7 vragen over voeding en kanker

Wat en hoe we eten en koken hebben we zelf in de hand. Meteen een belangrijke troef om aan preventie te doen. Maar we moeten ook realistisch blijven: voeding is slechts één van de bepalende factoren bij kanker.

1 Welke voeding beschermt echt tegen kanker?

Dokter Anne Boucquiau, manager van het departement preventie van de Stichting tegen Kanker en oncologisch diëtiste Eva De Winter: Vergeet die lijstjes met supergroenten en -fruit. Wanneer je vooral broccoli, gojibessen of granaatappels op je lijstje zet, riskeer je te eenzijdig te eten en het weldoende effect van groenten en fruit te missen. Enkele grootschalige studies hebben overtuigend aangetoond dat vijf porties groenten of fruit per dag (samen 600 gram) de algemene sterfte, waaronder kankersterfte, doen dalen. Dat positieve effect is onder meer te danken aan de vezels die ze bevatten en de verschillende bioactieve stoffen zoals lycopeen, caroteen, vitamine C, selenium, foliumzuur,.... Het lijstje is oneindig. De samenstelling verschilt per soort en door te variëren ben je zeker dat je voldoende en verschillende bioactieve stoffen inneemt. Belangrijk om weten is dat de werking van deze bioactieve stoffen berust op synergie. Niet één stof op zich zorgt voor optimale bescherming maar wel de interactie tussen die stoffen.

Tip. Stel dagelijks een bord samen met een rijk kleurenpalet aan groenten en fruit. De bioactieve stoffen bepalen mee de kleur. Hoe meer diversiteit, hoe groter de variatie aan bioactieve stoffen.

2 Wat moet je mijden of beperken?

Rood vlees en charcuterie, én supplementen in hoge dosissen op basis van bètacaroteen.

Beperk rood vlees (steak, kalfsvlees, varkensvlees) en charcuterie tot max. 500 g per week. Meer ervan kan het risico op dikkedarmkanker en endeldarmkanker verhogen.

Supplementen op basis van bètacaroteen zijn absoluut af te raden voor mensen die roken. Ze hebben geen enkel beschermend effect en jagen bovendien het risico op longkanker bij rokers fors de hoogte in. Schuif die supplementen aan de kant en eet meer (donker) groene bladgroenten plus oranje en gele groenten- en fruitsoorten die rijk zijn aan natuurlijk bètacaroteen zoals groene kool, wortel, abrikoos, spinazie. De hoeveelheden die daarin zitten, zijn wel gunstig.

3 Beschermt rode wijn?

Neen. Naar rode wijn of bij uitbreiding alle alcohol grijpen is geen goed idee als je je wilt beschermen tegen kanker. Het is bij de mens nooit wetenschappelijk bewezen dat resveratrol in rode wijn de groei van kankercellen remt. Zodra iemand meer dan een standaard eenheid alcohol per dag drinkt, stijgt het kankerrisico. Er is geen risicoverschil tussen een pilsje, rode of witte wijn of een glas whisky.

Alcohol is gevaarlijk voor zowel vrouwen als mannen. Zeker in combinatie met roken. De meest alcoholgevoelige kankers zijn borstkanker bij vrouwen, dikkedarm- en endeldarmkanker bij mannen, en mond-keelholte-, strottenhoofd- en slokdarmkanker bij beide. Alcohol grijpt in op het hormonale evenwicht, wat bij veel borstkankers een rol speelt. Bij mond-keelholte-, strottenhoofd- en slokdarmkankers lijkt het rechtstreekse contact tussen de lichaamscellen en alcohol de boosdoener.

4 Heeft sojavoeding een preventief effect?

Daar bestaat op dit moment geen eenduidig advies over. Studies in Aziatische landen hebben inderdaad een beschermend effect aangetoond. Maar het is fout om dat zomaar te extrapoleren naar de Westerse bevolking. Naast het gebruik van soja spelen wellicht ook andere levensstijlfactoren een rol. Daarom adviseren we zeker niet om sojasupplementen te nemen met het oog op kankerpreventie. In bepaalde gevallen zijn er indicaties dat ze net in de kaart spelen van hormoongevoelige kankers. Gewone sojavoeding is zeker veilig en een waardevol alternatief voor bijvoorbeeld rood vlees.

5 Heeft voedingssupplementen slikken zin?

Neen. Het lijkt gemakkelijk om een ongezond menu te compenseren met voedingssupplementen maar zo werkt het helemaal niet. Heel wat beschermende bioactieve stoffen die van nature in groenten en fruit aanwezig zijn, kunnen niet worden geïsoleerd en in een pil of tabletje gestopt. En de stoffen die wel in supplementvorm kunnen worden gegoten, bereiken nooit hetzelfde effect als hun natuurlijke tegenhangers in groenten en fruit. Ze missen immers die wisselwerking met andere stoffen en vezels, die nodig is voor een gunstig effect.

Baat het niet, dan kan het wel degelijk schaden, zoals blijkt bij bètacaroteensupplementen. Van foliumzuur- en vitamine E-supplementen vermoedt men dat ze de kans op prostaatkanker verhogen. Ga daarom niet zelf experimenteren of supplementen combineren, maar vraag raad aan je arts of apotheker. Het geld dat je uitgeeft aan die vaak dure supplementen, kan je slimmer besteden aan verse groenten en fruit.

6 Verhogen melkproducten de kans op prostaatkanker?

Dat is een dubbel verhaal. Een normaal gebruik van melk en yoghurt vormt geen probleem voor mannen met een verhoogde PSA-waarde. Zij moeten wel uitkijken met calciumsupplementen die het risico kunnen verhogen. Blijf dus weg van supplementen. Melkproducten lijken wel te helpen beschermen tegen dikkedarm- en endeldarmkanker.

7 Wat zijn veilige en lekkere bereidingsmethoden?

Het eten van verschroeid vlees is zoals bekend kankerverwekkend. Maar ook het bereiden van vlees op heel hoge temperaturen zoals bij barbecue of grillades, bevordert de aanmaak van kankerverwekkende stoffen. Laat vlees dus best op een zo laag mogelijke temperatuur garen.

Tip. Een handige manier om te voorkomen dat zich slechte stoffen vormen, is je vlees vooraf te marineren in olie die verhit kan worden (olijf- of arachideolie), kruiden en azijn/citroen, en dat mengsel 30 minuten te laten intrekken. Door de marinade blijft de concentratie kankerverwekkende stoffen die zich bij het grillen vormen lager. Ben je tuk op die lekkere barbecue- of grillsmaak, dan kan je je vlees vooraf licht garen en het vervolgens kort grillen. Dan heeft je vlees wel de mooie streepjes maar niet de ongezonde stoffen. Wissel af met vis, gevogelte en vegetarische alternatieven.

Wil je meer weten over het effect van voeding op een bepaald type kanker? Surf dan naar www.kanker.be/voeding-en-kanker voor een laatste stand van zaken.

Kari Van Hoorick