressiva. Bij sommige personen, maar niet bij iedereen, veroorzaken ze vermoeidheid.”

Gwenaëlle Ansieau

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content