45...40...38... Is jouw loopbaan wel zo lang als jij denkt?

Je kijkt er al naar uit: binnenkort heb je voldoende loopbaanjaren op de teller om vervroegd met pensioen te gaan. Maar ben je daar wel zo zeker van? Lezer René S. was overtuigd van wel, tot...

„„Ik heb eens flink in mijn arm geknepen voor ik het geloofde”, vertelt René, nog altijd woedend. „Ik ben 63 jaar en was van plan vervroegd met pensioen te gaan. Daar had ik recht op vermits ik aan alle voorwaarden voldeed. Tot mijn verbijstering vallen al mijn plannen nu in het water.”

„Ik ben vertaler en werk momenteel als loontrekkende in een onderneming. Ook aan het begin van mijn carrière was ik loontrekkende. Maar tussen deze twee banen door was ik een tijdlang zelfstandige. Ik heb dus wat men een gemengde carrière noemt. Ik heb de Rijksdienst voor Pensioenen (RVP) een overzicht van mijn loopbaan gevraagd voor mijn jaren als loontrekkende. Ik deed hetzelfde bij de RSVZ, de Rijksdienst voor de Sociale Verzekeringen der Zelfstandigen, en dat voor de periode van 15 jaar dat ik zelfstandige was. Bij de RVP was het geen probleem. Maar de RSVZ liet me weten dat ik geen 15 maar slechts 10 loopbaanjaren op de teller had. Ik zou dus een derde van mijn carrière als zelfstandige niet gewerkt hebben ! Compleet surrealistisch.”

„Ik heb hen natuurlijk om uitleg gevraagd. Hun verklaring is dat ik destijds een vrijstelling heb gevraagd en gekregen om gedurende vijf jaar geen sociale bijdragen te betalen. In die moeilijke periode was ik als een gek op zoek naar opdrachten. Ik heb volgehouden maar mijn inkomsten waren zo mager dat ik niet anders kon dan die vrijstelling vragen. En kijk, nu ik met vervroegd pensioen kan gaan, althans dat dacht ik, krijg ik de rekening gepresenteerd in de vorm van te weinig loopbaanjaren.””

Het verhaal van René S. heeft ons aan het denken gezet. Hoe kan dit? Wie tegen de pensioenleeftijd aanloopt moet zich vandaag twee vragen stellen: ‘wanneer kan ik ten vroegste met pensioen’ en ‘hoeveel zal mijn pensioen bedragen’? Twee terechte vragen vermits de laatste twee regeringen de pensioenen toch grondig hebben hervormd.

Even je geheugen opfrissen: de leeftijd- en loopbaanvoorwaarden om met vervroegd pensioen te kunnen, werden gaandeweg opgetrokken. In 2012 kon je nog met vervroegd pensioen op 60 jaar als je 35 jaar had gewerkt. Vandaag moet je 61,5 jaar zijn en 40 jaar hebben gewerkt. En die leeftijd- en loopbaanvoorwaarden worden nog verder opgetrokken. In 2016 wordt dat 62 jaar na een loopbaan van 40 jaar. In 2017 gaat het naar 62,5 jaar en 41 loopbaanjaren. In 2018 klimt het naar 63 jaar en 41 loopbaanjaren. En in 2019 komt daar nog een loopbaanjaar bij: 63 jaar en 42 loopbaanjaren dus.

Bijdragen en vrijstellingen

Ben je loontrekkende, dan worden je sociale bijdragen automatisch van je brutoloon afgehouden. Een zelfstandige moet elk kwartaal zelf zijn sociale bijdragen betalen bij een sociaal verzekeringsfonds. De bijdragen zijn een percentage van het jaarlijks netto belastbaar inkomen, dus de bruto-inkomsten min de beroepskosten, voor belastingen. Sinds de vorige regering worden de bijdragen berekend op basis van de inkomsten van het lopende jaar. Daarvoor werden ze berekend op basis van de inkomsten van drie jaar voordien. Dat gaf uiteraard problemen als je inkomen van drie jaar terug veel hoger lag dan je huidige inkomen.

Heb je als zelfstandige problemen om je sociale bijdragen te betalen, bijvoorbeeld omdat je activiteiten momenteel op een laag pitje staan, dan kan je een vrijstelling vragen. Dit is enkel mogelijk als je je activiteit in hoofdberoep uitoefent. In 2014 vroegen 19.000 zelfstandigen een volledige of gedeeltelijke vrijstelling, voor één of verschillende kwartalen, blijkt uit een rapport van de Ombudsdienst Pensioenen. Zij zouden wel eens van een kale reis kunnen terugkomen wanneer zij hun (vervroegd) pensioen aanvragen!

Geruisloos aangepast

„Het systeem van de bijdragenvrijstelling is in de loop der jaren sterk gewijzigd”, vertelt Jean Marie Hannesse, de Franstalige ombudsman pensioenen. „De periode dat een zelfstandige werd vrijgesteld van bijdragen, werd tot 1980 meegerekend voor de duur van de loopbaan én voor de berekening van het pensioenbedrag. Vanaf 1981 werd de vrijstellingsperiode niet meer meegerekend voor de berekening van het pensioenbedrag, maar nog wel voor de duur van de loopbaan. En sinds 1 juli 1997 tellen vrijstellingen ook niet langer mee voor de loopbaanduur.”

„Volgens onze analyse is er wat weinig ruchtbaarheid gegeven aan deze verandering in de wetgeving”, treedt Tony Van Der Steen, de Nederlandstalige ombudsman, bij. „Zelfstandigen die voor dit systeem van vrijstelling kozen, zijn zich wellicht niet bewust van de gevolgen voor hun later pensioen. Doordat de vrijstellingsperiodes niet meetellen, komen zij vaak aan te weinig loopbaanjaren om te voldoen aan de voorwaarden voor vervroegd pensioen.” Want om met vervroegd pesnioen te kunnen moet je zowel de leeftijds- als de loopbaanvoorwaarde vervullen.

Beterschap in zicht?

De Arbeidsrechtbank van Hoei sprak zich uit in een zaak over de vrijstelling van bijdragen. De rechtbank stelde dat het verschil in behandeling tussen een werkloze loontrekkende en een zelfstandige die gedurende een periode vrijgesteld is van bijdragen, niet gerechtvaardigd is. Dat is ook de mening van de Ombudsdienst Pensioenen. Een werkloze betaalt geen sociale bijdragen op zijn uitkering, een zelfstandige die financiële problemen heeft, kan een vrijstelling van bijdragen vragen. In het eerste geval wordt de periode van werkloosheid gelijkgesteld voor het pensioen (zowel voor de loopbaanduur als voor het bedrag), in het tweede geval is er geen gelijkstelling.

Als gevolg van een aantal parlementaire vragen heeft minister van Middenstand, Kmo’s en Zelfstandigen, Willy Borsus, verklaard dat „hij de zelfstandigen die een vrijstelling hebben verkregen, de mogelijkheid zou geven om later regularisatiebijdragen te betalen. Zo kunnen zij hun pensioenrechten vrijwaren.” Wordt vervolgd.

JOCELYNE MINET