8 vragen over zorgvolmacht en bewind

Met een zorgvolmacht kan je beslissingen nemen in de plaats van iemand die jou dierbaar is, zonder dat je via de vrederechter moet gaan.

Jouw vader is een kranige tachtiger, woont nog thuis en regelt alles zelf. Maar een plotse val verandert veel. Je wil samen met je broer en zus een aantal zaken overnemen, maar mogen jullie dat wel? Is jullie vader nog wilsbekwaam, dan kan hij jullie volmacht geven om die dingen in zijn plaats te doen. Dat mag een gewone volmacht zijn. Maar weet wel dat die stopt als jouw vader wilsonbekwaam wordt. Dat is niet het geval met een zorgvolmacht. Die werkt door. Degene die de zorgvolmacht geeft, moet wel wilsbekwaam zijn op het moment dat hij dat doet. Is het daar te laat voor, dan moeten jullie voor een aantal zaken toevlucht nemen tot het bewind, wat alles omslachtiger maakt. Denk dus tijdig aan een zorgvolmacht.

De voorbije maanden kregen we een aantal vragen van lezers over de zorgvolmacht en het bewind. We hebben ze voorgelegd aan notaris Helena Verwimp, woordvoerder van Notaris.be.

1. Moet je naar de notaris voor een zorgvolmacht?

Notaris Verwimp: Neen, niet noodzakelijk. Je kan een onderhandse zorgvolmacht opmaken, maar als er een schenking of de verkoop van een onroerend goed aan te pas komt, dan ben je wel verplicht om naar de notaris te gaan. Een zorgvolmacht kan ook enkel doorwerken bij wils- onbekwaamheid van de persoon, als de volmacht geregistreerd is in het Centraal Register voor Lastgevingen (CRL). Sluit je een onderhandse zorgvolmacht, dan moet je zelf voor de registratie zorgen. Je hebt een eensluidend verklaard afschrift van de overeenkomst nodig, die je dan neerlegt op de griffie van het vredegerecht. De griffier zorgt vervolgens voor de registratie.

2. Als de zorgvolmacht onmiddellijk ingaat, kunnen ouders dan nog zelf beslissingen nemen?

Notaris Verwimp: Je kiest zelf wanneer een zorgvolmacht uitwerking krijgt. Dat kan onmiddellijk zijn of op een later tijdstip. Maar ook al gaat ze meteen in, je ouders kunnen zelf nog hun zaken regelen, zoals betalingen doen of contracten sluiten. In de zorgvolmacht wordt meestal opgenomen ‘dat de lasthebber de lastgever, zolang deze wilsbekwaam is, vooraf moet inlichten over alle rechtshandelingen die hij zich voorneemt te stellen en die geen handelingen zijn van gewoon of dagelijks beheer’.

3. Maar wat met de schemerzone, als je vader bijvoorbeeld plots nog een veel te dure auto koopt?

Notaris Verwimp: In theorie is een koopcontract niet geldig als de koper of verkoper wilsonbekwaam is. Maar hier zit je in een grijze zone. Je vader is niet officieel wilsonbekwaam verklaard door een arts. Je kan dan hoogstens op de goodwill van de garagist rekenen. In deze periode zeggen kinderen vaak ‘dit zou vader of moeder normaal nooit hebben gedaan’. Maar is dat voldoende voor een arts om iemand wilsonbekwaam te verklaren? En zolang de bankier niet weet dat de persoon zelf geen betalingen meer kan doen, zal de bank de opdracht van jouw ouder uitvoeren. De zorgvolmacht is ontworpen om een aantal beslissingen niet meer via de vrederechter te moeten laten lopen. En dat werkt heel goed voor personen waarbij dementie duidelijk is vastgesteld of voor ouders die in een woon-zorgcentrum verblijven en wensen dat hun kinderen een aantal zaken overnemen, ook al zijn ze misschien niet juridisch handelingsonbekwaam. De zorgvolmacht zorgt voor meer vrijheid. Dat is een voordeel, maar het kan ook een nadeel zijn voor situaties in de schemerzone.

4. Kan je volmacht geven om in jouw plaats een testament te maken?

Notaris Verwimp: Neen, dat kan niet. Een testament moet je nog altijd zelf maken en je moet op dat moment wilsbekwaam zijn. Een testament kan ook nooit een zorgvolmacht tegenspreken. De zorgvolmacht laat immers toe om beslissingen te nemen voor iemand anders en stopt als deze persoon er niet meer is. Dan pas valt het testament open, niet eerder.

5. In gezinnen met twee kinderen duiden ouders meestal beide kinderen aan als lasthebbers. Moeten zij alles samen beslissen?

Notaris Verwimp: Daar zijn geen regels voor. Alles hangt af van hoe dit in de zorgvolmacht geformuleerd werd. Er wordt vaak een onderscheid gemaakt tussen dagelijkse handelingen, die één kind mag uitvoeren – bijvoorbeeld het woon-zorgcentrum betalen – en grote beslissingen – zoals de verkoop van het huis – waarbij dan alle kinderen-lasthebbers mee moeten beslissen en/of tekenen. Let wel: kinderen kunnen enkel het huis van hun ouders in hun plaats verkopen als dat in de zorgvolmacht vermeld staat!

6. Kunnen lasthebbers aan zichzelf schenken?

Notaris Verwimp: Neen. Lasthebbers kunnen schenkingen doen als dat zo in de zorgvolmacht staat, maar niet aan zichzelf. Maar daar worden in de praktijk oplossingen voor bedacht. Er kan worden gewerkt met een lasthebber ad hoc – een extra lasthebber die enkel voor dit welbepaalde punt moet tekenen. Zijn er bijvoorbeeld twee lasthebbers, dan kan je in de zorgvolmacht bepalen dat er voor de schenking aan een van de lasthebbers maar één handtekening nodig is. Zo kunnen lasthebbers kruiselings aan mekaar schenken.

7. Kan de echtgeno(o)t(e)- lasthebber de gezinswoning verkopen?

Notaris Verwimp: Net dankzij de zorgvolmacht kan jouw vader of moeder, wanneer die aangeduid is als lasthebber, het huis alleen verkopen. Althans, als de verkoop van de gezinswoning opgenomen is als een van de handelingen die hij/zij als lasthebber kan stellen. Is er geen zorgvolmacht, dan is het moeilijker. Dan moet jouw vader of moeder ofwel zijn/haar partner eerst onbekwaam laten verklaren (en onder bewind laten plaatsen) en daarna een machtiging tot verkoop aanvragen bij de vrederechter. Ofwel in het kader van het goed bestuur van het huwelijksvermogen aan de rechtbank een machtiging vragen om de gezinswoning te mogen verkopen.

8. Bewind en zorgvolmacht kunnen naast mekaar bestaan. Hoe werkt dat concreet?

Notaris Verwimp: Voor de handelingen die opgenomen zijn in de zorgvolmacht, primeert de zorgvolmacht. Maar het kan best zijn dat je iets over het hoofd hebt gezien. Bijvoorbeeld: er is niet voorzien dat de lasthebber de vennootschap kan ontbinden. Dan kan je daarvoor een bewindvoerder aanduiden via de vrederechter en een machtiging vragen om die handeling te laten uitvoeren door de bewindvoerder.