Adoptie: hoe beleven oma en opa het?
Bij adoptie denken we in de eerste plaats aan een adoptiekind en aan een ouderpaar dat een jarenoude droom in vervulling ziet gaat. Maar hoe zit het met de grootouders?
Inhoud:
- Bovenal de ouders steunen
- Leren leven met verschillen
- 1001 manieren om op elkaar te lijken
- Naar de toekomst kijken
“Oma, dankzij jou leef ik!” Dat zei het tienermeisje dat we hier Camille zullen noemen op een dag tegen haar oma Nicole (ook een fictieve naam). Toen Nicole haar verbijsterd aankeek, legde het meisje, geboren in een door burgeroorlog verscheurd Afrikaans land, uit wat ze bedoelde: “Echt waar, want jij hebt mama gekregen en mama heeft mij geadopteerd!” De oma herinnert zich deze uitspraak als “een heel emotioneel moment”.
Wie grootvader of grootmoeder wordt, krijgt een nieuwe rol toebedeeld. Tegelijk ontstaat een nieuwe gezins- dynamiek die drie generaties beslaat... Sommige grootouders nemen die nieuwe rol gretig en dolgelukkig op. Anderen hebben wat meer tijd nodig om uit te zoeken waar zij in het plaatje passen. Maar hoe gaat dat wanneer die kleinkinderen niet echt uw vlees en bloed zijn? Wanneer uw zoon u zo trots als een pauw een snoezige baby uit Korea, Ethiopië of... België aanreikt? Hoe sluit u zo’n kleintje in uw hart? Zult u erin slagen om het net zo te behandelen als uw andere kleinkinderen? Iedereen reageert nu eenmaal vanuit zijn eigen achtergrond, cultuur en opvattingen...
Bovenal de ouders steunen
Voor sommige grootouders is de komst van een adoptiekind geen verrassing: ze hebben de stappen van de ouders in spe op de voet gevolgd. Anderen krijgen minder tijd om aan het idee te wennen. Wie te maken krijgt met adoptie, moet hoe dan ook de rangen sluiten en zijn eventuele scepticisme intomen. Vragen over de toekomst? Twijfels? Die hebben de nieuwe ouders wellicht ook (gehad). Toch hebben zij beslist om door te zetten. Het beste dat grootouders dan kunnen doen, is de beslissing van de ouders aanvaarden en hen ten volle steunen. “Het is echt belangrijk dat je probeert de ouders bij te staan en begrip op te brengen voor hun keuze”, benadrukt Sabine Duchenne, psychologe bij een van de belangrijkste adoptiediensten in ons land. “Zich gesteund voelen zal uw zoon of dochter echt helpen om een goede adoptieouder te zijn.”
Vaak heerst er tussen ouders en grootouders een misverstand over de beweegredenen achter de adoptie. Een klassiek fenomeen. In het raam van de adoptieprocedure volgen de ouders een cursus die hen helpt om zich voor te bereiden en om te analyseren waarom ze willen adopteren. “Adopteren doe je voor het welzijn van het kind, maar er is meer dan dat”, onderstreept Sabine Duchenne. “Je doet het ook omdat je moeder of vader wilt zijn. Er is een kinderwens en dat is maar goed ook. Grootouders daarentegen kijken vaak anders tegen adoptie aan: zij zien het als een vorm van liefdadigheid, als het redden van een kind. Maar een kind is geen goede daad. Daar hameren wij in de cursus op. Het is de taak van de ouders om de grootouders op te leiden, om hen te helpen dat beeld te laten varen...”
Andrée – zo noemen we deze vrouw uit het Brusselse – werkt als juriste. Ze is oma van twee meisjes die allebei werden geadopteerd. Het heeft lang geduurd eer ze de kinderwens van haar dochter begreep: “Mijn dochter is een bezige bij en heeft massa’s mensen om haar heen. Wij hebben altijd geweten dat ze geen kinderen kon krijgen maar ik dacht dat haar passie voor haar werk en haar drukke sociale leven haar voldoening schonken. Toen ze begon over adoptie, kwam dat heel onverwachts. Om een of andere reden had ik totaal niet beseft hoezeer zij en haar man verlangden naar kinderen.”
Leren leven met verschillen
Voor Nicole was de komst van Camille, daarna nog gevolgd door een broertje en een zusje, niet vanzelfsprekend. “Omdat ik van een andere generatie ben”, weet ze nu. “Toen ik zelf een kind was, had ik een spaarpot waarin ik munten stopte voor de arme zwartjes... Kun je nagaan wat ik voelde toen ik hoorde dat mijn kleinkinderen uit Afrika kwamen! Mijn man had er niet de minste moeite mee, maar bij mij heeft het een tijdje geduurd.”
Als het uiterlijk van de kleinkinderen meteen toont dat ze uit een ander continent komen, maken veel grootouders zich zorgen over de reacties die de kinderen zullen krijgen. “De grootouders zijn bezorgd, ze vrezen dat de kinderen het slachtoffer zullen worden van discriminatie”, aldus Heleen Vercauteren die bij de Kortrijkse vzw Triobla de adoptiegrootouders begeleidt. Andrée reageerde anders: “Mijn kleindochters komen uit China. Ze zijn zo schattig, ik maak me over hen geen zorgen. Eerlijk gezegd smelt ik letterlijk voor hen!”
