De jacht op voedselverspilling is geopend
Tonnen voedsel weggooien is moreel én ecologisch onhoudbaar. We kieperen het weg omdat we bang zijn om ziek te worden van bedorven eten, maar ook uit onwetendheid. Van hoe supermarkten dit aanpakken tot wat je zelf kan ondernemen. De oplossingen zijn vaak verrassend.
In ons land belandt er elke dag per inwoner bijna één kilo voedsel in de vuilnisbak. Wat wordt er het vaakst weggegooid? Vooral gebak en brood, dat niet langer dan 24 uur in de rekken kan blijven liggen. “Soms gaan er hele zakken met brood de deur uit”, legt een onafhankelijke supermarktuitbater uit. Brood is op zich al goed voor 20% van de voedselverspilling in België.
Ook groenten en fruit dragen aanzienlijk bij tot de voedselafvalberg, die intussen onthutsende proporties aanneemt. Ons land is een van de grootste voedselverspillers van Europa. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de Verenigde Naties (FAO) verspilt elke Belg gemiddeld 345 kg voedsel per jaar. Het Europese gemiddelde ligt op 176 kilo. Niet enkel de burger is verantwoordelijk voor deze cijfers. Alle stadia van de voedselketen, van productie tot consumptie, werken dit in de hand. De landbouw is verantwoordelijk voor 36% van deze verspilling, de voedingsindustrie voor 25%, de gezinnen voor ‘slechts’ 23%.
Twee keer zoveel als de luchtvaart
Maar de vaststelling blijft dat we thuis toch 30% van ons voedsel weggooien. Alleen al in Brussel belanden jaarlijks meer dan 25.000 ton levensmiddelen in de vuilnisbak. Dit afval veroorzaakt 7 tot 8% van de totale CO2-uitstoot, dat is twee keer zoveel als de luchtvaart. In theorie kunnen bijna 200 miljoen mensen van het voedsel leven dat enkel al in Europa ongebruikt achterblijft! En dat kost de Europese huishoudens een flinke duit: zo’n slordige 143 miljard euro per jaar. Het gaat hier dus om een enorme ethische, ecologische en financiële verspilling.
345 kg voedsel verspilt elke Belg gemiddeld per jaar.
Dat komt neer op... elke dag 10 Luikse wafels in de vuilnisbak kieperen!
Bron: Too Good To Go
Vis voor 50 cent
Ondertussen zie je, vooral in supermarkten, steeds meer initiatieven opduiken die de nadruk leggen op snelverkoop, zoals Zero Waste van Lidl. Ga je, vaak kort voor sluitingstijd, boodschappen doen bij deze discounter, dan vind je er dozen fruit en groenten van 3 kg voor één euro en vlees en vis om dezelfde dag op te eten voor 50 cent. Het zijn producten die veilig zijn om op te eten, maar een dag later niet meer in de rekken kunnen liggen en dus worden weggegooid. Lidl hoopt zijn voedselverspilling tegen 2025 met 50% te verminderen. En de opbrengst uit Zero Waste komt goed terecht, want ze wordt aan de Belgische federatie van voedselbanken geschonken.
Bij Colruyt wordt bijna 97% van de verse en diepvriesproducten verkocht. De 3% onverkochte verse producten worden drie tot vier dagen vóór de vervaldatum uit de rekken gehaald. Het merendeel van deze onverkochte producten wordt in de koelcel van de 311 Colruyt-, OKay- en BioPlanet-winkels opgeslagen, om vervolgens te worden opgehaald door de voedselbanken. Zo geeft Colruyt elk jaar om en bij de 5.600 ton voedsel weg: groenten en fruit, vleeswaren, bereide maaltijden, vlees en vis, melk, yoghurt, producten met een licht beschadigde verpakking, enz. Een mooi gebaar, waardoor die artikels niet terug naar de depots moeten, wat de supermarktgroep ook een besparing oplevert van transport- en behandelingskosten. Dergelijke initiatieven zijn zeker welkom, maar volstaan voor Super-Lijst, een organisatie die onderzoek doet naar de duurzaamheid van supermarkten, nog lang niet. Warenhuisketens moeten “het koopgedrag op een positievere manier beïnvloeden om zo voedselverspilling tegen te gaan. Maar als ketens de voorkeur blijven geven aan grote verpakkingen, en massa-aankopen en impulsaankopen blijven stimuleren via reclame, dan doen ze net het omgekeerde.”
Chocolade na Pasen
Toch worden niet alle onverkochte producten aan verenigingen geschonken. In sommige winkels verdwijnt veel voeding nog steeds rechtstreeks in grote afvalcontainers achter de supermarkt. Soms wordt de inhoud met bleekwater bespoten om te voorkomen dat gegadigden dit voedsel meenemen, een verschijnsel dat steeds meer voorkomt. En het zijn niet altijd behoeftige mensen die de chocolade na Pasen komen ophalen. Ook jonge en minder jonge mensen doen dit uit ecologische overtuiging. Op sociale netwerken vind je steeds meer groepen die actief bezig zijn met het recupereren van onverkochte levensmiddelen en tips uitwisselen: welke locaties, welke uren, enz. Deze mensen passen hetzelfde principe toe bij een marktbezoek en halen tegen het einde van de markt de groenten en het fruit op die groenteverkopers niet meer terug meenemen.
