Adembenemend Georgië

Georgië is een bijzonder land. Niet echt Aziatisch en ook niet echt Europees. Een land van eeuwenoude legendes, waar mensen elkaar begroeten met een luid Victorie! Een land met de oudste christelijke kerken en oudste wijngaarden ter wereld.

Het land vormt samen met Armenië en Azerbeidzjan, de Zuidelijke Kaukasus, met Rusland in het noorden en Turkije in het zuiden. Het prachtige, overwegend orthodoxe land aan een uitloper van de zijde-route, kan niet alleen bogen op een rijke geschiedenis en dito erfgoed, maar ook op een schitterende, ongerepte natuur.

Ik kom aan in Tbilisi, de hoofdstad van Georgië. De duisternis valt en wanneer in de stad de lampen aanfloepen, lichten de elegante arabesken van het Georgische alfabet op. Het tere schrift lijkt zo weggelopen uit een sprookje van duizend-en-een-nacht. Alles voelt mysterieus en anders dan thuis. Talloze bruggen overspannen de Mtkvari, de rivier die door Tbilisi stroomt en zoveel betekent als ‘het water dat zich een weg door de bergen eet’. De meest recente brug, The Bridge of Peace uit 2010, heeft iets van een rups die zich kronkelend een weg naar Rike Park baant. In het duister hebben de huizen op de heuvels rondom veel weg van een wirwar van opeengestapelde balkons. Een tafereel dat bij daglicht voor een bont kleurenfestival zorgt.

DE TOOSTMEESTER

Onder de azuurblauwe hemel wemelt het van de koepels met een tulband van kringelende rook. De stad Tbilisi dankt haar ontstaan en ook haar naam aan de zwavelhoudende warmwaterbronnen. In heel Georgië zijn er meer dan 2.400 en circa 104 kuuroorden. Hoog op een rots boven de stad prijkt een oud fort en iets verderop staat het imposante standbeeld van Kartlis Deda, een vrouw die, het zwaard in de hand, altijd klaarstaat om de stad te verdedigen. Net naast de badhuizen ligt een sublieme moskee, meer naar de rivier toe bevinden zich orthodoxe kerken. Art-nouveaupanden, woonkazernes uit de sovjettijd en modernistische gebouwen versmelten tot een onlogisch architecturaal geheel.

Georgiërs spreken trots en rechtuit. Ze zijn van het Kaukasische type, robuust en sterk. Hoewel het land zich nog maar 25 jaar geleden van de Sovjetunie losweekte en de meerderheid van de 3,8 miljoen inwoners Russisch spreekt, hoor je ook de zangerige klanken van het Georgisch.

Het fonkelende goud van het grote standbeeld op Freedom Square blijkt een ideaal oriëntatiepunt. Ik sla een straatje in om me in het historische centrum te vergapen aan de 19de-eeuwse panden in een stijl die het midden houdt tussen barok en rococo. Tussen de souvenirwinkeltjes staan oude vrouwtjes tsjoertsjchela te verkopen in schakeringen van geel, roze en donkerrood. De in ingedikt druivensap gedrenkte walnoten worden aan een draad geregen en vervolgens als kaarsen te drogen gehangen. Daar wil ik van proeven!

Wat later stoot ik als bij toeval op het Tamada-standbeeld, een bronzen replica van een 7,5 cm hoog beeldje uit de 7de eeuw voor Christus. Het stelt een zittend figuurtje voor, met in de hand een hoorn om wijn uit te drinken: een getuige van de vervlogen Colchis-beschaving en de Georgische traditie van de feestbanketten waar de Tamada of toostmeester mensen uitnodigt om het glas te heffen. Vanaf het pleintje met de Tamada waaieren in alle richtingen steegjes uit met leuke winkeltjes en, minstens even belangrijk, restaurants met kleurrijke terrassen.

DE ROUTE VAN HET GELOOF

Aan de samenvloeiing van de Mtkvari- en de Aragvi-rivier ligt Mtscheta. Hoewel Tbilisi op amper 25 km ligt, flitst deze heilige stad je eeuwen terug in de tijd. Ik wandel langs huisjes van hout en natuursteen die zich rond een gebouw hebben genesteld dat ik, vanwege de indrukwekkende vestingmuur, eerst voor een burcht houd. Achter de kantelen staat evenwel de Svetitschoveli-kathedraal, de belangrijkste kerk van het land en Unesco Werelderfgoed. Eeuwenlang werden hier de koningen en de adel begraven. Hun marmeren grafstenen veranderen de kathedraalvloer in een patchwork van wapenschilden. Op die vloer ook een ciborium met de afbeelding van het onderkleed dat Christus tijdens de Kruisweg zou hebben gedragen en dat naar verluidt hier begraven ligt. Iets waar Georgiërs uitermate trots op zijn. Het gebouw, zoals het er vandaag staat, dateert uit de 11de eeuw. In de 15de eeuw werd een kleine vierkante kapel toegevoegd, een replica van het Heilig Graf in Jeruzalem. Net zoals in de andere kerken die ik tijdens mijn reis nog zal bezoeken, wemelt het ook in deze kathedraal van de geheime deurtjes en valse wanden. Eeuwenlang hebben Georgische christenen daar gebruik van gemaakt om aan de vervolging te ontsnappen van de vijanden die het land aanvielen. De drang om komaf te maken met de bezetter is nooit echt verdwenen. Uit die tijd stamt ook de eigenaardige gewoonte om elkaar te begroeten met een luid Victorie! Wanneer ik de kathedraal verlaat, is de ondergaande zon al in nevelen gehuld. Toch wil ik in het orthodoxe Dzjvari-klooster op de tegenoverliggende heuvel niet missen, met schitterend uitzicht op de samenvloeiende rivieren.

