© getty images

Wees lief voor je nieren

Nieraandoeningen komen veel voor, maar verlopen veelal pijnloos. Het is dus belangrijk dat je zorg draagt voor je nieren, zeker bij hoge bloeddruk of diabetes type 2. Dat doe je door te drinken en nog eens drinken.

Nierklachten? Die hoor je maar zelden en daar is een reden voor. “Nieraandoeningen verlopen pijnloos en zijn daarom erg verraderlijk”, zegt professor Eric Goffin, diensthoofd nefrologie, UZ Saint-Luc in Woluwe. Want al kunnen je nieren ziek zijn zonder dat je het merkt – althans in het begin -, ze zijn wel degelijk van cruciaal belang voor de goede werking van je lichaam.

Je beide nieren liggen achteraan in je buikholte, ter hoogte van je onderste twee ribben. Aan elke kant van je ruggenwervels ligt een nier: je rechternier ligt onder je lever en iets lager, onder je milt, ligt je linkernier. Elke nier meet gemiddeld 12 cm en heeft de vorm van een grote boon. Bovenop je nieren liggen je bijnieren, die deel uitmaken van je endocriene systeem (hormoonstelsel). Wat je nieren doen? Héél veel! Als onderdeel van je urinewegstelsel filteren ze afvalstoffen uit je bloed, die vervolgens worden afgevoerd via de urine die je nieren produceren. Daarnaast zorgen je nieren ook dat het gehalte aan water en mineralen in je lichaam optimaal blijft.

Urinefabriekjes

De belangrijkste functie van je nieren is dus om schadelijke stoffen uit je bloed te filteren en daar urine mee te produceren. Elke minuut krijgen je nieren 1,2 liter bloed te verwerken, wat neerkomt op ongeveer een kwart van je totale bloedvolume. Een luizenleventje is voor deze organen dus niet weggelegd! Wanneer je bloed via je nierslagader je nieren binnenkomt, loopt het door de nefronen, filterunits die het ontdoen van afvalstoffen zoals ureum, creatinine en resten van geneesmiddelen. Via die filtering wordt tegelijk ook het water- en ionengehalte (natrium, kalium, calcium...) in je bloed gecontroleerd en in evenwicht gehouden. Als alles loopt zoals het moet, zijn bepaalde stoffen (glucose, eiwitten, rode bloedcellen, witte bloedcellen, gal) dus niet in je urine terug te vinden.

Wees lief voor je nieren
© getty images

Dat filteren is overigens niet de enige essentiële taak van je nieren. Ze scheiden ook drie substanties af die cruciaal zijn voor je gezondheid: 1. renine, een enzym dat je bloeddruk helpt te regelen, 2. erytropoëtine (EPO), een hormoon dat de aanmaak van rode bloedcellen in je beenmerg stimuleert en 3. ze zetten vitamine D om in zijn actieve vorm.

Hoge bloeddruk en diabetes

Een gezonde levensstijl kan tal van nieraandoeningen voorkomen. Voldoende water drinken en je zoutopname beperken door te sporten en gezond te eten, zijn twee reflexen waar je nieren veel baat bij hebben. “De twee grootste vijanden van je nieren zijn diabetes type 2 en hoge bloeddruk”, licht professor Eric Goffin toe. “Die zijn verantwoordelijk voor circa 50% van alle gevallen van nierinsufficiëntie. De overige 50% is te wijten aan infecties, ontstekingsziekten, erfelijke aandoeningen, de toxiciteit van bepaalde geneesmiddelen...” Dat betekent dat nierinsufficiëntie bij de helft van de patiënten te maken heeft met levensstijl en dus vermeden kan worden.

In België lijden vandaag ongeveer 13.000 mensen aan nierinsufficiëntie. Bij die aandoening worden de nefronen, de filterunits van je nieren, geleidelijk maar onomkeerbaar vernietigd. De diagnose nierinsufficiëntie wordt gesteld via creatinineklaring. Creatinine is een afbraakproduct van creatine, een bouwsteen van je spieren. Wanneer je nieren niet meer correct functioneren, neemt het creatininegehalte in je bloed toe. Om zicht te krijgen op de zuiveringscapaciteit van je nieren wordt het creatininegehalte van je bloed dus vergeleken met dat van je urine.

De voornaamste complicaties van nierinsufficiëntie spelen zich af in je hart en bloedvaten: kransslagaderaandoeningen, hartfalen, enz. Door de gebrekkige calciumabsorptie kunnen tevens botaandoeningen optreden. En ook ondervoeding is een vaak geziene complicatie, omdat patiënten door de opstapeling van afvalstoffen in het lichaam nog amper eetlust hebben. Bij mensen jonger dan 45 komt nierinsufficiëntie zelden voor, bij 65-plussers is het een frequentere aandoening. In eerste instantie zijn er weinig of geen symptomen. Al zijn er wel een aantal voortekenen die een belletje moeten doen rinkelen: vaak moeten plassen (vooral ’s nachts), een slechte smaak in je mond, gebrek aan eetlust, misselijkheid, ademnood, aanhoudende jeuk, nachtelijke krampen, gezwollen oogleden en/of enkels...

