Mijn baas is een jong broekje
Werken onder een baas – man of vrouw – die (een pak) jonger is dan jou, het komt als je zelf de 50 voorbij bent steeds vaker voor. Hoe zorg je ervoor dat deze samenwerking optimaal verloopt?
In december vorig jaar kreeg Philippe (54) te horen dat zijn rechtstreekse baas – die met pensioen gaat – wordt vervangen door een montere veertiger. “Het eerste wat bij me opkwam, was dat ik opgezadeld zou zitten met een melkmuil, die ons om de oren zou slaan met marketinggezwets en mij zou komen uitleggen hoe ik mijn werk moet doen, terwijl ik al ruim 20 jaar meedraai in dit bedrijf!”
Allemaal negatieve vooroordelen waaruit nog maar eens blijkt dat veel werknemers het als tegennatuurlijk ervaren dat hun baas jonger is dan zijzelf. Toch is dit almaar vaker een gangbare praktijk, die te maken heeft met een nieuwe kijk op werken. “Had je in de jaren ’80-’90 de nodige capaciteiten en deed je je werk goed, dan klom je bijna automatisch op in de hiërarchie”, zegt bedrijfscoach Daniel Neuret. “De onderliggende idee was er een vol goede bedoelingen: het was een vorm van erkenning, een manier om een werknemer te belonen. Maar sindsdien zijn we gaan inzien dat een werknemer en een manager een totaal verschillend profiel hebben.”
En dan is er uiteraard de digitale revolutie, die tal van nieuwe communicatie- en managementtools met zich brengt, waar je mee overweg moet kunnen. Dit verklaart mee waarom kaderfuncties in grote ondernemingen vandaag worden ingevuld door mensen die daarvoor opgeleid zijn en soms veel jonger zijn dan hun team. Een fenomeen dat je in kmo’s nog niet zo vaak ziet. Ons land heeft nog geen cijfers over deze trend, maar in de Verenigde Staten moet al ruim een derde van de werknemers het met een jongere baas stellen.
Alles kits, maat?
“Als je leiding krijgt van een jonger iemand, bestaat de kans dat je vervalt in diepgeworteld gedrag”, waarschuwt psychologe Salwa El Makrini. Een voorbeeld: heb je kinderen van de leeftijd van je nieuwe baas of heb je zelf enig gezag (gehad) over mensen van zijn leeftijd, dan kan je uit gewoonte je baas onbewust belerend gaan toespreken of vaderlijk behandelen. Iets wat je absoluut moet vermijden, zeker bij een eerste contact. “Je moet je daarvan bewust zijn en je niet laten beïnvloeden door de gedachte dat je ouder bent. Die factor moet je even aan de kant schuiven.”
Maar het is evenmin verstandig om te proberen elk generatieverschil kunstmatig uit te wissen en te doen alsof je een generatiegenoot bent van je baas. Want de kans is groot dat hij je dan als een willenmaar- niet-kunnen-type zal beschouwen. In het beste geval vindt hij je aandoenlijk, in het slechtste geval belachelijk.
Angst en verbittering
Wanneer werknemers plots vanuit het niets een nieuwe baas boven zich krijgen, die niet de jarenlange ervaring heeft die zij hebben, vinden ze dat vaak een bittere pil om te slikken. “Heel dikwijls is er frustratie omdat de functie naar iemand van buiten het bedrijf gaat. Maar er is ook angst”, meent Valérie Henrotte, die als psychologe geregeld opleidingen geeft in bedrijven. “Werknemers die de 50 voorbij zijn hebben al zoveel bijgedragen tot het bedrijf, dat ze daar graag erkenning voor willen. Met een nieuwe manager vragen ze zich af of ze nog wel naar waarde zullen worden geschat. Zeker als die nieuwkomer een pak jonger is.”
Meestal houden werknemers die angst en het gevoel van vernedering voor zich. Ze delen hun gevoelens hooguit met een paar collega’s of vrienden. “Werknemers hebben de indruk dat ze daar beter niet over praten binnen de hiërarchie en kroppen hun angst op”, aldus nog de psychologe. Dat vergroot de kans dat de situatie ontspoort: werknemers kunnen gedemotiveerd raken, ja zelfs geneigd zijn hun baas stokken in de wielen te steken. Dergelijk gedrag is uiteraard niet efficiënt: iedereen lijdt eronder en het zal de aanstelling van de baas niet ongedaan maken. Bovendien houden die negatieve gedachten niet alleen een professioneel risico in, ze zullen uiteindelijk vaak een impact hebben op het privéleven.
Opklimmen is voor 50-plussers vaak het hoogste doel, maar dit loopbaanmodel is achterhaald.
En mijn promotie dan ?
Het is dus belangrijk om de situatie te ontmijnen en er zo snel mogelijk over te praten! In theorie is het de taak van de personeelsafdeling (HR) en van de hiërarchie om het terrein voor te bereiden, vooraf of meteen bij aankomst van de nieuwe baas. Vaak vergeet HR echter te antwoorden op een simpele, maar cruciale vraag die alle werknemers bezighoudt: waarom is de nieuwe manager, ondanks zijn jonge leeftijd, geschikt voor deze functie?
