Weer verder na een gebroken hart
Valentijn. Geen evidente periode als je een liefdesbreuk te verwerken hebt. Liefdesverdriet kan hevig toeslaan. Maar je kan het weer te boven komen.
In romantische komedies trekken vrouwen met ludduvuddu een dagje een onflatteuze pyjama aan en ploffen zich met een grote bak ijs neer op de bank. Maar liefdesverdriet gaat veel dieper. “Het is geen aandoening, maar als je erg diep zit na een liefdesbreuk, voldoe je in feite aan verschillende diagno- ses uit het psychiatrische handboek DSM 5: je bent depressief, je bent obsessief bezig met de andere, je hebt posttraumatische stressklachten, zoals o.a. slaapproblemen, herbeleving,...”, legt psycholoog Hester Schaart uit. De liefdesverdrietpsycholoog vindt dat er best wat meer aandacht mag zijn voor mensen die een scheiding of breuk moeilijk te boven komen.
Niet-erkende rouw
Hester Schaart spreekt uit ervaring. “Ik heb zelf een hele moeilijke periode doorgemaakt na een breuk. Ik werd heel somber, heel verdrietig. Ik wist niet wat me overkwam. Ik kon niet meer genieten, was eindeloos bezig met die relatie en wat er misgegaan was. Ik kreeg er geen grip op. Ik ben uiteindelijk zelf in therapie gegaan. Het heeft wel twee jaar geduurd voor ik over dat verdriet heen was.”
Bij hevige liefdespijn kamp je met dezelfde gevoelens als bij het rouwen om een dierbare overledene: ontkenning, boosheid, verdriet/depressie,... Met dat verschil dat verdriet na een overlijden meer aanvaard is door de samenleving. Er is een uitvaart, er worden rouwkaarten verstuurd, je kan samen met anderen herinneringen ophalen, mensen vragen hoe het met je gaat,... “Voor afscheid nemen van een overledene bestaan er rituelen. Maar gek genoeg hebben we die niet bedacht bij een scheiding. Terwijl het per definitie een pijnlijk tijd is, met financiële zorgen, onzekerheden, verhuizingen, een nieuwe regeling voor de kinderen,... Er komt zo veel bij kijken waardoor de rouwverwerking extra belast wordt”, aldus Hester Schaart.
Bij hevige liefdespijn kamp je met dezelfde gevoelens als bij rouwen om een dierbare overledene.
Verdriet om de toekomst
Ben je lange tijd met iemand samen geweest, dan verlies je bij een relatiebreuk veel meer dan de aanwezigheid van een persoon. Je verliest de toekomst die jullie samen aan het schrijven waren. Jullie hebben jarenlang gedachten, behoeften en verlangens met elkaar gedeeld. Je hebt samen met die ander een bepaalde richting aan je leven gegeven. En plots moet je van koers veranderen. Dat is, zeker voor degene die wordt verlaten, een lang en pijnlijk proces.
“In een lange liefdesrelatie vorm je jezelf door de aanwezigheid van de ander. Je kijkt samen de wereld in. Als die ander wegvalt, kom je tot het pijnlijke besef dat je dat nu alleen moet doen. Je moet weer uitzoeken: wat vind ik belangrijk, wat moet ik met die hernieuwde toekomst doen, zonder de andere?”
Ook na een korte, passionele relatie kan liefdesverdriet hevig zijn. “Ik zie geregeld mensen na een scheiding een nieuwe passionele relatie beleven. Vrouwen in de overgang ervaren vaak een vernieuwde seksualiteit, ze voelen zich begeerd, ondergaan een enorme zelfontwikkeling. Als die relatie dan op de klippen loopt, kan je echt heel diep in rouw zijn. Je ervaart verlies na verlies. Bovendien komt daar in die levensfase mogelijk nog eens bij dat vader en/of moeder overleden zijn, de kinderen het huis uit zijn. Alles om je heen lijkt weg te vallen.”
Mild voor jezelf
De eerste stap om over het grote verdriet heen te komen is erkenning geven aan de breuk, het verlies en het rouwproces dat volgt. “Door stil te staan bij je gevoel, het te verdragen en mild te zijn voor wat je voelt, bied je jezelf erkenning. Je kan het gevoel verder verkennen en onderzoeken”, schrijft psychiater Uus Knops in de nabeschouwing van het boek ‘Een klein afscheid. Veertien ontmoetingen over afscheid nemen van mensen die er nog zijn’ van acteur Joris Hessels. Daarnaast raadt de psychiater mensen in rouw aan om te bekijken op welke elementen je nog invloed kan hebben en bij welke zaken je je beter neerlegt. “Soms moet je accepteren dat andere mensen beslissingen nemen die jij niet kan begrijpen. Wat niet wil zeggen dat je het moet relativeren tot je het niet meer voelt.”