Draag elke dag zorg voor je nieren!

1. Beweeg! Wandelen, joggen, fietsen: het is allemaal prima.

2. Laat je nierfunctie geregeld controleren. Via een bloedafname, urineonderzoek en controle van je bloeddruk bij de huisarts.

3. Eet gezond en hou je gewicht binnen te perken. Zorg vooral dat je niet te veel zout binnenkrijgt: maximum vijf tot zes gram per dag – een theelepeltje dus. En vergeet niet dat er veel zout zit in bereide gerechten, koekjes, smaakmakers...

4. Drink elke dag 1,5 tot 2 liter water. Door voldoende te drinken, beperk je het risico op nieraandoeningen. Je urine moet lichtgeel of kleurloos zijn. Is ze donkerder, dan drink je onvoldoende water.

5. Stop met roken. Bij rokers stroomt er minder bloed naar de nieren, waardoor het risico op een verstoorde nierfunctie toeneemt. En roken doet het risico op nierkanker met 50% stijgen.

6. Slik niet te veel pijnstillers. Geregeld NSAID’s (ibuprofen bijvoorbeeld) slikken kan leiden tot nierbeschadiging. Zoek samen met je dokter naar een alternatief.

7. Heb je diabetes, hoge bloeddruk of obesitas? Ben je van Afrikaanse of Aziatische origine? Komen er in je familie nieraandoeningen voor? Laat dan zeker geregeld je nierfunctie checken.

Opmars afremmen

Gelukkig is er ook goed nieuws. Door in een vroeg stadium een behandeling te starten, kan de verdere opmars van nierinsufficiëntie worden afgeremd en soms zelfs een halt toegeroepen. “Daarom raad ik aan geregeld op controle te gaan bij je huisarts om je bloeddruk te meten, je bloed te laten checken en ook je urine. Wat ook de oorzaak is van je nierinsufficiëntie, via een goede opvolging kan je vermijden dat de aandoening snel verergert”, benadrukt professor Eric Goffin. “Je kan de opmars van de ziekte afremmen door je zoutconsumptie te beperken, te stoppen met roken, je bloeddruk en je gewicht onder controle te houden en bepaalde geneesmiddelen te nemen.” Bij hypertensie, zowel oorzaak als gevolg van nierinsufficiëntie, zijn bloeddrukverlagende middelen aangewezen. Bloedarmoede, een gevolg van de daling van je aantal rode bloedcellen, kan je bestrijden door een synthetische vorm van erytropoëtine in te nemen. Kunnen je nieren, ondanks een dieet en medicatie, hun zuiverende rol niet meer vervullen, dan kan dialyse of een niertransplantatie nog uitkomst bieden.

Nierstenen

Nierstenen zijn harde kristallen die zich in je nieren of andere delen van je urinewegstelsel vormen, zoals je blaas, urineleiders (die de urine van je nieren naar je blaas brengen) of urinebuis (waarlangs de urine bij het plassen naar buiten stroomt). Een niersteen kan een doorsnede hebben van enkele millimeters tot meerdere centimeters. Meestal worden nierstenen spontaan geëvacueerd via je urinewegstelsel. Maar als ze onderweg vast komen te zitten, veroorzaken ze ernstige symptomen: hevige pijn in de onderrug (doorgaans aan één zijde) die soms uitstraalt naar de onderbuik, de lies en de genitaliën, en die soms gepaard gaat met misselijkheid, braken, troebele urine (soms met bloed erin) en/of frequente plasaandrang. Er is dan sprake van nierkolieken.

Mannen lopen meer risico

Vijf tot tien procent van de bevolking krijgt ooit te maken met nierkolieken. Ze komen dubbel zo vaak voor bij mannen, doorgaans tussen 30 en 50 jaar. De meeste nierstenen verlaten je lichaam via de natuurlijke weg, binnen de zes maanden nadat ze zich hebben gevormd. In die periode drink je best drie liter water per dag. Vaak krijg je dan ook pijnstillers om de pijn te verzachten. Een grote niersteen (groter dan 10 mm) moet chirurgisch worden verwijderd. Ook als de steen ondraaglijke pijn, een infectie of overvloedig bloedverlies veroorzaakt, is een operatie aangewezen.

