Al nagedacht over je digitale nalatenschap?
Vandaag laten mensen niet enkel een huis of geld na, maar ook een virtueel leven. Wat kan je allemaal digitaal nalaten? Wie mag jouw digitale erfenis beheren? Hoe sluit je accounts?
Toen Marie het Facebookprofiel van de grootmoeder van haar partner wou afsluiten, bleek dat niet evident. Facebook beschermt zijn klanten met een procedure waardoor niet eender wie een profiel kan afsluiten. Dat zou tot misbruiken leiden. Een kopie van de overlijdensakte voorleggen volstond niet. Marie moest ook aantonen dat zij rechtstreekse familie van de overledene was. Maar wat is een direct familielid? Een kind, een ouder zijn geen probleem. Maar een broer? Je zou denken dat Facebook dit nader heeft gespecificeerd in de algemene voorwaarden, maar dat is niet zo. Een grijze zone. “Dat klopt”, bevestigt advocaat Bart Van Besien, gespecialiseerd in wetgeving omtrent het internet. “We zitten met een maatschappelijke evolutie die een nieuw soort conflicten en geschillen met zich meebrengt en zoals vaak heeft het recht daar geen pasklaar antwoord voor. Bovendien komen hier verschillende zaken samen. Als iemand overlijdt, val je normaal gezien terug op de erfrechtregels uit het Burgerlijk Wetboek. De wet bepaalt wie je erfgenamen zijn. Maar bij een Facebook-profiel speelt ook het contract tussen de overledenegebruiker en de dienstverlener. Dat contract stopt als de gebruiker overlijdt. Het is dus de dienstverlener die bepaalt hoe een account kan worden stopgezet. En die regels zijn niet altijd even duidelijk of makkelijk terug te vinden.”
Toch zijn duidelijke regels hier net heel belangrijk, zodat het profiel effectief kan worden afgesloten. Vrienden en familie hebben het er vaak moeilijk mee wanneer er boodschappen op de profielpagina van de overledene verschijnen. Bart Van Besien: “Als daar plots ‘Wens Peter een gelukkige verjaardag’ staat, kan dat zeer pijnlijk zijn. Daarom voorziet Facebook de mogelijkheid om het profiel van een overledene te veranderen in een herdenkingsstatus, een in memoriam. Maar dit gaat niet vanzelf. Een sociale netwerksite kan niet weten of een gebruiker nog in leven is of niet. Dus moeten de erfgenamen actie ondernemen, maar ze krijgen niet zomaar toegang. Bij klassieke bezittingen is het simpel: je erft een huis en je krijgt de sleutel. Voor digitale bezittingen heb je een wachtwoord en gebruikersnaam nodig. Heeft de overledene er niet voor gezorgd dat zijn nabestaanden die kennen, dan wordt toegang krijgen tot zijn gegevens heel moeilijk.”
En wat met de digitale eigendom? We kopen online muziek, games, video’s, e-books, enz. aan. “Vandaag erven erfgenamen deze digitale bezittingen niet zoals klassieke bezittingen. De gebruikslicentie stopt bij het overlijden.”
WAT KAN JE DIGITAAL NALATEN?
Films, muziek, boeken, video’s
Voor muziekbestanden hangt het ervan af hoe de overledene ze heeft opgeslagen, weet Bart Van Besien. “Muziek kan je opslaan op je pc of een andere drager, of in de cloud (iCloud van Apple, Google Play Music). In de algemene voorwaarden van iCloud staat duidelijk dat alle rechten verbonden aan je account of Apple ID worden opgeheven bij jouw overlijden. Ze worden dus niet overgedragen op jouw erfgenamen. Videobestanden zijn dan weer beveiligd met een techniek om de digitale rechten van de auteurs te beheren (Digital Rights Management). Ook digitale boeken zijn enkel toegankelijk voor persoonlijk gebruik. Zo is bijvoorbeeld je persoonlijke gebruikslicentie bij Amazon niet overdraagbaar.”