Hester Schaart ziet veel heil in praten over je verdriet. Omdat je dan alles wat zich in je hoofd afspeelt, helpt structureren. “Zoek jezelf een vriend of vriendin die dag en nacht voor je klaarstaat. Al is het niet altijd makkelijk om er met vrienden of familie over te praten. Een relatiebreuk gaat vaak gepaard met schaamte. Het is niet cool om in de steek gelaten te zijn.” Schaart organiseert daarom online liefdesverdrietcafés waar lotgenoten met elkaar in gesprek kunnen gaan. “Mensen die hetzelfde meemaken, begrijpen elkaar zonder veel woorden. Het is geen zware therapiegroep, gewoon even met elkaar praten op vrijdagnamiddag. Omdat het weekend vaak een moeilijk moment is als je een relatiebreuk doormaakt. Zo kunnen er ook ideeën worden uitgewisseld over wat te doen tijdens het weekend.”
Probeer iets nieuws
Want ook dat is een belangrijke stap om jezelf weer terug te vinden nadat de persoon waarmee je je zo lang hebt geïdentificeerd uit je leven verdwijnt: nieuwe dingen uitproberen. Je kan teruggrijpen naar wie je was voor de relatie. “Leerde je je ex-partner kennen op je dertigste, dan deed je voor die tijd natuurlijk ook dingen die je leven de moeite waard maakten. Maar door echt nieuwe ervaringen op te doen ga je beseffen dat het leven nieuwe kansen biedt. Door je verdriet leer je ook jezelf beter kennen”, aldus Hester Schaart. Of zoals Uus Knops het verwoordt: “Afscheid nemen draagt ook een wijsheid in zich. Alleen ken je die wijsheid nog niet als je er nog midden in staat.”
Gelijmd hart
Wanneer is je gebroken hart gelijmd? Hoe merk je dat je liefdesverdriet over is? Hester Schaart: “Rouw verloopt in golfbewegingen. Soms is het heel erg heftig, dan neemt het wat af, om plots weer fel toe te slaan. Als je voelt dat je niet langer achteruit blikt, maar gewoon bezig bent met het hier en nu en met de toekomst, dan kan je stellen dat de rouwverwerking is afgerond. Als je weer blij bent met jezelf en dankbaar voor wat zich in het verleden heeft afgespeeld, voor de liefde die je gevoeld hebt. Als je ex niet meer door je hoofd komt vliegen telkens je een bepaald liedje hoort. Dan kan je besluiten dat je weer helemaal diegene bent die je was voor je die relatie aanging.” Maar wel een stuk wijzer.
Scheidingsritueel
Een ritueel na een liefdesbreuk, zowel psycholoog Hester Schaart als psychiater Uus Knops zijn er voorstander van. “Overgangsrituelen vinden hun oorsprong in de universele nood van mensen om een breukmoment of een veranderende werkelijkheid vorm te geven. Ze helpen zin te geven aan wat gebeurd is”, aldus Uus Knops.
In Japan kan je tijdens een ceremonie de trouwringen kapot slaan, in Afrikaanse stammen vormen de vrouwen een kring rond de vrouw die werd verlaten, in de VS zijn echtscheidingsfeestjes in opmars. In België loopt het zo’n vaart nog niet. Maarten Peeraer, vrijzinnig consulent bij huisvandeMens, begeleidde wel al een scheidingsritueel. “Idealiter organiseer je een scheidingsritueel als het verdriet is gaan liggen, als er geen emoties meer in de weg staan. Meestal is dat pas een paar jaar na de breuk. Het is de bedoeling dat de ex-partners terugblikken op de mooie dingen in de relatie en elkaar oprecht het beste toewensen voor de toekomst. Het is ook een manier om aan de kinderen te bevestigen dat jullie wel samen ouders blijven.”
“Vaak verloopt de communicatie tussen exen niet erg vlot. Ze hebben geen echte gesprekken meer, behalve over de kinderen. Daardoor blijft het idee over de ander star, hoewel beide partijen na de scheiding een hele evolutie doormaken. Een ritueel kan die evolutie zichtbaar maken en de ex-partners toelaten om opnieuw te connecteren, op een ander niveau.”