Hoe eerlijk is fair trade?

De tijd van de geitenwollen sokken is voorbij. Fairtradeproducten zijn nu trendy én professioneel. En het gaat al lang niet meer om koffie, bananen en handwerk alleen. Maar hoe eerlijk is die handel? En waarom zouden we die (vaak duurdere) producten moeten kopen?

Inhoud:

Er is een tijd geweest dat we nu en dan een fles wijn kochten in de wereldwinkel. Hij was niet lekker maar ons geweten was gesust. Vandaag gaat er met de handel in fairtradeproducten (FT) nog altijd (en gelukkig maar!) een dosis idealisme en rechtvaardigheidsgevoel gepaard, maar tegelijk is deze sector zich veel professioneler aan het organiseren. Big business kun je de producten uit de eerlijke handel nog niet noemen, maar ze zijn wel trendy aan het worden. Sinds 2001 is hun totale omzet in de Belgische detailhandel verdubbeld. Bijna één op de tien bananen die we kopen, draagt een FT-keurmerk.

De 200 Oxfam-wereldwinkels (Vlaanderen) en de 164 Magasins du monde/Jeunes magasins du monde (Franstalig België) blijven belangrijke verkooppunten van faire producten, maar het zijn lang de enige niet meer. We vinden ze nu ook in klassieke supermarkten (Delhaize, Colruyt, Carrefour, Inno...), in winkelketens (Citizen Dream), in cafés, restaurants en fastfoodzaken (nog dit jaar ‘eerlijke’ koffie bij McDonald’s!), bij postorderbedrijven (La Redoute), in zelfstandige boetieks en bij wijnhandelaren. Er bestaan zelfs al FT-groothandels voor de horeca.

Het aanbod groeit

Nog verrassender is de groei van het aanbod. FT-producten beperken zich al lang niet meer tot voeding en ambachtelijke siervoorwerpen alleen. Voor bijna al onze dagelijkse behoeften kunnen we eerlijk consumeren. Kleding, schoenen, linnen, schoonheidsproducten, hout, interieurspullen en zelfs toerisme: het is allemaal in een FT-versie te vinden.

Bij de nieuwste producten met het Max Havelaarkeurmerk zagen we massageolie, douchegel, afschminkwatjes en koffiepads, naast speculaas en wafels. Kuyichi en Veja zijn hippe merken geworden, het eerste van FT-jeans, het andere van FT-sportschoenen. Onder het merk Devas gaan zelfs faire pralines en chocoladetruffels schuil. Met andere woorden: als we dat willen, kunnen we in de hele woning én ver daarbuiten fair gaan leven.

Terug naar begin

Fair trade tegen biologisch?

Ondanks de sterke groei bestaat er in de Belgische wetgeving nog altijd geen officiële definitie en erkenning van het begrip fair trade. Internationaal is fair trade gedefinieerd als “eerlijke handel met het Zuiden volgens economische, sociale én ecologische normen”. Concreet: voor FT-producten krijgen de producenten in de producerende landen een minimumprijs die hen in staat stelt waardig te leven. Daarbovenop krijgen hun coöperaties middelen om te investeren in scholen en in verbetering van de productie. De arbeidsomstandigheden moeten correct zijn. Kinderarbeid is verboden, vakbondsvrijheid een must. Het product moet ook op een milieuvriendelijke en duurzame manier (dus met gebruik van herbruikbare grondstoffen) gemaakt worden.

Dat laatste is nieuw. “Bij de start van de FT-beweging, dertig jaar geleden, waren milieu en duurzaamheid geen thema’s”, geeft Steven De Craen van het Fair Trade Centre (Belgische Technische Coöperatie) toe. “Nu zijn ze vaste onderdelen van de lastenboeken geworden. Meer en meer FT-producten dragen zelfs een certificaat van biologische teelt. Natuurlijk bestaat er een zekere strijdigheid tussen fair trade en biologisch teelt. Voorstanders van de biologische leefwijze willen dat we zoveel mogelijk lokale producten kopen, terwijl we de FT-producten uit het Zuiden halen. We moeten hier genuanceerd blijven. Het heeft inderdaad geen zin appels uit het zuidelijke halfrond in te voeren, want die hebben we hier ook. Katoen, ananas, bananen, koffie of tropisch hout – om maar deze voorbeelden te noemen – hebben we echter niet en daarom kunnen we die beter inkopen via een eerlijke handel dan via een systeem dat op uitbuiting is gebaseerd. Sommige producten van bij ons moeten we bovendien in vraag durven stellen. Zijn snijbloemen uit zwaargestookte serres echt zoveel milieuvriendelijker dan FT-snijbloemen uit de openluchtteelt die we uit Ecuador of Kenia laten overvliegen?”

Terug naar begin

Waarop letten?

Fair trade is trendy en dus moeten we beducht zijn voor vervalsingen.