E-mails
Outlook en Gmail voorzien de mogelijkheid dat erfgenamen e-mails opvragen (zie verder: Hoe een account afsluiten?). Maar mogen je erfgenamen jouw e-mails lezen? “Ja, dat mag”, antwoordt Bart Van Besien, “want na je overlijden vervallen jouw rechten en plichten, dus ook jouw recht op privacy. Je erfgenamen hebben wel het recht om jouw goede naam en reputatie niet te laten besmeuren.”
Foto’s, teksten, blogs
“Stel dat je foto’s hebt gemaakt of een boek hebt geschreven en die documenten in de cloud bewaart. Dan kunnen jouw erfgenamen daar niet aan zonder je wachtwoord. Zoals gezegd delen sociale netwerken in principe geen wachtwoorden mee aan erfgenamen. Anderzijds erven jouw erfgenamen wel het auteursrecht op je teksten/foto’s tot 70 jaar na jouw overlijden. Dit auteursrecht kan je zien als een onverdeelde eigendom tussen erfgenamen. Zij kunnen samen beslissen wat ze met de foto’s, het boek of blogberichten doen. Kunnen je erfgenamen op geen andere manier aan deze inhoud geraken, dan zouden ze aan het sociale netwerk moeten kunnen vragen om toegang te krijgen, anders kunnen ze hun auteursrecht niet uitoefenen. Het is momenteel echter onduidelijk hoe sociale netwerken (en rechtbanken) op dergelijke vragen reageren, en of erfgenamen hun rechten in dit verband effectief kunnen hardmaken”, waarschuwt Bart Van Besien.
Online rekeningen, PayPal,...
Om de erfgenamen te beschermen worden alle rekeningen van wie overlijdt geblokkeerd en de betaalkaarten geschrapt. Die op naam van de langstlevende partner blijven actief, maar met kaarten verbonden aan een geblokkeerde rekening kan je enkel de rekening raadplegen. Via een procedure bij de notaris of het registratiekantoor (als er geen testament of huwelijkscontract is) worden de rekeningen terug vrijgemaakt. Heb je een PayPal-account en nog geld op je rekening, dan kunnen je erfgenamen je account laten afsluiten en vragen om het geld op jouw bankrekening te storten. Ze moeten PayPal wel een bewijs van je overlijden bezorgen.
Elektronische facturen
Nabestaanden moeten facturen die op jouw naam staan betalen. Dat is zo voor papieren facturen en ook voor elektronische.
Digitale abonnementen
Net als bij abonnementen op papieren tijdschriften en kranten, moeten de erfgenamen het overlijden meedelen zodat ook het digitale abonnement kan worden opgezegd.
Accounts op sociale media
Erfgenamen erven niet zomaar je accounts op sociale media. Het is niet zo dat zij de account overnemen en er zelf zaken op kunnen posten. Zij kunnen wel beslissen wat zij met jouw account doen: afsluiten of niet (zie verder: Hoe een account afsluiten?).
WIE MAG JOUW DIGITALE ERFENIS BEHEREN?
Uit het verhaal van Marie blijkt dat het niet duidelijk is wie zich met je digitale erfenis mag bezighouden. Zoals gezegd bepaalt de dienstverlener de regels. De meeste, waaronder Facebook, vragen dat wie een account van een overledene wil afsluiten een voldoende nauwe band aantoont (Facebook spreekt van een direct familielid) of dat uit je sociale-mediatestament blijkt dat je iemand hebt aangeduid. Er wordt niet nader toegelicht wat onder direct familielid wordt verstaan. Om problemen te vermijden heeft Facebook – dat een voortrekkersol speelt binnen de socialenetwerksites – recent de optie Legacy contact toegevoegd. Daarmee kan je iemand aanduiden die jouw profiel beheert na je overlijden. Noem het een digitale testamentuitvoerder. Ook bij Google kan je zelf aangeven wie toegang tot je accounts krijgt na je overlijden. Nabestaanden kunnen Google een verzoek sturen om bepaalde gegevens van de overledene te krijgen en (financiële) tegoeden over te dragen.