DRAVENDE PAARDEN

Een uurtje rijden van Mtscheta ligt het kasteelcomplex Ananoeri, dat uitkijkt over het Zjinvali-stuwmeer en twee kerken plus een orthodox klooster telt. In het kristalheldere licht is het landschap absoluut spectaculair. Op nu naar de grens met Rusland! De weg daarheen loopt door het Kaukasusgebergte: een maanlandschap, dat nu en dan plaatsmaakt voor spitse bergtoppen. We laten het wintersportoord Goedaoeri achter ons. Hoog boven de zoveelste ravijn duikt een subliem monument op dat hier in 1983 werd opgetrokken om de vriendschap tussen Georgië en Rusland te vieren. Onze eindbestemming is nog maar eens een kerk, maar wat voor één! Van ver lijkt de Drievuldigheidskerk van Gergeti op een kaars die hoog op een heuvel werd neergezet. Maar hoe dichter we naderen, hoe meer we in de ban van deze magische plek raken. We bevinden ons op 2.170 m, paarden draven vrij rond. Wanneer we nog dichterbij komen, duikt hij plots op: de met sneeuw bedekte Kazbek-gletsjerberg, een van de bekendste pieken van de Kaukasus. Tegen die achtergrond steken de rode en okerkleurige bakstenen van de kerk prachtig af.

DE TSJATSJA-ROUTE

De Tamada in Tbilisi liet het al vermoeden: Georgië is een van de oudste wijnlanden ter wereld. Uit archeologische vondsten blijkt dat de wijnbouw hier bijna 8.000 jaar teruggaat. Van west naar oost strekken zich zes grote wijnbouwregio’s uit, die met hun unieke terroirs hun naam hebben gegeven aan meer dan 500 inheemse druivenrassen. Misschien zit de schoonheid van het landschap er voor iets tussen, maar ik kies Kachetië uit, een streek niet ver van Tbilisi, om mij in de Georgische wijn te verdiepen. Twins Wine Cellar is een landgoed dat je onder geen beding mag missen: behalve wijngaarden, een restaurant en een hotel, omvat het ook een museum waar je leert dat de lokale wijnen worden geproduceerd in kvevri, enorme aardewerken kruiken die tot de hals in de grond worden ingegraven, wat voor een constante temperatuur zorgt tijdens het gistingsproces. Ook bijzonder: de trossen gaan er in hun geheel in, de druiven worden amper geplet en er wordt volstrekt niets toegevoegd. Het resultaat is een natuurlijke gisting. Na zes maanden fermenteren wordt het druivensap met behulp van een kalebas naar een andere kvevri overgeheveld, waar de wijn vaak nog twee tot drie jaar rijpt. Bijzonder arbeidsintensief en toch wordt het overgrote deel van de wijn in Georgië vandaag nog altijd volgens deze aloude methode gemaakt.

Maar nu is het tijd om te proeven! Een zalig moment. Het wijndomein Shilda produceert dankzij een combinatie van moderne technieken en traditie excellente wijnen. Er komt maar geen einde aan het proeven. Onze gastheren zien ons duidelijk niet graag vertrekken. Ze hebben zelfs een workshop georganiseerd om ons enkele culinaire specialiteiten te leren bereiden. Tsjoertsjchela bijvoorbeeld, maar ook traditioneel brood dat op de steen van een putvormige oven wordt gebakken, waarin afgeriste druiventrossen liggen te smoren. Ik ben best trots op mijn kaasbrochetten en ook op mijn chatsjapoeri, een soort pizza die erg lekker is met de wijnen die ze hier maken. En terwijl aan de saffierblauwe hemel de sterren beginnen te twinkelen, drinken we nog een glaasje tsjatsja, een traditionele, kleurloze sterkedrank met een alcoholgehalte van ruim 40%, die wordt gemaakt van wat er na de eerste gisting op de bodem van de kvevri overblijft. Daarmee is de ode aan de wijnrank – waar de Georgiërs echt alles van gebruiken – compleet.