Vrijwilliger zijn, een engagement dat je zelf gelukkiger maakt

Een helpende hand, een luisterend oor of gewoon leuk gezelschap. Vrijwilligerswerk neemt vandaag vele gedaanten aan. Steeds meer mensen vinden hun weg naar een engagement dat bij hen past en worden daar ook zelf gelukkig(er) van.

Wie de term vrijwilligerswerk googelt, stuit vandaag op een onwaarschijnlijke waaier aan vacatures. “Klopt”, weet Eva Hambach van het Vlaams Steunpunt Vrijwilligerswerk dat al 40 jaar aan de weg timmert. “Vroeger associeerden we vrijwilligerswerk vooral met de zorgsector terwijl het veel uitgebreider is dan dat. Ook het profiel is sterk geëvolueerd. Vroeger stapten velen tot aan hun pensioen in een organisatie. Het engagement ging soms van ouder op kind over. Dat zien we vandaag beduidend minder. Door de toegenomen werkdruk hebben heel wat mensen het nu lastiger om hun job en familieleven te combineren met vrijwilligerswerk. Velen bakenen hun engagement bewust af. Ze doen het minder lang, geven aan hoeveel uren ze kunnen vrijmaken of zijn enkel beschikbaar bij bepaalde evenementen.”

Eva Hambach: “Het valt ook nog af te wachten welk effect de verhoging van de pensioenleeftijd op dit engagement zal hebben. De grootste groep vrijwilligers vandaag zijn 50-plussers maar verhoudingsgewijs zien we minstens evenveel jongeren zich inzetten. Tegelijk is er ook een trend dat vrijwilligers vaker tot op zeer hoge leeftijd actief blijven. Dan is het belangrijk dat organisaties hen aangepaste taken toebedelen, zodat ze aan boord kunnen blijven. Om pijnlijke situaties te vermijden zouden we daarover eerlijker moeten communiceren.”

Op zoek naar de klik

Wie zich belangeloos inzet, wordt daar meestal ook zelf emotioneel beter van. “Je betekent iets voor een ander, je breidt je netwerk uit, je beleeft wat.” Internationaal onderzoek bevestigt dat vrijwilligers door de band minder stress ervaren, gezonder leven en zich meer verbonden voelen. “Wil je starten als vrijwilliger, kies dan voor een taak die bij jouw talenten aansluit en die je graag doet. Stel ook de vraag wat je er van verwacht voor jezelf. Zoek je vooral sociaal contact, wil je ook iets bijleren, of vooral anderen helpen? Belangrijk is ook dat het klikt met de organisatie. Durf je duidelijk uit te spreken over wat je kan doen, hoeveel tijd je kan spenderen enz. Wie ongelukkig wordt als vrijwilliger is fout bezig.”

Er bestaan enkele online testen waarmee je kan uitzoeken welk type vrijwilliger je bent. Of je kan je laten inspireren door de databanken met vacatures. “Voor alles wat je hart begeert, bestaat er wel een vrijwilligerstaak. Heel wat organisaties zetten nu ook meer in op de vaardigheden van hun vrijwilligers in plaats van lukraak taken toe te bedelen. Ook dat bevordert een betere match.”

“Wat een hond leert en ervaart wanneer hij tussen acht en twaalf weken oud is, draagt hij de rest van zijn leven mee. Wanneer het met die prille vorming goed zit, heeft hij een stevige basis voor later.” Precies die cruciale fase in een hondenleven neemt Frans Martens al zeven jaar enthousiast voor zijn rekening. “Deze passie – noem het zeker geen werk – is voor mij een droom die is uitgekomen. Ik raakte jaren geleden zo onder de indruk van de onwaarschijnlijke knappe prestaties van blindengeleidehonden, dat ik maar wat graag aan dat verhaal wilde bijdragen. Maar het is bijna een fulltime job. Met zo’n jonge pup moet je alle dagen intensief bezig zijn. En die tijd vond ik pas na mijn vervroegd pensioen.”