“Onterecht vinden veel werknemers nog altijd dat een goeie baas het werk door en door moet kennen”, stelt Valérie Henrotte vast. “Maar dat klopt niet. Een goede manager moet niet perfect op de hoogte zijn van de technische kant van de zaak – al helpt het uiteraard wel als hij er iets vanaf weet. Hij moet vooral over veel organisatietalent beschikken, want bij zijn functie komen heel wat administratie en papierwerk kijken. De taken van de manager oplijsten is een prima manier om klaarheid te scheppen. Werknemers zullen inzien dat leeftijd daarbij van weinig tel is. En ze zullen beter begrijpen dat, al hebben ze naast deze promotie gegrepen, dit absoluut niet betekent dat het bedrijf voorbijgaat aan hun competenties en ervaring.”
Opklimmen in de hiërarchie blijft voor ervaren werknemers vaak het hoogste doel. Toch is het tijd om afscheid te nemen van dit achterhaalde loopbaanmodel en kunnen werknemers hun rancune beter inslikken. “Wanneer het einde van de loopbaan in zicht komt, kan het interessant zijn om eens rustig te gaan zitten en jezelf de vraag te stellen wat je met je werk hebt bereikt”, suggereert psychologe Salwa El Makrini. “Kijk je tevreden terug, dan zal een serene relatie met je baas makkelijker zijn. Is het antwoord negatief, dan zal je geneigd zijn om de dingen snel te willen veranderen. En dat is vaak een slechte zaak, omdat het risico op blunders daardoor toeneemt. Je moet leren om opnieuw te focussen op jezelf. Het kan uitgemolken klinken, maar je kan maar een rustige relatie met je baas opbouwen als je ook vrede hebt met jezelf.” De aanstelling van een nieuwe manager kan een wake-upcall zijn om nieuwe opleidingen en een opwaardering van je functie te vragen. Je kan zelfs overwegen om, naast je job, een nieuwe activiteit op te starten, of meer tijd door te brengen met je gezin.
Win-winrelatie
Blijft echter dat je maar beter goed kan opschieten met je jonge baas. “De nieuwe manager heeft er geen baat bij zich als een tiran of jonge wolf te gedragen”, merkt Daniel Neuret op. “Vaak is de druk op de nieuwe baas om resultaten te boeken zo groot, dat hij zich niet echt op zijn gemak voelt. Maar als hij de productiviteit van zijn afdeling op peil wil houden, stelt hij zich best luisterbereid op, om te weten te komen wat zijn team van zijn komst vindt.” Als werknemer maak je beter van die gelegenheid gebruik om snel een gesprek met je nieuwe baas te vragen! Waarom? Eventueel kan je uitleggen dat zijn komst voor een onbehaaglijk gevoel zorgt, maar je kan vooral toelichten wat je eigen noden en verwachtingen zijn en hoe de afdeling functioneert. “Kortom, zoek uit hoe jullie het best kunnen samenwerken”, besluit Valérie Henrotte.
Vertel je baas wat je verwachtingen zijn en doe constructieve voorstellen om samen te werken.
“Maar zorg er ook voor dat je je niet te brutaal uitdrukt.” Ben je ouder, dan ben je snel geneigd – al is het onbewust – om neerbuigend te doen tegen iemand die jonger is. Let dus op je lichaamstaal – glimlach, stel je niet argwanend op, buig in het gesprek niet te veel voorover, blijf uit de personal space van je gesprekspartner – en reik dingen aan in plaats van te proberen om ze op te dringen. “Kom met voorstellen en verduidelijk waarom die voor beide partijen interessant zijn. Een voorbeeld? Als je baas jouw afdeling moet voorstellen aan een andere dienst, kan je suggeren hem daarbij te helpen, vanuit je 20 jaar ervaring. Jij zet jezelf en je ervaring in de kijker en hij wint tijd. Iedereen blij dus. En de manager krijgt niet de indruk dat je de bovenhand probeert te krijgen.”
Je kan ook in de verleiding komen om uit te testen hoe bekwaam je nieuwe baas wel is. Een test die op begrip kan rekenen, ook van de belangrijkste betrokkene, omdat hij daarmee zijn aanstelling kan verantwoorden (of net niet) bij zijn team. Maar drijf het niet te ver. Slaagt de manager voor de test, dan is dat een goede zaak, want dan kan er abstractie worden gemaakt van zijn leeftijd en kan er vooruit worden gekeken. Gaat het de verkeerde richting uit, dan zal dit je verbittering objectiveren: niet de leeftijd van je nieuwe baas is het probleem, wel het feit dat hij niet competent is. En dat is een heel ander gegeven.
6 Tips om het te doen klikken met je nieuwe baas
- Maak een lijst op van je competenties. Die kunnen helpen om jezelf voor te stellen, maar kunnen je ook doen inzien dat jij niet per se zelf geschikt bent om leiding te geven.
- Vraag snel een gesprek aan met je nieuwe baas en zoek uit hoe jullie optimaal kunnen samenwerken.
- Een negatieve spiraal heeft nog nooit iets goeds voortgebracht: objectiveer de competenties van je baas en accepteer ze, als ze duidelijk zijn.
- Aanvaard dat het loopbaanmodel van vroeger vandaag niet altijd meer geldt.
- Durf te zeggen wat op je lever ligt, eventueel tegen een externe professional, als je niet weet tot wie je je intern kan wenden. Maar krop de zaken niet op.
- Ondanks zijn jonge leeftijd, kan je wellicht veel van je baas opsteken. En vice versa. In deze digitale tijden is kennis overdragen geen eenrichtingsverkeer meer.