Waarom gooien we zoveel weg?
“Net zoals onze voorouders gooien we soms voedsel weg omdat we het risico op een infectie willen uitsluiten. Deze hygiënevrees is fundamenteel gelinkt aan onze angst voor de dood”, aldus Yoneko Nurtantio, auteur van het boek Zéro gaspi! Zij geeft lezingen over dit onderwerp en is initiatiefnemer van de Just Keep It Challenge, een uitdaging om 21 dagen te consumeren zonder verspilling. Want het geloof dat voorraden oneindig zijn overheerst nog steeds in onze samenleving. Tegelijk kennen we de oorsprong en geschiedenis van ons voedsel niet meer. Een kant-en-klare maaltijd gooien we dan ook sneller weg dan groenten uit de eigen tuin.
Ten minste houdbaar tot
Yoneko Nurtantio stelt voor om meer zelf te koken door ingrediënten optimaal te benutten en restjes te gebruiken, slimmer boodschappen te doen en de juiste hoeveelheden te kopen. Ze legt ook de nadruk op het bewaren van voedsel. Dit betekent ook een betere kennis hebben van hoe je met houdbaarheidsdata moet omgaan. Uiteraard blijft de voedselveiligheid een prioriteit om vergiftiging te voorkomen, maar tegelijk worden te veel producten weggegooid bij gebrek aan kennis van wat de vermeldingen op de verpakking juist betekenen.
De term ’ten minste houdbaar tot’ duidt enkel op de optimale houdbaarheidsdatum van een product. Na die datum is het artikel dus niet ongeschikt voor consumptie, enkel de smaak wordt daarna niet langer gegarandeerd door de fabrikant. Een voorbeeld? Als je ze goed bewaart, kunnen ongeopende gefermenteerde zuivelproducten, zoals yoghurt, nog verschillende weken na de optimale datum worden geconsumeerd. De yoghurt zal hooguit wat zuurder smaken. Andere voorbeelden: chocolade, voedsel in blik, koekjes en UHT-melk in de verpakking kan je enkele weken tot maanden na de ideale houdbaarheidsdatum nog verbruiken. En dan zijn er nog al die producten die nooit vervallen, zoals zout, suiker, honing, witte rijst, pasta, maïszetmeel, peulvruchten, enz.
Lasagne, nog in het bakje!
Misschien vraag je je af wat er gebeurt met al die producten die in de afvalcontainer van de supermarkt belanden. Ze worden omgezet in gas en meststof voor de landbouw. Maar het gekke is dat ze nog in hun oorspronkelijke verpakking bij het verwerkingsbedrijf terechtkomen: lasagne in een aluminium bakje en de plastic verpakking errond, de yoghurt in een pot, de soep in tetrabrik, enz. Groep Vanheede, met verschillende vestigingen in België en Noord-Frankrijk, is de kampioen van dit soort recycling. Geautomatiseerde machines scheiden het voedsel van de verpakking, die achteraf worden gerecycleerd. Het organisch afval gaat vervolgens naar een vergister, een grote tank waarin door fermentatie methaan wordt geproduceerd dat dient om een elektriciteitsgenerator aan te drijven. Het water en de restmaterie, het zogenaamde digestaat, wordt verder gebruikt in de landbouw, bijvoorbeeld als mest.
Je smartphone tegen verspilling
Diverse apps helpen je vandaag voedselverspilling tegen te gaan. Drie voorbeelden.
- NO WASTE. Met deze app beheer je de inhoud van je voorraad- en koelkast. Via de lijst met houdbaarheidsdata kan je zien welke producten je nog hebt, zodat je ze niet onnodig opnieuw aankoopt. Je kan de lijst delen met je familie. En als kers op de taart berekent de app hoeveel je hebt bespaard.
- TOO GOOD TO GO. Met deze app kan je er voor zorgen dat voedingsproducten effectief worden opgegeten en niet bij het afval terechtkomen. Elke dag worden in voedingswinkels verse levensmiddelen weggegooid omdat ze niet op tijd verkocht raken. Via Too Good To Go kan je verrassingspakketten met onverkochte producten op de kop tikken aan lage prijzen.
- EMPTY MY FRIDGE. Hoe kook je met restjes in plaats van ze weg te gooien? De Empty My Fridge-app biedt inspiratie voor praktische recepten, om aan de slag te gaan met wat er in je koelkast ligt. Eenvoudige tips om met dat pak pasta, spek en groenten die nog rondslingeren iets lekkers samen te stellen. Je kan zoeken op een voedingsproduct, waarbij de app je suggesties aanreikt.