Waarom we beter levenslang vaccineren

Jonge kinderen en oudere volwassenen zijn de leeftijdsgroepen die de grootste gezondheidswinst kunnen boeken via vaccinatie tegen infectieziekten. Voor de eersten horen we tot de wereldtop, terwijl het met de vaccinatiegraad voor ouderen veeleer pover is gesteld. Via een levenslang vaccinatieschema en een bijhorende terugbetaling moet dat aangepakt worden, benadrukken experten.

Wie naar de Belgische vaccinatiecijfers kijkt, ziet een opvallende trend. “We scoren erg goed op het vlak van zuigelingen en kinderen, maar vanaf 12 jaar zakt de vaccinatiegraad drastisch om tegen 18 jaar helemaal een duik te nemen”, merkt prof. Pierre Van Damme (UZ Antwerpen) op. “Daar zijn meerdere redenen voor. De kindervaccinaties verlopen zeer gestructureerd via scholen en Kind en Gezin waardoor iedereen automatisch en gratis aan bod komt. Bij volwassenen zijn vaccins niet terugbetaald en ontbreekt het ook aan bewustwording, zeker bij kwetsbare volwassenen om zich te laten vaccineren.”

Zo schommelt de vaccinatiegraad tegen griep bij Vlaamse 65-plussers rond de 70 %. Amper een derde van de risicogroepen zoals mensen met chronische aandoeningen laat zich inenten tegen pneumokokken die ernstige longontstekingen kunnen veroorzaken. Zo’n 30 % herhaalt de beschermingsprik tegen tetanus en een nog veel kleinere groep maakt gebruik van het nieuwe (en dure) vaccin tegen zona (herpes zoster).

Immuunfitness

Oudere volwassenen kunnen via vaccinaties tegen infectieziekten nochtans enorm veel gezondheidswinst boeken en vroegtijdige veroudering en ziekte tegengaan. “De kans dat infecties zoals griep, RSV of pneumokokken na 65 voor ernstige complicaties zorgen ligt veel hoger”, legt geriater prof. Johan Flamaing uit (UZ Leuven en de Belgisch Vereniging voor Gerontologie en Geriatrie). “Het afweersysteem van ouderen is kwetsbaarder doordat ontstekingsmechanismen sneller ontregeld raken, ze minder en minder krachtige antistoffen produceren en het immuungeheugen afneemt. Dat verklaart waarom 65- plussers vaker longontstekingen of bloedbaaninfecties oplopen na een besmetting. Ook zona kan bij hen langdurige en moeilijk te behandelen zenuwpijn opleveren. Zo’n 92% van alle sterfgevallen in ons land door infecties zijn bovendien 65-plussers.”

De versnelde ontwikkeling van de vaccintechnologie – onder meer door de Covidcrisis – maakt dat vaccins een uitstekend wapen vormen om aan preventie te doen. “Door de verminderde afweer geven vaccins bij ouderen een minder krachtige reactie dan bij jongeren. Dat kan vandaag prima aangepakt worden door aangepaste doseringen, hulpstoffen en nieuwe vaccintechnologie. Bovendien is gebleken dat herhaalde vaccinaties en boosters ook bij ouderen het effect hebben van immuunfitness. Net zoals je je spieren versterkt door ze te trainen kan je ook het afweersysteem optimaliseren door het regelmatig te oefenen via vaccinaties.”

Vaccinatieschema van 0-100 jaar

Naar aanleiding van de Europese Week van de Immunisatie roepen de experten de overheid op om een plan op te stellen om zo snel mogelijk die vaccinatiegraad bij ouderen op te krikken. “In Europese landen zoals Duitsland, Italië (in bepaalde regio’s) en het Verenigd Koninkrijk waar er een vaccinatieschema wordt gehanteerd van 0 tot pakweg 100 jaar zien we knappe resultaten. In geen tijd neemt het aantal ouderen dat quasi volledig gevaccineerd is toe en blijven de gevolgen van infectieziekten beperkt. Ook in ons land hebben we de effecten van zo’n bevolkingsbrede vaccinaties al vastgesteld. Zo is het aantal baarmoedershalskankers fors teruggelopen sinds de HPV-vaccinaties bij 12-jarigen via de scholen.

We beschikken ook in België al over zo’n levenslang vaccinatieschema per leeftijdsgroep maar we stuiten nog op heel wat barrières om het uit te rollen”, vertelt prof. Van Damme. “Zo ontbreekt het bij heel wat kwetsbare ouderen aan correcte informatie over deze vaccins en hun eigen vaccinatiestatus. Dat kan aangepakt worden door mensen een betere toegang te geven tot de eigen vaccingegevens zodat ze zelf zien wat er ontbreekt en er hun huisarts kunnen over aanspreken. Ook apothekers die mee vaccineren kunnen ervoor zorgen dat meer mensen bereikt worden. Daarnaast blijft er een financiële drempel, waardoor we dreigen in een twee snelheden geneeskunde te belanden, waarbij hoger opgeleide ouderen zich wel bescherming kunnen permitteren en anderen uit de boot vallen.”

Europese strategie

Naast de nood aan een nationaal plan voor levenslange vaccinatie, moet er ook op Europees niveau een en ander worden afgestemd. “Vandaag zijn er vaak verschillende richtlijnen per lidstaat terwijl de infectieziekten natuurlijk op dezelfde manier toeslaan van Portugal tot Polen. Dit zaait twijfel bij mensen, ook over het nut van vaccins. Vandaar dat we via de nieuw opgerichte Adult Immunisation Board ijveren voor zo’n eengemaakte Europese strategie.”