10 troeven van Zakopane – Het Poolse Sankt Moritz

Het hoeven niet altijd de grote skistations in de Alpen te zijn. Zakopane, in het zuiden van Polen, dompelt je onder in een totaal andere wereld en heeft bijzondere troeven.

Het hart van de Tatra

In het zuiden van Polen, op de grens met Slowakije, verheft zich de hoogste bergketen van het land: de Tatra, door de Unesco opgenomen in de lijst met biosfeerreservaten. Zakopane is de enige Poolse stad in het gebergte en werd trapsgewijs aangelegd op een hoogte van 800 tot 1.000 m. De uitzonderlijke ligging van dit wintersportoord – met overvloedig veel sneeuw – dompelt de toerist meteen onder in de bijzondere sfeer van het hooggebergte.

Altijd zeker van sneeuw

Hier sluit de winter nooit compromissen. Wanneer hij zijn intrede doet in de streek, dekt hij haar toe met tientallen centimeters donzige sneeuw. Maar Polen is Siberië niet. Het klopt dat het seizoen hier vroeg – al in november – begint en dat er maandenlang veel sneeuw ligt. Maar de kou is droog en gaat gepaard met veel zonneschijn. Dat maakt het bijzonder aangenaam om te proeven van allerlei wintersportactiviteiten.

Onweerstaanbaar ouderwetse charme

Het herdersdorpje Zakopane, dat door zijn ligging in de beschutting van een bergmassief ongerept was gebleven, werd op het einde van de 19de eeuw ontdekt door een arts uit Warschau. Die prees de berglucht, de natuur, het buitenleven en het heilzame effect van dat alles. De intelligentsia uit Krakau alsook kunstenaars en intellectuelen uit heel Polen vielen massaal voor het rustieke decor en de bergtradities van de inwoners. Ze lieten er huizen uit sparrenhout bouwen en brachten er hun vakanties door. Vandaag is Zakopane nog altijd het chique wintersportresort van Polen.

Paardensleetochten

Warmpjes ingeduffeld in wollen dekens rijden we mee in een kulig, een slede getrokken door twee paarden, net als Lara in Dokter Zjivago. De witte slede – versierd met lovertjes en donkere accenten – rijmt perfect met het winterlandschap. Tijdens de lange tocht dempt de sneeuw alle geluiden. De stilte wordt uitsluitend doorbroken door het doffe geluid van de paardenhoeven die de sneeuw doen opstuiven en door het knarsen van de sledeglijders over de bevroren ondergrond. Alleen een uiterst behendige goral kan de slede over de paden loodsen, die bedolven zijn onder een dikke sneeuwlaag. Al kan het ook moderner: je kan een sneeuwscooter huren en daarmee op ontdekking gaan in het witte winterwoud.

Feestelijke sfeer

Elke winter zakken bijna 2 miljoen toeristen en sportievelingen af naar Zakopane. Veel Poolse gezinnen maar ook Russische vakantiegangers. Alleen al door deze toeristen, voor wie de sneeuw volkomen vanzelfsprekend is, waan je je in een heel andere wereld. De markt met ambachtslui, de gorals, en de straatartiesten lokken veel volk. De restaurants serveren gerechten die passen bij het winterse klimaat: bietensoep, lichtjes gesuikerde zuurkool en gerookte varkenskotelet. Bij het invallen van de duisternis gaan in het centrum van Zakopane duizenden lichtjes aan die weerkaatsen in de sneeuw. Alle s ademt de magische sfeer van een eeuwenoud sprookje.

Chocholow

In dit piepkleine dorp op een halfuurtje rijden van Zakopane is de deftige elegantie van de stad ver weg: het lijkt wel een openluchtmuseum, een reis in de tijd. Eigenlijk is Chocholow één langgerekte straat met links en rechts huisjes die allemaal naar het zuiden zijn gekeerd. Ze zijn opgetrokken uit indrukwekkende sparrenbalken, op het dak liggen shingles, fraai houtsnijwerk versiert de kleine venstertjes. Wie het huisje van beeldhouwer Jan Ziegler – net als alle andere huizen in het dorp opgedeeld in een wit en een zwart vertrek – betreedt, neemt een duik in de aloude cultuur van de Poolse herders.

Typische Zakopane-stijl

Kunstcriticus en auteur Stanislaw Witkiewicz huiverde bij de gedachte dat er in Zakopane gebouwen in Tiroolse of Zwitserse stijl zouden verrijzen. Hij werd de drijvende kracht achter een architectuur die verankerd is in de tradities van de streek en tegelijk de nadruk legt op modern comfort. De chalets staan op een stenen sokkel, de laaghangende daken zijn steil en elk geveldetail vormt een kunstwerk. In de geveldriehoek, op de deurposten, op de raamkozijnen: overal ontdek je traditionele motieven. De belijning is elegant, het hout zo kunstig bewerkt dat het haast een sieraad wordt. Ook in de houten kerk en op de graftombes op het kerkhof keert die weelderige decoratie terug.

Wintersport

Een vijftigtal mechanische skiliften bedient een al bij al bescheiden skigebied met twee fraaie, zes kilometer lange afdalingen langs een zwarte piste. Zakopane is een gedroomd skiresort voor beginners, skiërs met een beetje ervaring, en zeker ook voor gezinnen. Het gebied is ideaal om te langlaufen, om skitochten te maken of om met sneeuwschoenen de ongerepte natuur en vooral dan het Tatra National Park in te trekken.

Wereldbeker schansspringen

Elk jaar in januari zakken ’s werelds allerbeste schansspringers af naar Zakopane. Net als een geestdriftig publiek dat dol is op opwinding en sensatie. Maar ook als er geen wedstrijden plaatsvinden, komen tal van atleten naar Zakopane afgezakt om te trainen en om hun conditie, uithoudingsvermogen en techniek bij te schaven. Tot groot plezier van de toeristen natuurlijk.

De gorals

De bergbewoners uit deze streek – de gorals – zweren bij hun tradities en hun dialect, ondanks het bloeiende toerisme waar ze absoluut hun voordeel mee doen. Geregeld kom je een goral in traditionele klederdracht tegen: de mannen dragen lederen laarzen die met riempjes aan de kuiten zijn bevestigd, een vilten jasje en een strakke, lichtgekleurde broek, versierd met felrood garen. De dames een lange plooirok, een witte bloes, een lijfje waarop parels zijn geborduurd en een gebloemde sjaal. De gorals verkopen kaas, bieden kulig-tochten aan en zorgen ’s avonds voor vertier: ze bespelen snaarinstrumenten en voeren volksdansen uit.

CHRISTIANE GOOR – FOTO’S CHARLES MAHAUX