Zo veranderde de covid-crisis ook de aanpak van gehoorproblemen

De afgelopen maanden zijn zowat alle niet-dringende ingrepen en raadplegingen uitgesteld. Dat was ook het geval bij heel wat ooroperaties, waarbij het risico op besmetting hoger ligt. Precies die uitdaging heeft er nu toe geleid dat achter de schermen innovaties in versneld tempo zijn doorgevoerd.

“Wekenlang kregen mensen met neus-, keel- en oorproblemen de raad om vooral weg te blijven uit het ziekenhuis. Intussen zijn allerlei aanpassingen gedaan waardoor we weer veilig patiënten kunnen ontvangen. Dat gaat van hygiënestrategieën tot het inzetten van robot-microscopen bij ooringrepen”, verduidelijkt oorchirurg prof. dr. Vedat Topsakal (UZ Antwerpen) de ingrijpende ommezwaai. “Technologieën waarvan we dachten dat ze op termijn mogelijk nuttig zouden kunnen zijn, hebben onder druk van de crisis versneld hun intrede gedaan.”

Audiocabines

De uitdagingen voor neus-, keel- en oorartsen waren niet min, aangezien er op deze afdeling sprake was van een verhoogd risico op besmetting, zowel voor patiënt als zorgverleners. “In de keelholte en de neus ligt de virale lading hoger dan op andere plaatsen van het lichaam. We weten intussen dat ook microdruppels virusdeeltjes kunnen bevatten en overdragen. Toen er bij het begin van de crisis berichten binnensijpelden dat enkele NKO-artsen en hun medewerkers tijdens operaties op die manier besmet waren geraakt, groeide de onrust hierover. Dat hebben we nu aangepakt met tal van strategieën. De nadruk ligt in de geneeskunde altijd op evidence based werken maar sinds de covid-crisis is het noodgedwongen ook availability based medicine geworden. Dat betekent zo veilig mogelijk werken met wat er voorhanden is”, schetst prof. dr. Topsakal.

Op heel wat domeinen is er een nieuw ‘normaal’ doorgevoerd. “Hygiënerichtlijnen zijn drastisch aangescherpt, het gebruik van wachtzalen is omgegooid met respect voor social distancing en ook de organisatie van de raadplegingen verloopt anders. Per dag kunnen ongeveer een derde minder patiënten op consultatie komen door al die maatregelen. Ook de audiocabines voor gehoortesten, zetten we anders in. Dit zijn kleine, gesloten kamers waar de kans op besmetting door microdruppels hoger ligt. Deze druppels kunnen langer rondzweven door de lucht en zijn potentieel besmettelijk. Om dat te voorkomen blijft elke audiocabine na een test telkens een half uur ongebruikt om de ruimte grondig te ventileren en ontsmetten vooraleer een volgende patiënt kan plaatsnemen.”

Exoscoop

Die lijn is ook doorgetrokken tot het operatiekwartier, waar de intrede van robot-technologie bij ooroperaties misschien wel voor de meest opvallende innovatie zorgt. “In onze zoektocht naar aanpassingen om ooringrepen in tijden van covid toch veilig uit te voeren, hebben we voor het eerst een beroep gedaan op een zogeheten exoscoop, een soort robot-microscoop die het mogelijk maakt om vanop afstand in het oor te kijken”, aldus prof. dr. Topsakal. Hij tekende als chirurg voor de primeur om als eerste een cochleair implantaat te plaatsen met behulp van zo’n exoscoop. “Als arts ben ik hiervoor ook wat uit mijn comfortzone moeten stappen. Deze ingrepen verrichten we normaal met behulp van een standaard operatiemicroscoop. Door het besmettingsrisico was dat niet langer aangewezen. Want zelfs al wordt iedereen vooraf getest, er blijft altijd een kans dat operatiepersoneel in aanraking komt met microdruppeltjes vocht via de lucht.”

Voetpedaal

Zo’n RoboticScope ziet er een beetje uit als een soort helm die de chirurg op het hoofd draagt. Daarop bevindt zich een 3D-camera die binnenin het oor filmt en die door de chirurg vanop afstand kan bediend worden via een voetpedaal, terwijl de gewone operatiemicroscoop met de hand wordt bestuurd, wat voor extra aanrakingen zorgt. “Een ander voordeel is dat deze ‘robot’ het mogelijk maakt om gedurende de hele ingreep met de handen volledig onder een doorschijnende chirurgische tent te werken. Deze dekt het volledige oor van de patiënt af wat de kans op verneveling van microdruppels zeer sterk beperkt of bijna uitsluit. Zonder de druk van de covid-crisis hadden we deze nieuwe techniek misschien pas veel later eens uitgeprobeerd. Nu heeft dit ons enorm geholpen om opnieuw de verschillende ingrepen voor slechthorenden op te starten, zoals het cochleair implantaat en andere hoorimplantaten.”

Cognitief verval

Want ook al is ernstig gehoorverlies geen levensbedreigende aandoening, deze ingrepen nog langer uitstellen was geen optie. “Wetenschappelijk is er een duidelijke link tussen cognitieve achteruitgang en gehoorverlies. Door slechter horen niet te behandelen, verlies je met andere woorden heel wat denkvaardigheden. Bovendien werkt gehoorverlies depressies in de hand. De lockdown deed heel wat slechthorenden dan ook in een extra isolement belanden. Hun ingreep langer dan 3 à 6 maanden verdagen zou die risico’s alleen maar doen toenemen en grote, mogelijk blijvende gevolgen hebben voor hun levenskwaliteit. Dat dit opnieuw kan, met de juiste veiligheidsmaatregelen, is een boodschap die de patiënten stilaan bereikt. We merken de jongste weken dat het vertrouwen weer is gegroeid om opnieuw de stap naar het ziekenhuis te zetten.”