Dat emoties zoals verdriet en onzekerheid een invloed hebben op ons eetgedrag - de band tussen mood en food - is al een poos bekend. Eten heeft in ons sociale leven een waaier aan functies: van troosten over straffen tot belonen en verbinden. Dat start al in de wieg. Een huilende baby doet ouders meteen aan honger denken. Een kind dat valt, ontvangt lekkers als troost. Een tiener die te laat komt, ziet zich voor straf pannenkoeken ontzegd. En wat doen we met vrienden die we lang niet zagen? Lekker uit eten gaan! Maar omgekeerd is er beslist ook een link: eten en dan vooral samen tafelen kan ook heel wat emoties oproepen. We vroegen voedingspsycholoog An Vandeputte van het expertisecentrum Eetexpert hoe dat werkt. "Het onderzoek naar deze link is nog erg pril omdat het een complex gegeven is. Niet iedereen reageert op dezelfde manier op voeding en dat heeft met verschillende factoren te maken."
...
Dat emoties zoals verdriet en onzekerheid een invloed hebben op ons eetgedrag - de band tussen mood en food - is al een poos bekend. Eten heeft in ons sociale leven een waaier aan functies: van troosten over straffen tot belonen en verbinden. Dat start al in de wieg. Een huilende baby doet ouders meteen aan honger denken. Een kind dat valt, ontvangt lekkers als troost. Een tiener die te laat komt, ziet zich voor straf pannenkoeken ontzegd. En wat doen we met vrienden die we lang niet zagen? Lekker uit eten gaan! Maar omgekeerd is er beslist ook een link: eten en dan vooral samen tafelen kan ook heel wat emoties oproepen. We vroegen voedingspsycholoog An Vandeputte van het expertisecentrum Eetexpert hoe dat werkt. "Het onderzoek naar deze link is nog erg pril omdat het een complex gegeven is. Niet iedereen reageert op dezelfde manier op voeding en dat heeft met verschillende factoren te maken.""Je positieve of negatieve ervaringen uit het verleden met voedingsmiddelen spelen daarbij een rol. Maar ook de beloningsgevoeligheid, een domein in de hersenen, is individueel sterk verschillend. Sommige mensen slagen erin die drang onder controle te houden, anderen kunnen nauwelijks weerstaan aan een etalage vol lekkers. Dat hangt ook samen met je karakter en temperament", legt An Vandeputte uit."Daarnaast bepalen de eetgewoonten van je ouders heel veel. Al prenataal kan de smaak van de moeder die van haar ongeboren kind beïnvloeden. Als kind steek je onbewust het meest op van de voorbeelden rondom jou. Dook je pa na de maaltijd de koekjeskast in, dan is de kans groot dat je die gewoonte overneemt. Patronen die zich regelmatig herhalen - bv. chips met cola voor de tv - worden als een soort script in je brein opgeslagen waardoor je ontspanning aan chips en cola linkt", gaat Vandeputte door."Gezellige momenten in gezinsverband hebben vaak te maken met eten. Vraag mensen wat ze vroeger zo leuk vonden aan tafel met de familie? Zowat iedereen antwoordt: het samen zitten, kunnen vertellen en bekomen van je dag. Of dat iets speciaal voor jou werd klaargemaakt. Wat precies maakte op zich niet veel uit, wel het gevoel dat je via dat eten aandacht kreeg. Het is de beleving en de emotionele context die maken dat niet alleen je maag maar ook je hart en ziel worden gevoed."Ook de Amerikaanse therapeute Julie Ohana, die zich in de emotionele impact van koken en samen eten heeft verdiept, heeft het zo ervaren. "Elke avond zaten we met de familie samen aan tafel. Soms werkte mijn vader wat later en at ik al met mijn zus en mama. Zodra pa thuiskwam, hielden mijn zus en ik hem gezelschap en pikten we stukjes eten van zijn bord. De beste gesprekken vonden aan de keukentafel plaats. Elke avond vroeg mijn oudere zus steevast: 'kan ik nu in detail vertellen over mijn dag?' Vandaag besef ik hoe waardevol die maaltijden en gesprekken waren. Aan tafel hebben we geleerd om open