Wordt een mens grootouder van vandaag op morgen? Of de nieuwe baby nu uw eigen vlees en bloed is of niet, de relatie moet zoetjesaan groeien en in de loop der jaren hechter worden. “In beide gevallen is de eerste ontmoeting een adoptiemoment”, stelt Sabine Duchenne gerust. “Kleinkind en grootouder moeten aan elkaar wennen. Zoiets vraagt tijd. Een toverformule is er niet. Het is een band die beetje bij beetje groeit.”
Die band kan ook hechter worden door een of ander voorval. Bij Nicole en Camille ging het zo: “Ik was bij mijn dochter toen die plots dringend weggeroepen werd. Opeens stond ik daar met die baby van enkele maanden in mijn armen. Op dat moment kwam plots het besef: Komaan Nicole, dit is je kleindochter, weet je wel!”
1001 manieren om op elkaar te lijken
Als een kind de ogen heeft van tante Mia of het tekentalent van nonkel Paul, dan stellen we dat geamuseerd vast, we keuvelen erover aan tafel, we zoeken gelijkenissen. Maar hoe zit dat met een adoptiekleinkind? Wat als het geen eigen vlees en bloed is? Worden gelijkenissen enkel doorgegeven via onze genen? “Neen”, reageert Sabine Duchenne heftig. “Gelijkenissen vind je ook op een ander vlak. Er zijn duizend-en-een manieren om op iemand te lijken: de intonatie van de stem, uitdrukkingen, gebaren, mimiek, smaken, voorkeuren,... Als ouder of grootouder geef je van alles en nog wat door aan het kind. Het kind groeit op door identificatie, omdat het ondergedompeld wordt in de cultuur van een gezin. Het groeit op in relatie tot de mensen uit zijn omgeving. Dus zijn er altijd gelijkenissen te vinden.”
Nog een manier om naar elkaar toe te groeien is de opvoeding van de (klein)kinderen. “Als de drie generaties niet dezelfde waarden aanhangen, zal het contact stroever verlopen, met geadopteerde maar ook met biologische kleinkinderen. Als de grootouders het evenwel eens zijn met de opvoeding en met de waarden die de ouders aan de kinderen doorgeven, dan zullen ze zichzelf ook in de kleinkinderen kunnen herkennen.”
Overigens mogen de grootouders gerust meewerken aan die opvoeding. “De kleinkinderen een standje geven als ze een stommiteit begaan, als ze hun manieren niet houden? Dat is van kapitaal belang! Het niet doen onder het voorwendsel dat ze geen biologische kleinkinderen zijn, zou enkel de verschillen in de verf zetten.”
Naar de toekomst kijken
Op een bepaald moment wil een mens zijn successie plannen door een testament op te stellen of een andere regeling te treffen. Dat is logisch en terecht. Ook op dat punt kan een adoptie bij sommige grootouders voor vragen en twijfels zorgen. Is het makkelijk om te aanvaarden dat een huis, erfstukken e.d. uiteindelijk naar geadopteerde kleinkinderen zullen gaan? Koesteren grootouders niet heimelijk het verlangen om hun biologische kleinkinderen te bevoordelen? “Wij krijgen hierover veel vragen”, aldus Heleen Vercauteren. “En die houden evenzeer verband met het affectieve als met het juridische aspect van de nalatenschap.”
“Ja, ik geef toe dat ik daar wel eens aan gedacht heb”, geeft Andrée toe. “Vooral omdat ik geen biologische kleinkinderen heb en er nooit zal hebben. Op een bepaald ogenblik heb ik me afgevraagd wat voor zin mijn leven en dat van mijn voorouders heeft gehad. Wie biologische kleinkinderen heeft, staat daar wellicht nooit bij stil maar doen we alles wat we doen niet om het uiteindelijk door te geven aan onze nakomelingen? Ik heb er lang over nagedacht en toen beslist... die gedachten voor mij te houden. Erover praten zou niets opgelost hebben, ik zou alleen maar mensen hebben gekwetst.”
Nicole van haar kant heeft niet lang geaarzeld: “Ja, het klopt dat vreemden onze bezittingen zullen erven maar dat is geen probleem. We hebben de adoptie aanvaard en dus aanvaarden we ook alle gevolgen daarvan. Anders zouden we niet oprecht zijn!”
“Vergeet niet dat de bezittingen eerst naar de ouders gaan,” benadrukt Sabine Duchenne. “En het is een kwestie van vertrouwen, van verstandhouding, die het kader van de adoptie overstijgt. Het is evengoed mogelijk dat je het niet kunt vinden met de levenswijze van een biologisch kleinkind en je zorgen maakt over wat die met de erfenis zal doen.”
Kortom, is al dat gepieker echt wel nodig? “Ik zie dat mijn dochter gelukkig is”, zegt Nicole, “en dat is wat echt telt voor mij. En haar kinderen aanvaarden ons als hun grootouders, wat is dan het probleem?”
Het advies van Heleen Vercauteren aan adoptiegrootouders in spe luidt trouwens dat ze niet te veel mogen tobben: “Ga af op je intuïtie en doe wat je denkt dat je moet doen. Er is geen reden tot paniek! En zit je met vragen, praat er dan vrij over: met je kind of met iemand anders. Dat is echt niet zo moeilijk!”
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier