Zwaarlijvigheid gaat gepaard met een verstoorde darmflora, tenzij je cholesterolremmers neemt

Het Europese MetaCardis consortium, een samenwerking tussen wetenschapers uit zes EU-landen, startte in 2012 met onderzoek naar een mogelijke rol van de darmflora bij de ontwikkeling van hart- en vaatziekten. Daaruit blijkt nu dat cholesterolverlagers (statines) mogelijk gebruikt kunnen worden om verstoringen in de samenstelling van de darmflora tegen te gaan.

Het Europese MetaCardis consortium, een samenwerking, gecoördineerd door Prof. Karine Clement (INSERM, Frankrijk) bestudeert meer dan 2.000 patiënten met verschillende stadia van hart- en vaatziekten (van gezond tot obesitas, diabetes, hart-en vaatziekten).

Deze week stelde Metacardis, meer bepaald het team van Prof. Jeroen Raes (VIB-KU Leuven Centrum voor Microbiologie) samen met Prof. Clement, de eerste resultaten voor in het wetenschappelijke tijdschrift Nature. De wetenschappers tonen aan dat cholesterolverlagers (statines) mogelijk gebruikt kunnen worden om verstoringen in de samenstelling van de darmflora tegen te gaan.

Specifieke darmflorasamenstelling

Prof. Jeroen Raes: ‘Recent hebben we het bestaan aangetoond van een specifieke darmflorasamenstelling (‘darmtype’ of ‘enterotype’) die vaak blijkt voor te komen bij personen die lijden aan darmontsteking (zoals bij de ziekte van Crohn), multiple sclerosis en depressie. Dit verstoorde enterotype telt bijzonder weinig bacteriën en wordt gekenmerkt door een lage biodiversiteit. Bovendien zijn het net de bacteriën waarvan aangetoond werd dat ze darmontsteking afremmen die ontbreken, zoals bijvoorbeeld Faecalibacterium. Zelfs bij gezonde vrijwilligers die drager zijn van wat we een Bact2 enterotype noemen, stelden we licht verhoogde ontstekingsniveaus vast. Aangezien ook zwaarlijvigheid gepaard gaat met verhoogde ontsteking, wilden we onderzoeken of Bact2 ook vaker voorkomt bij obese personen.’

Door de darmflorasamenstelling van personen met verschillende lichaamsbouw in kaart te brengen, stelden de MetaCardis onderzoekers vast dat het voorkomen van het Bact2 enterotype inderdaad toeneemt bij vrijwilligers met een hogere BMI. Terwijl Bact2 werd vastgesteld bij amper 4% van de deelnemers met een normale lichaamsbouw, steeg dat percentages tot 19% bij obese vrijwilligers. Deze resultaten werden bovendien bevestigd door vergelijking met de data van 2.350 deelnemers van het door Raes gecoördineerde Vlaams Darmflora Project (www.vib.be/darmflora).

Statines hebben impact op de darmflora

Sara Vieira-Silva (VIB-KU Leuven Centrum voor Microbiologie): ‘Bovendien stelden we vast dat de dragers van het Bact2 enterotype meer uitgesproken ontstekingswaarden vertoonden dan we verwachtten op basis van hun BMI. Groot was echter onze verbazing toen we de darmflorasamenstelling van deelnemers die statines voorgeschreven kregen van naderbij bestudeerden.’

Statines zijn geneesmiddelen die voorgeschreven worden aan mensen die een verhoogd risico lopen op de ontwikkeling van hart- en vaatziekten. Gebruik van statines verlaagt niet enkel de cholesterolspiegel, het vermindert ook systemische ontsteking bij patiënten. Vieira-Silva en haar collega’s ontdekten een mogelijk derde therapeutisch effect van statines, namelijk een impact op de samenstelling van de darmflora. Bij zwaarlijvige personen die statines voorgeschreven kregen, bleek het Bact2 enterotype slechts voor te komen bij 6% van de vrijwilligers. Dat is opmerkelijk lager dan bij obese personen die geen statines namen (19%) en vergelijkbaar met het voorkomen bij deelnemers met een normale lichaamsbouw (4%).

Sara Vieira-Silva : ‘Onze resultaten suggereren dat statines mogelijk de verstoorde darmflora die bijdraagt tot ontsteking bij zwaarlijvige personen (positief) kan beïnvloeden. Dat kan op verschillende manieren. Enerzijds is het mogelijk dat het ontstekingonderdrukkende effect van statines de ontwikkeling van een normale, gezonde darmflora toelaat. Anderzijds heeft eerder onderzoek reeds aangetoond dat statines de groei van verschillende bacteriën kunnen beïnvloeden. Dit directe effect kan zorgen voor verschuivingen in de darmflorasamenstelling die aan de basis kunnen liggen van de ontstekingsremmende eigenschappen van statines.’

Onderzoekers blijven voorzichtig

Ondanks hun enthousiasme roepen de MetaCardis wetenschappers toch op tot de nodige voorzichtigheid bij de interpretatie van hun vaststellingen. De onderzoekers hebben geen vrijwilligers opgevolgd die net begonnen aan een behandeling met statines. Dat maakt dat momenteel geen oorzakelijk verband geclaimd kan worden. Ook kan men niet uitsluiten dat factoren die de wetenschappers niet in rekening brachten toch een rol gespeeld hebben. Zo kan het bijvoorbeeld zijn dat deelnemers die te horen kregen een verhoogd risico te lopen op hart- en vaatziekten (en dus statines voorgeschreven kregen), plotseling hun levensstijl radicaal omgegooid hebben. Een gezondere levensstijl zou dan ook een verklaring kunnen vormen voor de resultaten. ‘Onze analyses zijn zeker veelbelovend’, benadrukken de MetaCardis onderzoekers, ‘maar vooraleer we statines gaan voorschrijven om de samenstelling van iemands darmflora te wijzigen, moeten we – zoals steeds – onze bevindingen bevestigen in een volgens de regels van de kunst opgezette gerandomiseerde interventiestudie.’