Wat zijn biomerkers?

Biomerkers of biomarkers, de term duikt steeds vaker op in de geneeskunde. Ze worden gebruikt in de preventie bij het screenen op bepaalde ziekten, bij het opsporen van bepaalde aandoeningen, bij het voorspellen of een bepaalde behandeling al dan niet zal aanslaan, bij ‘behandelingen op maat’ waar men het in de geneeskunde steeds vaker over heeft. Maar wat zijn biomerkers in feite?

Een biomerker (samentrekking van biologische merker) is een biologische kenmerk dat nauwkeurig en reproduceerdbaar kan gekwantificeerd worden. Dit kenmerk geldt als indicator van een bepaalde lichaamsfunctie, een ziekte of meer specifiek een bepaald stadium van een ziekte of de werking van een geneesmiddel.

DNA als vertrekpunt

Het DNA-onderzoek is de afgelopen jaren zo sterk geëvolueerd dat het bepalen van het genetische materiaal van elke individuele mens mogelijk is geworden. Het DNA vormt de genetische code voor het maken van eiwitten. In ons lichaam staan duizenden eiwitten met elkaar in contact in interageren op allerhande manieren. Op die manier zorgen zij ervoor dat ons lichaam functioneert zoals het hoort. Alles wat leeft (mensen, dieren, planten) heeft een eigen eiwitnetwerk. Fouten in dat eiwitnetwerk liggen aan de basis van heel wat afwijkingen en ziektes.

Vroegtijdige opsporing

Door het geheel van eiwitten in een mens te bestuderen, kan men verschillen blootleggen tussen een ziek en een gezond persoon. Dankzij geavanceerde technologieën is dat niet langer een onmogelijk monnikenwerk, maar kunnen duizenden specifieke eiwitten in bloed en andere biologische stalen (urine, speeksel, uitgeademde lucht,...) binnen een redelijke tijdspanne worden geïdentificeerd. Dit laat toe ziektes veel eerder op te sporen dan vroeger het geval was, waardoor ook sneller met een behandeling kan worden gestart, waardoor de succeskansen van die behandeling toenemen.

Eén van de ziektes waarbij biomerkers gebruikt worden om een vroegtijdige diagnose te stellen is de ziekte van Alzheimer. Tot nu toe kon men de ziekte van Alzheimer pas diagnosticeren als een patiënt het dementiestadium had bereikt. Met biomerkers kan dit veel eerder, zelfs voor de eerste symptomen. Dat is belangrijk omdat er nog geen genezing voor deze ziekte bestaat maar de beschikbare behandelingen wel een duidelijk effect hebben op de geheugenstoornissen en de gedragsproblemen. Hoe vroeger de patiënten hiermee kunnen behandeld worden, hoe doeltreffender.

Ook op het vlak van preventie zullen in de toekomst zeker biomerkers worden ingezet als waarschuwingssignaal. Zo zouden hartpatiënten in de toekomst bijvoorbeeld een arts kunnen raadplegen nog voor ze in de acute fase van een hartinfarct verkeren.

Eenvoudigere opsporing

Een ander mooi voorbeeld. Elk jaar belanden 20.000 tot 30.000 Belgen in het ziekenhuis met een licht hoofdletsel na een val of een verkeersongeluk. Ruim 90% van hen ondergaat een CT-scan om te kijken of er al dan niet hersenschade is. Dat is bij amper 5% van hen het geval. Het bedrijf Roche Diagnostics ontwikkelde een test met als biomerker een welbepaald eiwit (S-100?) dat vrijkomt na beschadiging van de bloed-hersenbarrière. Ligt de concentratie van de biomerker lager dan 0,10 ?g/l dan kan men hersenletsel met bijna 100% zekerheid uitsluiten. Zo kunnen heel wat omslachtige CT-scans vermeden worden.

Behandeling op maat

Dankzij specifieke biomerkers kan men echter nog een stap verder gaan. Onze individuele verschillen maken immers dat niet elk geneesmiddel voor iedereen even doeltreffend is. Met biomerkers kan men de verschillen tussen de patiënten in kaart brengen en zo bepalen welke subgroepen van patiënten wel op een bepaalde behandeling reageren en welke niet. Dit maakt een veel gerichtere behandeling mogelijk. Bijvoorbeeld voor bepaalde kankerbehandeling wordt dit reeds toegepast. Zo kan men patiënten die toch niet zullen reageren een vervelende behandeling besparen.