Afscheid nemen van ver

De coronacrisis dwingt ons om op een andere manier afscheid te nemen van onze dierbaren. Iemand die rouwt bijstaan, zonder fysiek contact, is moeilijk, maar niet onmogelijk.

De social-distancingmaatregelen die gelden sinds het uitbreken van de coronacrisis zijn extra zwaar om dragen wanneer je afscheid moet nemen van iemand die je nauw aan het hart ligt. Normaal waak je als partner, kind, broer of zus aan het bed van de stervende. “Vaak wacht iemand die gaat sterven ook om te gaan, tot iedereen aanwezig is”, zegt rouwdeskundige Lies Scaut. Zij is een van de initiatiefnemers van het Supportteam Rouwbegeleiding Corona van de Limburgse Hogeschool PXL. “Nu dat niet kan, voelt de familie zich schuldig. Naasten hebben het gevoel dat ze onvoldoende kunnen doen of niet het afscheid kunnen beleven zoals ze het voor ogen hadden. En ze voelen zich schuldig omdat ze hun dierbare alleen moeten laten op dat moeilijke moment.”

BLIJVEN PRATEN

Woonzorgcentra en ziekenhuizen doen er alles aan om ook op die laatste momenten de familie zo nabij mogelijk te brengen. Maar echt fysiek contact – een hand vasthouden, een knuffel – blijft wellicht nog een hele tijd onmogelijk. “Voor sommige mensen is er zijn, maar geen knuffel kunnen geven, erg moeilijk. Toch is het belangrijk om zo veel mogelijk aanwezig te zijn”, weet Lies Scaut. “Telefoneer, spreek een boodschap in die het personeel laat afspelen, zeg wat je nog te zeggen hebt. Ook wanneer je dierbare in coma ligt, kan dit deugd doen. We weten niet of comapatiënten dat waarnemen, maar je stem laten horen kan zeker geen kwaad.” De rouwdeskundige benadrukt dat dit een individueel gebeuren is en iedereen afscheid moet nemen op de manier die hem het best ligt.

AFSCHEIDSMOMENT

Je broer, zus of vader niet kunnen troosten wanneer die het moeilijk krijgt op de begrafenis, het valt niet te onderschatten. Toch ervaren sommige families afscheid nemen in beperkte kring als positief. “Hier geen discussies over wie naar de koffietafel mag. Het afscheidsmoment hoeft niet lang te zijn, in beperkte kring kan je meer tot de essentie komen.” Andere families willen op een later tijdstip wel nog een grotere herdenkingsdienst mét koffietafel houden. “Maar de tijd tussen overlijden en afscheidsritueel is best niet te lang. Het is een essentiële stap in het proces dat je de overgang doet maken van de levende naar de dode persoon. Ook daarom is het geen gek idee om het verplegend personeel te vragen foto’s te maken van je dierbare net voor en nadat die gestorven is. Dat is belangrijk om afscheid te kunnen nemen van het lichaam.”

MEER NABIJHEID

Een vriend of familielid niet fysiek kunnen troosten, betekent niet dat je niet nabij kan zijn. “Er worden in deze periode vaker kaartjes gestuurd naar mensen in rouw. Mensen plaatsen kaarsjes voor de deur, of brengen de nabestaanden eten, zonder dat ze erom gevraagd hebben. Op een of andere manier brengt deze crisis mensen op moeilijke momenten dichter bij elkaar”, ervaart Lies Scaut. Iemand die rouwt kan veel troost putten uit een brief met herinneringen aan de overledene of foto’s uit de oude doos. “Er wordt door social distancing intenser stilgestaan bij de overledene. En dat is iets positiefs, waar we ook na deze crisis mee aan de slag kunnen.”