Intussen heeft Frans al bijna acht pups bij hem thuis opgevoed. “Ik leer hen alles: van zindelijkheid tot wennen aan alledaagse geluiden, aan kinderen, andere honden, de drukke mensenmassa... Bedoeling is dat ze later op de juiste manier reageren. Zij moeten immers de ogen en oren van hun blinde baasje worden. Ik neem de hond overal mee naartoe om te socialiseren. Wanneer de pup 14 maanden en dus schoolrijp is, volgt steeds het telefoontje om hem over te dragen aan het centrum waar zijn echte training start door professionele instructeurs. Dat afscheid blijft lastig, ook voor het dier, maar het hoort erbij. Niets in het leven is je bezit. Het is zoals je kinderen loslaten en erop vertrouwen dat het goed loopt. Om de hond niet in verwarring te brengen mogen we hem nadien een poos niet zien maar de mensen van het Centrum voor Geleidehonden vangen ons daarbij goed op. Pas later, als het dier gematcht wordt aan zijn nieuwe baas, volgt er een weerzien. Dit vrijwilligerswerk heeft mijn horizon enorm verruimd. Ik leerde de wereld van de blinden kennen, heb er vrienden in heel het land aan overgehouden en ik kan er honden een beter leven mee bezorgen. Dat geeft een heel warm gevoel.”

“Ingrid Verdonck is een veelzijdige duizendpoot die in verschillende verenigingen actief is. Bij de vzw Domo, die kwetsbare gezinnen met jonge kinderen ondersteunt, combineert ze de financiële dossiers met bestuurswerk, coördinatietaken, tot en met het begeleiden van alleenstaande moeders tijdens hun zwangerschap. “Na mijn pensioen als docent sociale wetenschappen wou ik ’traag’ gaan leven. Maar na een jaar voelde ik het alweer kriebelen. Bij Domo (Door Ondersteuning Mee Opvoeden) vond ik het sociaal engagement dat mij paste. Het kantoor is vlakbij en ik help er niet alleen anderen maar ik blijf zelf bijleren en kan opleidingen volgen. Ook dat motiveert mij. Als vrijwilliger kom ik als vriend aan huis bij kwetsbare gezinnen. Vaak zijn dat families zonder netwerk. We dringen hen niets op, maar zijn aanwezig, luisteren, spelen met de kinderen en informeren bijvoorbeeld hoe je cultuurbonnen of kortingen op kinderkampen kan aanvragen. We focussen op de talenten van de ouders en de kinderen en hopen die te zien openbloeien. Wij worden ook preventief ingeschakeld om gezinnen te begeleiden rond de geboorte. Zo raakte ik in contact met een zwangere Afrikaanse vrouw. Uiteindelijk heb ik als enige kennis haar bevalling meegemaakt en hield ik plots als eerste de baby vast. Onvergetelijk, want zoiets beleef je zelfs niet met je eigen kleinkinderen. Op emotioneel vlak krijg ik ontzettend veel terug aan bijzondere ervaringen en vriendschap over de cultuurgrenzen heen. Soms staan we ook voor moeilijke keuzes wanneer zich noodsituaties voordoen en je moet bepalen in hoeverre je je engagement kan doortrekken tot je privéleven. Maar dan kunnen we terecht bij onze coach of bij collega-vrijwilligers. Voldoening haal ik uit die kleine steentjes die ik help verleggen in de rivier van anderen. Ouders die meer zelfvertrouwen vinden, die ontdekken dat ze anders met hun kinderen kunnen spelen of die eens naar een wedstrijd komen kijken. Als zoiets lukt heb je als vrijwilliger al oneindig veel bereikt.”

