Als moeder en dochter samen zwanger zijn

Als hun dochter of zoon een baby verwacht, evolueren mama’s en papa’s meestal naar fiere oma’s en opa’s in spe. Maar hoe moet het als de moeder op dat ogenblik zelf ook nog eens zwanger is, zoals de mama van Kim Clijsters? Dubbele vreugde?

Mama in spe Kim Clijsters kreeg begin november het nieuws dat haar nog ongeboren dochtertje er in het voorjaar een piepkleine tante of oom zal bijkrijgen. Van de dikke buik van de tenniskampioene verplaatste de aandacht zich meteen naar de zwangerschap bij haar 43-jarige moeder Els (die Kim op onze foto omhelst). En al is de ex-tennisvedette niet altijd blij met de aandacht voor haar privéleven, zou het toch niet een beetje wringen dat haar moeder vooral in beslag zal genomen worden door haar eigen zwangerschap, in plaats van volop mee te leven met de allereerste van haar dochter?

“Als moeder en dochter samen zwanger zijn, hoeft dat niet per se negatieve gevoelens los te maken”, zegt klinisch psycholoog en seksuoloog Jan Norré. “Je ziet vaak dat de band met de eigen moeder hechter wordt. Vrouwen die op dat moment een moeder moeten missen, krijgen het dan vaak extra moeilijk. Maar als de moeder er is en ze maakt iets gelijkaardigs mee, kan dit de band versterken. Omdat ze zoveel gemeen hebben, kunnen ze dat samen delen. Anders is het als er tevoren spanningen zouden geweest zijn, dan kan rivaliteit de kop opsteken.”

Moeder en dochter: rivaliteit

Is dat dan de beruchte vrouwenrivaliteit? “Die vind je al in eeuwenoude sprookjes terug, denk maar aan Sneeuwwitje en haar stiefmoeder. Rivaliteit tussen vrouwen is haast altijd gebaseerd op uiterlijk. In moeder-dochterrelaties komt het er vaak op neer dat moeders het er moeilijk mee hebben dat hun dochter de aandacht krijgt die hen vroeger te beurt viel. Dan zie je soms dat ze hun dochter imiteren: dezelfde kleren dragen, naar dezelfde kapper gaan, ook gaan diëten. Dat kan voor irritatie zorgen tussen moeder en dochter, net als soms tussen zussen.

Alles hangt dus af van de evolutie van de moeder-dochterrelatie: is die hecht, dan zal die zwangerschap niet veel veranderen. Is ze moeizamer, dan bestaat er meer risico op irritatie. Al zul je zo’n situaties nooit op grote schaal aantreffen: dat moeder en dochter samen zwanger zijn, is heel uitzonderlijk. En het wordt in de toekomst waarschijnlijk nóg uitzonderlijker. Kim is een jonge mama en er zijn niet veel vrouwen boven de veertig die nog een baby krijgen. Door al de media-aandacht voor wat oudere vrouwen die zwanger worden, staan mensen er niet bij stil hoe klein de kans is dat vrouwen van boven de veertig nog vanzelf zwanger worden.”

Papa en zoon: competitiedrang

Dat dochter en vader op hetzelfde ogenblik een nieuwe baby verwachten, komt vaker voor. Er zijn behoorlijk wat mannen die al volwassen kinderen hebben en dan nog met een tweede of derde vrouw aan een nieuw gezin beginnen. Is dat dan niet moeilijk verteerbaar? “Doorgaans niet. De verbondenheid tussen moeders en dochters is meestal groter dan tussen vaders en hun dochters en zonen. Al kunnen daar natuurlijk ook pijnlijke situaties ontstaan als vader nog een kind krijgt, terwijl zijn dochter of zoon bijvoorbeeld ongewenst kinderloos is. Of als er nog adolescenten of opgroeiende kinderen in huis zijn. Dan krijg je complexe situaties in zo’n nieuw samengestelde gezin, die soms ontwrichtend kunnen werken. Maar als de kinderen volwassen zijn en een eigen leven hebben, zullen waarschijnlijk weinig moeilijkheden ontstaan. Vader-dochterrelaties zitten helemaal anders in elkaar dan deze tussen moeders en dochters. Daar is geen sprake van rivaliteit. En tussen mannen uit die competitie zich eerder in prestatiedrang. Die gaan zich ’s zondags meten op de fiets, om zich te doen gelden.”

Gedeelde aandacht kan positief zijn

Hoe dan ook moet Kim Clijsters de aandacht voor haar zwangerschap delen met die van haar moeder, maar dat hoeft volgens Jan Norré geen probleem te zijn. “Voor zover ik dat vanop afstand kan beoordelen, is Kim het spuugzat om een Bekende Vlaming te zijn. Ze kickt totaal niet op aandacht. Dus als haar moeder zich niet volledig op haar eigen zwangerschap richt en ook voldoende aandacht voor haar dochter en haar eerste kleinkind kan opbrengen, zal dat geen probleem zijn.”

Het is een kwestie van op een gezonde manier je aandacht te verdelen. “In die zin kan het zelfs heel positief zijn dat Kims moeder zelf een kind verwacht. Er zijn toekomstige oma’s die een veel te grote druk leggen op hun zwangere dochter. Ze zien die baby als een manier om hun kind weer op te eisen en dat kan problemen veroorzaken in het gezin van de dochter. Het is veel gezonder als iedereen zijn plaats weet en zijn eigen weg gaat.”

In de grote gezinnen van vroeger gebeurde het niet zelden dat moeder en een van de dochters samen zwanger waren. Daar werd toen nauwelijks aandacht aan geschonken. Nu staan zwangere vrouwen in het middelpunt van de belangstelling: ze worden medisch gevolgd, ontzien en in de watten gelegd. Misschien valt het hen daarom moeilijker om al die aandacht te moeten delen met iemand anders, of het nu een moeder is, een zus of schoonzus?

“Onze houding ten opzichte van zwangerschap is inderdaad drastisch veranderd”, beaamt Jan Norré. “Vroeger hadden vrouwen door het ontbreken van contraceptie een veel langere vruchtbare periode. Nu worden zwangerschappen gepland op een veel kortere periode en vrouwen beginnen later met het realiseren van hun kinderwens. De kans is dan ook groter dat het niet lukt of dat het moeilijk gaat. Zowat één koppel op vijf heeft moeite om een kind te krijgen. Er wordt dus meer gefocust op zwanger zijn en voor vrouwen is een zwangerschap specialer, omdat ze weten dat ze in hun leven maar een heel beperkt aantal keer zwanger zullen zijn. Vandaar dat de kwetsbaarheid van mensen rond een zwangerschap is toegenomen. Vroeger maakten miskramen en doodgeboren kinderen veel meer deel uit van het leven, nu wordt het vaker ervaren als een persoonlijk drama en soms zelfs als falen. Tja, wie natuurlijke processen als een persoonlijke mislukking ziet, raakt uit evenwicht en kan daardoor in ernstige persoonlijke moeilijkheden komen.” n

Ariane De Borger