Waarom eten ons verenigt
Samen eten is het ultieme bewijs van verbondenheid. Maar corona gooit roet in onze dampende schotels. Hoe kunnen we ons toch verenigd voelen?
Dit rare coronajaar afsluiten met alle kinderen en kleinkinderen rond een feestelijk gedekte tafel en een kerstboom bedolven onder de pakjes, zit er niet in. We zullen de gevulde kalkoen met kroketten enkel met onze kleine bubbel kunnen delen. En dat knaagt, want samen eten zit diep ingeworteld in de mens. Vanaf het moment dat we op grote dieren zijn beginnen jagen, moesten we wel samenwerken. Zo’n kolos vang je niet in je eentje en eet je ook niet alleen op, tenzij je een indigestie wil. Zo stelt professor Communicatie Charlotte De Backer in haar boek ‘Niet iedereen kan een bizon schieten. Waarom de wereld om zeep gaat als we niet samen eten’.
Samen tafelen
“Samen eten is veel meer dan enkel een praktisch gebeuren”, aldus de professor. “Het is moeilijk exact te bepalen wat een maaltijd anders maakt dan een bijeenkomst zonder eten of drinken. Maar iedereen voelt intuïtief aan: samen komen zonder eten is een vergadering, met hapjes erbij krijgt het een andere dimensie. Antropologen die willen weten wie tot een bepaalde groep behoort, kunnen dat meestal goed inschatten door te kijken wie uit dezelfde pot eet. In onze cultuur geldt dat ook, bij kotstudenten bijvoorbeeld. Ze delen een huis en ook een keuken. Maar pas wanneer ze samen koken, potten en voedsel delen, ontstaan er vriendschapsbanden.”
Samen eten heeft daarnaast een belangrijke opvoedkundige functie. Onderzoek wijst uit dat dé ideale gezinsactiviteit voor het welzijn van ouders en kinderen niet zozeer wandelen of gezelschapsspelletjes spelen is, maar samen tafelen. Het is de beste setting om spontane gesprekken te hebben en jonge kinderen leren er sociale vaardigheden, zoals eerlijk delen, onderhandelen, hun beurt afwachten,...
Groot gemis
Voedsel heeft een belangrijke sociale functie, zoveel is zeker. Wie een streng dieet volgt, om welke reden dan ook, heeft dat wellicht al aan den lijve ondervonden. En wees maar eens de enige vegetariër in een slagersfamilie, of een Nederlander met een lactoseallergie. Je voelt je een buitenstaander. Dat we elkaar nu niet meer kunnen ontmoeten op restaurant of rond een rijkelijk gevulde tafel thuis, ervaren veel mensen dan ook als een groot gemis. “Zelfs toen we nog in klein gezelschap onder strikte voorwaarden mochten samenkomen, voelde dat geforceerd. Het meest intieme aan samen eten is net wat het besmettingsgevaar het grootst maakt: uit dezelfde pot scheppen of hetzelfde chipskommetje delen. Als je alles apart moet serveren, voelt dat toch minder vertrouwelijk”, vindt Charlotte De Backer.
Corona bracht trouwens niet enkel kommer en kwel. Een bevraging onder leiding van professor De Backer toonde aan dat gezinnen er wel van genieten om meer tijd samen aan tafel te besteden en te koken voor elkaar. Wat dan weer doet vermoeden dat het voor alleenwonenden emotioneel heel zwaar moet zijn wanneer zij hun liefde voor een vriend niet kunnen betuigen met een huisgemaakte lasagne. “Dat is echt een probleem”, stelt Charlotte De Backer. “Uit onderzoek bij ouderen blijkt dat wie alleen woont veel minder eet en ook minder gevarieerd. Als je die mensen stimuleert om naar een sociaal restaurant te gaan, eten ze beter. Meer nog: in Nederlandse woon-zorgcentra richten ze de kantine veel huiselijker in en komen de potten op tafel. De bewoners genieten opnieuw meer van hun eten en gaan ook beter eten.”
Creatief delen
Gelukkig zijn er manieren om ons te verenigen rond een maaltijd, ook al zijn we fysiek gescheiden. Tijdens de eerste lockdown werd er à volonté ge-e-peritiefd, er werd brood gekneed en cake gebakken voor de hele straat. Zo was zelfgemaakt bananenbrood een grote hit. Gewoon omdat iemand in de VS dat had gedeeld op sociale media en iedereen dat begon te maken. Het werd een gedeelde ervaring. “Dat zie je ook bij veganisten of fans van andere voedseltrends. Ze vormen sterke online gemeenschappen en vinden daar het steunend netwerk dat ze offline misschien niet hebben”, zegt Charlotte De Backer.
Positief verbonden
De sfeer tijdens de tweede lockdown is veel grimmiger. Volgens de communicatiespecialist is er dan ook nood aan een paar initiatieven die met eten delen te maken hebben — zeker met de feestdagen in aantocht. “Maak eens een stoofpot klaar en geef die af bij vrienden of familie. Koken voor anderen is een teken van liefde en verbondenheid, ook al kan je het niet samen opeten.” Wonen je vrienden of familie te veraf om een dampende pot op de dorpel te zetten, ga dan aan de slag met familierecepten, oppert Charlotte De Backer. “Zeker jonge mensen grijpen minder snel naar die klassieke gerechten. Maar met familierecepten maak je letterlijk iemand onsterfelijk. Door de geur en smaak van het eten word je teruggekatapulteerd naar je kindertijd. Als de hele familie, elk gezin in zijn eigen huis, datzelfde gerecht maakt, ben je ook verbonden met elkaar. De jeugd kan er dan een filmpje van maken en op YouTube gooien. Op die manier gaat de familietraditie viraal. Dat is wat we nu nodig hebben: positieve manieren om verbonden te zijn.”
Voor als je gasten ontvangt, later als het weer voorzichtig mag
Specialist in etiquette en gastvrijheid, Kevin Strubbe: “Iedereen kijkt met een andere bril naar de coronamaatregelen. De ene is wat voorzichtiger dan de andere en soms kan dat een twistpunt zijn in families of onder vrienden. Maar als het over etiquette gaat, is het je eerste taak als gastvrouw en -heer om ervoor te zorgen dat je gasten zich op hun gemak voelen, dat je hen een veilig gevoel geeft. Nog een hele periode zal veiligheid de basis zijn, boven alle andere etiquetteregels. Stel je dus niet zozeer de vraag: hoe schotel ik mijn gasten een heerlijke maaltijd voor? Maar wel: wat moet ik klaarmaken zodat de mensen niet te vaak moeten opstaan, voldoende afstand kunnen houden,... én het toch gezellig blijft? Kies dus best niet voor fondue of gourmet en vermijd ook een buffet, want dan stimuleer je mensen om rond te lopen of dicht bij elkaar te komen. Voorzie eventueel extra potjes en kommetjes, zodat de kroketten en de saus niet van hand tot hand moeten worden doorgegeven.”
“Open de deur met een mondmasker aan, voorzie een leuk mondmasker voor iedere gast, plaats op verschillende plekken handgel, zet geregeld de ramen open... met die kleine zaken geef je het signaal dat je gasten veilig zijn bij jou. En durf elkaar aan te spreken op het respecteren van de regels. Tegen je broer of je beste vriend kan je wellicht gemakkelijker zeggen dat hij zijn mondmasker niet correct draagt, dan tegen een wildvreemde op de bus. Over gevoelige thema’s maak je best vooraf afspraken. Zijn je ouders bijvoorbeeld echte knuffelaars en hebben ze hun kleinkeren gemist, dan weet je dat je tien keer op de avond zal moeten zeggen dat de kinderen niet te dicht bij oma en opa mogen komen. Dat zal de grootouders misschien kwetsen, maar als je hen op voorhand zegt dat je daar streng op zal toekijken omdat je echt niet wil dat de kinderen hen ziek maken, dan kunnen ze dat beter plaatsen.”
“We zullen creatief moeten zijn deze kerst. Spreek bijvoorbeeld met de familie af om elkaar dit jaar geen cadeautjes te geven, maar met dat budget iets te doen voor de mensen die in de zorg werken. En als we later weer voorzichtig mogen samenkomen na de feestdagen, doe dat dan eerder buiten, rond een vuurkorf, met soep en warme chocomelk. We zullen de komende winter helemaal anders beleven, maar het hoeft geen sombere tijd te worden.”