  • Een betrouwbaar houvast bieden de vijf keurmerken Max Havelaar, Oxfam Fairtrade, Made in Dignity, Fair Trade Original en Maya.
  • Daarnaast zijn er uiteraard de Wereldwinkels maar ook de gespecialiseerde winkels en onlineshops die werken met leveranciers die het FT-charter ondertekend hebben. Sommige gaan zelf ter plaatse contacten leggen met corporaties en lokale ateliers in India, Viëtnam, Bangladesh, Indonesië, Zimbabwe of Bolivia. Hier moet u vertrouwen hebben in de politiek van de winkels zelf.
  • Enkele voorbeelden. Citizen Dream is een keten van relatief grote FT-winkels in Brussel, Waterloo, Aalst, Louvain-la-Neuve, Luik en Namen (vooral interieur- spullen, huistextiel en kledingaccessoires). Sonargaon in Gent (Sint-Niklaasstraat) koopt bij niet-gouvernementele organisaties in Bangladesh juwelen, handpoppen en ambachtelijke voorwerpen in. Mbeubeus in Brussel (Pletinckstraat) biedt miniatuurautootjes en sierobjecten die ze in West-Afrika gemaakt hebben van gerecycleerd materiaal. The Body Shop heeft een relatief groot FT-aanbod (niet alleen cosmetica en wellness maar ook voeding) en Stof en Aarde in Harelbeke importeert FT-stoffen.

Interessante winkels voor FT-kleding en accessoires zijn Ethic Wear in Brussel (Kartuizersstraat), Sjamma in Gent (Dampoortstraat), Tu l’auras in Doornik-Maulde (Rue Mansart) en Fair Kleding in Wilrijk (Daniel Herreynslaan).

En dan zijn er natuurlijk een aantal onlinewinkels: The Fair Shop (www.thefairshop.com voor cosmetica), Ethic Store (www.ethicstore.be voor bed- en badlinnen) en Vino Mundo (www.vinomundo.be voorwijn). Uiteraard is deze lijst onbeperkt.

Terug naar begin

Voor ons eigen belang

Bijna acht op de tien Belgen blijkt vandaag te weten wat fair trade is, de helft van ons koopt nu en dan een FT-product. We doen dat vooral uit respect voor de producenten (38%) of voor de goede zaak (29%).

We willen dus best ethisch consumeren, maar nog te veel vanuit een soort van liefdadigheid of om een politiek correct geweten te hebben. “Eigenlijk moeten we FT-producten kopen vanuit een welbegrepen eigenbelang”, meent Steven De Craen. “Eerlijke handel is de toekomst van onze planeet. De beelden van wanhopige mensen die aanspoelen op het strand van de Canarische Eilanden zullen alleen maar verdwijnen als we de producenten in het Zuiden een rechtvaardige prijs gunnen. Hun levensstandaard zal stijgen, ze zullen niet meer moeten vluchten en ze zullen onze klanten worden. Vandaag plunderen we grondstoffen en betalen er geen eerlijke prijs voor. We laten onze kleren en meubels maken in sweat shops waar kinderarbeid en uitbuiting nog vaak de regel zijn. En met onze overproductie overspoelen we het Zuiden met producten tegen dumpingprijzen waar de lokale productie niet tegenop kan.”

Terug naar begin

Meer betalen voor minder kwaliteit?

Geen liefdadigheid dus, maar een bewust koopgedrag. Maar waarom zouden we meer moeten betalen voor producten waarvan de kwaliteit niet altijd goed is? Een teer punt, zo blijkt. FT-producten zijn eerst en vooral niet altijd duurder. Eerlijke bananen zijn vaak goedkoper dan die van een bekend merk. FT-koffie en vele andere producten zijn meestal wel duurder. Maar aan de kwaliteit wordt gewerkt, zegt Steven De Craen. “Kwaliteitsverbetering is dé uitdaging voor de eerlijke handel in de komende jaren. De producenten in het Zuiden en de bestaande FT-handelskanalen beseffen goed dat ze hun producten moeten aanpassen aan wat wij in het Westen vandaag verlangen. De producten moeten gewoon goed zijn, meegaan met de modetrends en een origineel design bieden. Handelsrelaties op basis van liefdadigheid zullen nooit blijvend zijn. Slechte FT-wijn zullen we misschien één keer drinken voor het goede doel, maar geen tweede keer. En waarom zouden we een rieten FT-mand uit Indonesië kopen als die uit China veel mooier, goedkoper en eigentijdser is?”

Conclusie? Er zit nog altijd kaf tussen het FT-koren, maar er is beterschap. Zoeken naar het koren is hier de boodschap.

Terug naar begin

U maakt het verschil!

Fair trade moet uiteindelijk overbodig worden, namelijk op de dag dat de hele wereldhandel eerlijk wordt. Een utopie? Misschien, maar hier kunnen wij als westerse consumenten het verschil maken. Als we massaal overstappen naar FT-producten, is dat voor de hele handel een sterk signaal dat we de uitbuiting van het Zuiden niet meer aanvaarden.

Dat diezelfde handel én de grote merken gevoelig zijn voor de publieke opinie, hebben Ikea en Nike bewezen. Vier jaar geleden verschenen de eerste rapporten over de uitbuiting en de kinderarbeid in de ateliers in Afrika en Zuid-Oost-Azië die de Ikeameubelen en de Nikeschoenen maken. De twee bedrijven werden zodanig opgeschrikt door de kritiek dat ze nu bezig zijn de lonen op te trekken en kinderarbeid verbieden. Echt fair trade zijn hun producten nog niet, maar we kunnen ze toch al kopen met een geruster geweten.

www.befair.be

Terug naar begin

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content