te praten over onze successen en twijfels. Onze ouders behandelden ons als gelijken: wat wij beleefden deed er evenveel toe als hun dag. Wij staken veel van hen op, maar zij ook van ons. We hebben nog altijd een hechte familie en dat stamt uit die traditie."Ook wie aan het fornuis in de potten roert, ervaart positieve psychologische effecten. Koken voor anderen is een vorm van altruïsme die bijdraagt tot je geluksgevoel, maar er is meer. Anderen laten genieten van wat je zelf hebt bereid, boost ook je zelfvertrouwen en zelfwaardering. Voeding is bovendien levensnoodzakelijk, wat maakt dat je anderen helpt met iets vitaal. "Tegelijk biedt zelfbereid voedsel ook mentale steun en stimuleert het de verbondenheid met en tussen tafelgenoten", omschrijft de Amerikaanse onderzoeker Matthew Riccio het. "Met toewijding voor geliefden koken, zelfs al zijn die dan nog niet in de buurt, is een intieme activiteit. Ze brengt je al dichter bij hen want het is een directe manier om je liefde en zorg te uiten. Dat maakt het heel betekenisvol."Julie Ohana, die culinaire therapie inzet bij klachten zoals depressie en angst, ziet nog meer voordelen. "Koken is een manier om heel bewust en gefocust te werken. Even afgeleid zijn, kan de uien doen aanbranden. Tegelijk zet koken aan tot introspectie. Al je zintuigen zijn gefocust en je geheugen is sterk gekoppeld aan je reukzin. De geur van een ingrediënt kan herinneringen oproepen aan dat ene supergerecht van oma. Deze positieve eetherinneringen sturen je humeur een gunstige richting uit."Koken voor je familie kan je gelukkig maken. De teleurstelling komt dan ook zwaar aan wanneer sommigen op het moment suprème je maaltijd met lange tanden verwelkomen. Een bah kan er als een persoonlijke afwijzing zwaar op inhakken. "Een begrijpelijk gevoel. Je hebt tenslotte veel liefde, aandacht en tijd in dat koken gestopt om hen te verwennen", legt An Vandeputte uit. "Maar tegelijk is het niet abnormaal dat kinderen, en ook volwassenen zo reageren op 'onbekend' voedsel. Tot 12 jaar hebben veel kinderen last van neofobie. Beschouw 'ik lust dat niet' dus niet als een persoonlijke afwijzing, maar als een signaal dat hun groeiproces zich nog voltrekt. Je kan jezelf helpen door je doelstelling bij te stellen. Hou het in die fase bij vertrouwde kost en voer stapsgewijs kleine veranderingen door."Wat vandaag echter ook een rol speelt, is de enorme beladenheid van voeding. An Vandeputte: "De babyboomgeneratie is de eerste bij wie voedsel volop voorhanden was. Ze kookte met veel suiker en room. Daarop kwam reactie van de kinderen, die het diëten ontdekten en gezonde voeding. Vandaag neigt de trend sterk naar authentieke voeding: weer meer zelf kweken en koken, wat opnieuw aanknoopt met wat grootouders in de moestuin deden. Voeding is meer dan ooit een way of life, waardoor een misprezen maaltijd zwaar op de maag kan liggen."Ook de herinneringen van de grootouders - de speciale tomatensoep van tante Julia! het kermisgebraad! - kunnen gerechten een emotionele lading bezorgen. Maar de kleinkinderen hebben nooit dat speciale moment beleefd waarop tante Julia haar keukengeheim doorgaf. Zij proeven het gerecht zonder de saus van de herinnering. "Dat neemt niet weg dat vandaag nieuwe eetherinneringen kunnen worden gecreëerd, gewoon door regelmatig familiedinertjes te houden en/of door de kinderen te betrekken bij het koken. Voeding vormt vaak een rode draad waarlangs zich herinneringen ontspinnen. Grootouders die hun kleinkinderen zelf wortelen laten trekken, die ze nadien mogen proeven. Dat zijn smakelijke belevenissen waarover de kleinkinderen later aan hun kinderen zullen vertellen. Ook dinertjes waar elke gast iets lekkers maakt, zijn voltreffers. Kunnen bijdragen aan het slagen van zo'n etentje, creëert verbondenheid en maakt gelukkig."
