De echte waarde van familiejuwelen

18 karaats of een waardeloos steentje, een imposant juweel of een discrete ketting. Hoe na een juweel ons aan het hart ligt, heeft niets met de objectieve (geld)waarde te maken maar alles met de symboolwaarde. Vooral familiejuwelen zijn zwaar beladen met emoties.

Het was niet veel, gewoon een gouden hartje van dertien in een dozijn. En toch had Agnes het altijd om. Het was een geschenk van haar overleden echtgenoot, een manier om hem altijd bij zich te hebben. Ze had het graag aan haar dochter nagelaten maar plots was het verdwenen. De ketting gebroken wellicht, en in de stofzuiger terechtgekomen. Agnes is er niet goed van. Ze voelt zich leeg, alsof ze opnieuw weduwe is geworden...

Rond juwelen hangt al sinds mensenheugenis een symboliek waarin gevoelens, macht en herinneringen samengaan. Wanneer ze worden doorgegeven, kunnen ze de grootste passies doen oplaaien: intense vreugde of zwaar verdriet. Want een familiejuweel aan iemand doorgeven is alles behalve een vrijblijvende beslissing.

“Een familiejuweel draagt een hele geschiedenis met zich mee”, zegt psychotherapeut Jacques Van Wijnsberghe. “Naargelang de relaties in een familie, kan het worden beschouwd als een blijk van liefde, een steun of een belemmering. Sommige mensen kunnen zich een gevangene voelen van een juweel, door zichzelf niet toe te laten het te verkopen, bijvoorbeeld. Een neurotisch persoon kan het erven van een juweel aanvoelen als een zwaar gewicht om te dragen. Hij kan een gevoel van schaamte of schuld ontwikkelen. Een andere zal er geen bijzonder belang aan hechten en enkel de financiële waarde zien. Een narcistisch persoon daarentegen zal er een buitenmaats belang aan hechten.”

De moeilijke keuze

Typisch aan een familiejuweel is dat het van de ene hand in de andere overgaat, van het ene hart in het andere. Dit betekent dat degene die het nalaat vaak moeilijke keuzes moet maken. Aan wie geef ik het horloge? Aan wie de halsketting? Moet ik meer of iets anders geven aan mijn dochter dan aan mij schoondochter? “Ik heb een dame gekend die vond dat ze een ketting waar ze veel van hield niet kon geven aan een schoondochter omdat haar zoon homoseksueel was”, gaat Jacques Van Wijnsberghe verder. In dit voorbeeld zit de hele problematiek van de overdracht. Hoe geven en aan wie? Ook bij een scheiding hebben juwelen een belangrijke symboolwaarde. Naargelang de omstandigheden zullen sommige ex-partners trouw blijven aan de juwelen die hun ex hun heeft geschonken, anderen zullen de breuk willen accentueren door ze weg te gooien.

Het ego van de schenker

Angèle had een vrijgevige man. Iets té vrijgevig, misschien. Haar bij de minste gelegenheid met juwelen overladen, was voor hem niet zozeer een blijk van liefde maar eerder een bewijs van macht. Eens ge-scheiden heeft Angèle zichzelf een groot plezier gedaan... en alles weggekieperd wat ze niet mooi vond. Een kostbare ring of een fonkelende ketting om het ego... van de schenker te bevredigen? “We mogen niet uit het oog verliezen dat een juweel ook een seksuele connotatie heeft, zelfs het familiejuweel”, bevestigt Jacques Van Wijnsberghe. “Het juweel is ook een oproep tot liefde en het dragen ervan is niet zo onschuldig als het lijkt. Het is een verleidingselement. Alles hangt af van wat men erop projecteert. Een verlovingsring duidt bijvoorbeeld op zuiverheid. Een trouwring op trouw. In bepaalde gebieden van India, zoals Rajasthan, vertrekken vrouwen naar hun werk met al hun juwelen aan want ze moeten hun fortuin bij zich dragen. En veel mannen krikken hun eigenwaarde inderdaad op door mooie juwelen te schenken, ze zien er een vorm van macht in.”

Liefde, macht, verleiding, tederheid. Dat zijn de begrippen die geassocieerd kunnen worden met het eerste leven van een juweel. Nadien, als het nagelaten of geschonken wordt, komen daar zaken bij zoals trouw, herinnering, eerbetoon. Of, integendeel, van gekwetst zijn of gefrustreerd.

Gevoelswaarde versus marktwaarde

Vaak worden mensen, al dan niet van harte, ertoe verplicht familiejuwelen te verkopen. In zijn juwelierszaak ziet Christian Lanckvrind heel wat juwelen... en families de revue passeren. “Wanneer de mensen hun juwelen van de hand doen, is dat meestal omdat er geen uitgesproken gevoelswaarde aan verbonden is”, legt hij uit. “Maar wat het vaakst voorkomt, zijn de verdelingen. Sommige mensen verkopen liever alles en verdelen het geld, anderen organiseren de verdeling naargelang de waarde van de juwelen. Het gebeurt heel vaak dat mensen na een expertise lotjes trekken, om niemand jaloers te maken. In het algemeen wordt het representatieve stuk van de familie, de verlovingsring van mama, niet verkocht.

Wanneer men familiejuwelen verkoopt uit geldnood, gebeurt dat niet meteen na het verdelen van de nalatenschap maar later. Precies omdat er een gevoelswaarde is. Er zijn ook juwelen die uit de mode zijn geraakt. Als deze een gevoelswaarde hebben, zal de persoon er eerder voor kiezen ze te laten her-smelten dan ze te verkopen. Ten slotte gebeurt het ook heel vaak dat mensen ontgoocheld zijn over de reële waarde van het object. Ze komen met de ring van tante Olga aandraven in de overtuiging dat die veel waard is, en krijgen plots te horen dat het gaat om een bijna waardeloze kunststeen! Tijdens een scheiding, is dan weer het verlangen om zich heel snel van de juwelen te ontdoen, sterk. Ongeacht hun waarde! Er is immers het verlangen om bepaalde herinneringen uit te wissen. Want dit is typisch aan juwelen: ze zijn verbonden met de speciale momenten van ons leven.

Ingewikkeld probleem, eenvoudige oplossing

Waar mensen vooral discreet blijven in de juwelenwinkel, en eventuele emoties verbergen, gaat het er anders aan toe bij expertises na een diefstal. “Daar is het de affectieve kant die primeert”, gaat juwelier Lanckvrind verder. “Jammer genoeg houdt een diefstalverzekering rekening met de reële waarde van een juweel, nooit met wat het vertegenwoordigt in de ogen van de bestolene. Ik heb mensen gezien bij wie de trouwringen van hun grootouders waren gestolen: alles wat nog van hen restte. Juwelen hebben een geschiedenis en dat is waar ik van houd in mijn vak. En mensen die een oud juweel kopen, kopen ook een beetje zijn geschiedenis. Ik draag mijn verlovingshorloge bijvoorbeeld niet omdat hij uit de mode is, maar ik houd er wel aan. Ik wil hem niet verkopen.”

Christian Lanckvrind, die dag na dag wordt geconfronteerd met erfeniskwesties en mensen die ruziën over juwelen, geeft iedereen overigens de raad zich bij leven bezig te houden met de verdeling van de juwelen om conflicten en rancune te vermijden. “Hier komen geregeld moeders met hun kinderen over de vloer om hen in de juwelen te laten kiezen en zo eventuele latere conflicten te voorkomen. Wil iedereen hetzelfde, dan kan er bijvoorbeeld lotje getrokken worden. Een eenvoudige manier om een ingewikkeld probleem op te lossen!”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content