Uitkijken voor herval

Nierstenen komen ook vaak terug: meer dan 50% van de patiënten krijgt er binnen de tien jaar na de eerste niersteen opnieuw mee te maken. Ook als je kampt met een hoge bloeddruk, diabetes type 2 of obesitas, loop je een hoger risico. Heb je ooit al nierstenen gehad, dan krijg je de raad om nog meer water te drinken: twee tot drie liter per dag.

Dialyse en transplantatie

Dialyse is een filterproces waarbij de afvalstoffen in je bloed worden gescheiden van de stoffen die onontbeerlijk zijn voor de goede werking van je organisme. “Vandaag zetten we meer en meer in op thuisdialyse. In plaats van patiënten drie keer per week gedurende vier uur naar het ziekenhuis te laten komen, leren we hen hoe ze de dialyse thuis kunnen doen. Daardoor kunnen ze de behandeling niet alleen makkelijker combineren met hun dagtaak, ze kunnen ze zich ook vaker dialyseren.”

Voor patiënten met terminaal nierfalen, die voor het overige nog een goede levensverwachting hebben, is er nog de niertransplantatie. Vandaag is het ongeveer drie jaar wachten op een donornier. Soms is die afkomstig van een overleden donor. Maar ook bij leven kan iemand een nier afstaan, want we kunnen allemaal leven met één nier! “In België gaat het bij ongeveer 10% van de transplantaties om een nier van een levende donor. En we proberen dat percentage omhoog te krijgen, want deze transplantaties leveren prima resultaten op. Er bestaat trouwens zoiets als een uitwisselingsprogramma tussen levende donoren. Stel dat je een nier wil schenken aan je partner, maar een match is helaas niet mogelijk, dan kan je een nier afstaan aan een andere patiënt in het programma. In ruil krijgt je partner dan een nier van een andere donor.”

Marleen Tutenel (64) Ik leef met, maar niet naar mijn ziekte

Jarenlang heb ik geworsteld met overgewicht. Alles heb ik uit de kast gehaald om dat aan te pakken, maar nooit met blijvend resultaat. Het gevolg was diabetes en ook mijn nieren raakten uiteindelijk aangetast. Bij mijn eerste niersteen kreeg ik al te horen dat ik dringend moest afvallen. Opnieuw ondernam ik verwoede pogingen. Alles raakte in een stroomversnelling door een acute niercrisis tijdens een nieuwjaarsnacht, waardoor ik in het ziekenhuis belandde. Maandenlang hielden de problemen aan, tot de nefroloog me vlakaf zei dat hij me niet meer kon helpen zolang ik er niet in slaagde om drastisch af te vallen. Mijn beide nieren bleken compleet verschrompeld en mijn nierfunctie ging pijlsnel achteruit, onder meer door de diabetesmedicatie. Gewicht verliezen was de enige optie. Ik stevende regelrecht op de dialyse af. Dat heeft de doorslag gegeven voor een gastric bypass operatie.

Daardoor slaagde ik erin om mijn gewicht te halveren en zelfs mijn diabetes te genezen. Sindsdien zijn mijn nieren niet meer achteruitgegaan, maar de nierinsufficiëntie, die rond de 24% van een normale nierfunctie schommelt, is onomkeerbaar. De gevolgen daarvan voel ik elke dag, ook al merk je daar uiterlijk niets van. Bovendien circuleren er veel misverstanden over. Doordat mijn nieren verschrompeld zijn, mag ik – in tegenstelling tot veel andere nierpatiënten – slechts beperkt drinken. Slepende vermoeidheid is mijn dagelijkse metgezel geworden. Dat is wellicht de lastigste klacht, want het belemmert me in zo veel activiteiten. Op de kleinkinderen passen moet ik grotendeels aan mijn man overlaten. Als we samen wandelen, raak ik steevast achterop of moet ik steeds halthouden. Zeer frustrerend. Temeer omdat er geen manier bestaat waarop ik mijn conditie weer kan verbeteren. Een ander gevolg is dat ik meer vatbaar ben voor allerhande ontstekingen, voor jichtopstoten, spierkrampen, maar ook voor erge jeuk en huidklachten. Zeker in de zomer wanneer ik zweet. Ook mijn voedingspatroon heb ik volledig omgegooid. Zoutloos is de norm, maar ik ben ook voor heel wat voedingsmiddelen overgevoelig geworden omdat mijn nieren dit niet kunnen verwerken.

Ik weet dat het op termijn zal verslechteren. Nierdialyse wordt onvermijdelijk of wie weet kom ik in aanmerking voor een donornier. Intussen probeer ik op een positieve manier te leven, met maar niet naar mijn ziekte. Reizen en fotografie zijn mijn grote passies en dat hoop ik zolang mogelijk vol te houden. En ik blijf zoeken naar een therapie die helpt om weer meer energie te krijgen.

Partner Content