“Al 12 jaar lang spendeert ze wekelijks haar middagpauze in de bezoekersruimte van een Belgische gevangenis. “Het is begonnen met een kleine advertentie waarin vrijwilligers werden gezocht voor gedetineerden die nooit bezoek krijgen. Ik ben actief in een totaal andere sector maar Justitie heeft me altijd aangetrokken. Intussen heb ik al zo’n 32 gedetineerden regelmatig bezocht. Meestal klikt het vrij snel. De gepleegde misdrijven komen zelden ter sprake. Ik heb zogeheten zware jongens bezocht, maar ik oordeel nooit. Meestal breng ik een uur bij hen door, waarin ik vooral luister. De meeste gedetineerden die ik bezoek werken in de gevangenis en ik tracht hen ook te motiveren om zo hun slachtoffers te vergoeden. Zij appreciëren mijn komst. Ze weten ook dat ik om de twee weken terugkom waardoor je toch een zekere band opbouwt. Maar tegelijk bewaak ik zorgvuldig mijn grenzen. De gulden regel is afstand houden: geen persoonlijke zaken delen of contactgegevens uitwisselen. Dat vind ik ook maar normaal. Telkens ik weer buiten stap en terug naar mijn werk ga, is het wel de knop omdraaien. Wat zich afspeelt achter die zware ijzeren poorten is echt een totaal andere wereld.”

“Mij geven die bezoekjes nadien extra energie en voldoening. Alleen jammer dat ik met erg weinig mensen over mijn vrijwilligerswerk kan praten. Al snel bots je op vooroordelen of negatieve reacties. Ook naar de slachtoffers toe hou ik het liever discreet. Daarnaast heb ik nog twee toffe engagementen. Zo begeleid ik mee volwassenen met een handicap en ben ik gezelschapsdame voor bejaarden die in het woon-zorgcentrum geen familie meer over de vloer krijgen.”

*Deze getuige wenst anoniem te blijven.

“Ik was jarenlang gespecialiseerd in personeelszaken bij een grootbank. Die kennis wilde ik ook na mijn pensioen blijven inzetten. Zo kwam ik terecht bij Hefboom, een organisatie die krediet verleent aan mensen met gedrevenheid en goede ideeën, die om allerlei redenen uit de boot vallen bij een gewone bank. Eens hun dossier is goedgekeurd, start mijn rol. Ik ben een soort coach, een mentor en klankbord, die met hen meedenkt of wijst op mogelijke valkuilen. Maar ik doe de boekhouding of ander werk niet in hun plaats.”

“Dit vrijwilligerswerk brengt mij op de meest uiteenlopende plekken, bij de meest verscheiden mensen en verrassende projecten. Van het opstarten van een frituur, het lanceren van een hondentrimsalon, tot het opvolgen van een nagelstudio of een artistiek fotograaf. Wat ze doen, daar heb ik meestal geen kaas van gegeten, maar ik kan hen wegwijs maken in de administratie, realistische prognoses helpen maken, of commercieel advies geven. Sommige mensen bulken van talent en creatieve ideeën maar hebben geen idee hoe ze die aan de man moeten brengen. Zo was er een fotograaf, een kei in zijn vak en lid van een sportclub, die niemand vertelde waar hij mee bezig was. Nochtans evident als je klanten wilt werven. Maar soms moeten we hen doen inzien dat er voor hun product geen markt bestaat.”

“Zo’n coaching vraagt heel wat wederzijds vertrouwen. Om mensen goed te begeleiden moeten ze me het achterste van hun tong laten zien, zodat we eventuele moeilijkheden kunnen opvangen. Bij 80% van deze starters loopt het goed af. Na de eerste kennismaking kan ik dat meestal al inschatten. Als vrijwilliger ervaar ik heel wat intellectuele voldoening en door de enorme variatie aan opdrachten blijf ik mee met de nieuwe trends. Ik neem elk project ter harte maar het is nooit stresserend. Natuurlijk doet het deugd als ik nadien merk dat ik mijn steentje heb kunnen bijdragen aan iemands droom.”