HOE EEN ACCOUNT AFSLUITEN?
Je kan zelf beslissen om je Facebookaccount na je overlijden te laten verwijderen door rechtsboven op Instellingen > Beveiliging > Account verwijderen te klikken. Je kan ook zelf aangeven of je profiel na je overlijden een herdenkingsstatus krijgt. Voorzie jij niets, dan hebben jouw nabestaanden de keuze:
Je Facebookprofiel laten verwijderen. Naaste familie kan de Facebookaccount van de overledene permanent verwijderen (profiel en alle andere informatie). Ze moeten daarvoor een formulier invullen dat ze op www.facebook.com/help vinden. Facebook vraagt het bewijs dat de aanvrager een naast familielid is of een juridisch bewijs van bevoegdheid (als de overledene bv. heeft aangegeven dat je de uitvoerder van zijn (sociale media) testament bent). Je moet ook de overlijdensakte scannen en toevoegen. Heb je die niet, dan mag het ook een overlijdensbericht of rouwkaart zijn. Ook dan moet je je bevoegdheid aantonen via een volmacht, geboortebewijs of testament.
Je Facebookprofiel een herdenkingsstatus geven. De privacy-instellingen worden automatisch zo ingesteld dat enkel nog bestaande vrienden het profiel of Facebook Timeline van de overledene kunnen bekijken. Facebookvrienden en familie kunnen er dan berichten ter nagedachtenis achterlaten. Er worden geen suggesties voor nieuwe vrienden meer gedaan. Ook het aanvragen van de herdenkingsstatus van een Facebookprofiel gebeurt met een digitaal formulier. Maar hier moet je geen direct familielid zijn en hoef je als aanvrager geen overlijdensakte toe te voegen.
Je Facebookprofiel laten voortbestaan. Dit gebeurt niet vaak omdat er nog vriendschapsverzoeken kunnen worden gepost, de persoon kan ook nog als nieuwe vriend aan anderen worden voorgesteld, enz.
Bij Twitter – de socialenetwerksite waarmee je berichten (tweets) publiceert van 140 tekens over waar je mee bezig bent, wat je mening is of wat je bezighoudt – kan een naast familielid of bevoegd persoon vragen om de Twitteraccount van een overledene te verwijderen. De communicatie met Twitter verloopt in het Engels. Twitter vraagt dat de bevoegde persoon volgende gegevens bezorgt: de Twittergebruikersnaam van de overledene, een kopie van de overlijdensakte, een kopie van de identiteitskaart van het familielid, een ondertekende aanvraag met de volledige naam van de aanvrager, zijn/haar contactgegevens en emailadres, de relatie tot de overledene en het eigenlijke verzoek: please deactivate the Twitter account. Dit alles moet per fax of per post verzonden worden naar: Twitter, Inc., c/o Trust & Safety, 1355 Market St., Suite 900 San Francisco, CA 94103, United States. Fax 1-415-222-9958. Bijkomende vragen kan je mailen naar privacy@twitter.com
Bij Instagram hanteren ze dezelfde regels als bij Twitter. De account wordt verwijderd als iemand overlijdt. Nabestaanden moeten aantonen dat de persoon overleden is en dat ze als familielid of bevoegd persoon recht hebben om de account te beëindigen.
Jouw nabestaanden sturen een mail naar care@pinterest.com met het verzoek om jouw Pinterestprofiel te sluiten. Ze hebben daarvoor het e-mailadres nodig dat jij gebruikte voor je Pinterestaccount en een bewijs van je overlijden.
LinkedIn is een sociaal netwerk dat zich eerder toelegt op zakelijke contacten. Ook bij LinkedIn moet de aanvraag om een account te verwijderen in het Engels gebeuren. Om een account te laten verwijderen, moet je het e-mailadres kennen waarmee de overledene zich bij LinkedIn heeft geregistreerd. Je vult een online-aanvraagformulier in.
Google heeft een overzichtspagina waar je je inactiviteitsvoorkeuren kunt opgeven. Er zijn natuurlijk verschillende redenen waarom je niet bij je account zou kunnen. Google biedt de mogelijkheid om te bepalen wat er dan met je gegevens gebeurt. Iemand anders kan de account overnemen, maar je kan er ook voor kiezen om hem te laten verwijderen.
Outlook
Het Microsoft Nabestaanden Proces staat het vrijmaken van Outlook.com-gegevens toe. Nabestaanden kunnen ook alle e-mails, bijvoegsels, adressenbestand en Messenger-contactenlijsten krijgen. Dit gebeurt na een korte verificatieprocedure.
Om te bewijzen dat je de wettelijke nabestaande bent en dat de accounthouder is overleden, moet je volgende documenten bezorgen: een officiële overlijdensakte, een document waaruit blijkt dat je de nabestaande en/of testamentuitvoerder bent of dat je een volmacht hebt, een fotokopie van je identiteitsbewijs met foto.
Je bezorgt deze documenten via e-mail, fax (001425708-7851) of post. Doe dit wel binnen de twaalf maanden, daarna wordt de account afgesloten. Accountgegevens worden overgedragen via een data-dvd die je toegestuurd krijgt.
MAAK HET JE ERFGENAMEN GEMAKKELIJK
Het is voor nabestaanden niet makkelijk om alles terug te vinden als iemand overlijdt. Begin maar eens naar wachtwoorden te zoeken. Daarom kan je best zelf een en ander regelen.
Maak een sociale mediatestament
Je kan een excel-bestand maken dat je regelmatig bijwerkt en waarin je de naam van het sociale netwerk of het adres van de betrokken website opneemt, je gebruikersnaam, je wachtwoord, en wat je zou willen dat er na je overlijden met je account gebeurt. Heb je verschillende mailadressen, voeg dan nog een kolom toe waarin je vermeldt met welk mailadres je je op welk netwerk hebt geregistreerd. Je kan dit document op je computer bewaren, maar je drukt het best ook af. Bewaar het bij je testament of bij je andere belangrijke papieren. Je kan dit digitale testament eveneens opnemen in je gewone testament en het bij je notaris laten bewaren, die het kan laten opnemen in het Centraal Register. Maar dit is wel omslachtig – én niet gratis – omdat je het dan telkens moet wijzigen als je je wachtwoorden verandert.
Gebruik een digitale kluis
Je kan ook gebruik maken van een digitale kluis. Dit is een commercieel product, soms gratis, soms betalend, waarmee je volgende zaken kan bewaren: wachtwoorden van onlineprofielen, documenten zoals verzekeringspolissen, een kopie van je testament, persoonlijke wensen voor je uitvaart, een persoonlijke boodschap voor je nabestaanden via een video, een tekst en/of een andere vorm. Je duidt een of meer vertrouwenspersonen aan. Die krijgen geen toegang tot je gegevens zolang jij leeft, maar gaan ermee akkoord om je kluis te openen na je overlijden.
Duid een vertrouwenspersoon aan
Ook als je geen digitale kluis gebruikt, duid je best een vertrouwenspersoon aan die jouw wachtwoorden kent.
ANNEMIE GODDEFROY
78,1% van de deelnemers aan onze peiling heeft nog niet nagedacht over wat er met hun digitale erfenis moet gebeuren na hun overlijden. Peiling Plus Magazine, januari 2017, 3.457 deelnemers
80,2% van de deelnemers die al over hun digitale erfenis hebben nagedacht, wil dat hun accounts na hun overlijden worden afgesloten. Peiling Plus Magazine, januari 2017, 3.457 deelnemers
77% van de Vlamingen bezit vandaag een account op sociale media. (Notaris.be)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier