Waarom 65+-mannen om andere redenen drinken dan vrouwen

De huidige generatie 65-plussers houdt van een stevige slok. Ruim 8 op de 10 gebruikte het afgelopen jaar alcohol en meer dan een kwart borrelt meer dan de maximaal aanbevolen hoeveelheid per week. Vrouwen benen mannen bij qua alcoholgebruik maar hun motieven zijn wel verschillend, zo stelde klinisch psychologe Yannic van Gils vast in haar doctoraatsonderzoek.

Over de manier waarop jongeren omgaan met drank zijn al tig onderzoeken gevoerd, maar de wijze waarop 65-plussers alcohol gebruiken bleef tot nu toe veelal in de schaduw. Onderzoekster Yannic van Gils (VUB en Universiteit Antwerpen) verlegt in haar doctoraat de focus naar deze doelgroep en ging na welke factoren en eigenschappen gelinkt kunnen worden aan verschillende patronen van drankgebruik bij thuiswonende 65-plussers.

“Met mijn onderzoek wilde ik ook inzoomen op die grote grijze zone tussen niet drinken en zwaar problematische alcoholverslaving. Binnen dat spectrum wordt er ook nog vaak overmatig gedronken, zonder dat er sprake is van verslaving. De 65-plussers van vandaag staan heel anders in het leven dan de generaties voor hen. Mentaal voelen ze zich veelal jonger en ze zetten veelal hun actieve leven van voor hun pensioen verder, terwijl hun lichaam fysiek natuurlijk wel veroudert. En een ouder lichaam reageert stilaan zowel fysiologisch als mentaal anders op alcohol. De verwerking door lever, maag en darmen verloopt daardoor minder vlot dan bij jongere volwassenen. Zo kunnen matige hoeveelheden alcohol al impact hebben op het lichaam, terwijl je daar mentaal nog niet meteen wat van merkt. Op iets langere termijn werkt veelvuldig alcoholgebruik eveneens op het gemoed waardoor je minder fit opstaat of je je prikkelbaarder voelt. Na verloop van tijd kan dat zowel impact hebben op je eigen gezondheid omdat dit verschillende aandoeningen in de hand werkt als op het budget van de gezondheidszorg.”

Bijna iedereen drinkt

Bijna 2000 65-plussers werden bij dit onderzoek uitgebreid ondervraagd naar hun omgang met alcohol. Daaruit blijkt dat alcohol zeer sterk ingeburgerd is bij deze leeftijdsgroep. “Ruim 80 % schenkt de glaasjes regelmatig eens vol. Een kwart daarvan (26,6%) konden we classificeren als een groep die gezondheidsrisico’s loopt omdat ze meer dan 3 eenheden per dag of meer dan 7 per week nuttigen. Maar liefst 15,8 % van de ondervraagden kunnen we omschrijven als ‘bingedrinkers’. Dat wil zeggen dat zij meer dan 4 eenheden (vrouwen) of 5 (mannen) drinken per gelegenheid.”

Opkrikken versus temperen

Vrouwen en mannen van 65-plus heffen even frequent het glas maar opvallend genoeg halen ze daarvoor uiteenlopende redenen aan. “Dat de motieven bij de groep die overmatig drinkt, zo sterk verschilden hadden we vooraf niet verwacht. Als vrouwen overmatig drinken, is dat vaker een copingstrategie om negatieve emoties te temperen of te verdoven. Zij hebben de neiging om alcohol als een soort ‘medicijn’ te gebruiken voor de ziel om om te gaan met lastige gevoelens zoals je wat down voelen, prikkelbaarheid of somberheid. Vooral depressieve gevoelens worden sterk gelinkt met overdreven alcoholgebruik. Als vrouwen dit soort klachten beschrijven, zouden hulpverleners zoals huisartsen best ook even polsen naar hun alcoholgebruik.

Mannen die stevig drinken, geven aan dat ze eerder naar de fles grijpen om zich op te peppen en om hun positieve emoties te intensifiëren of op te krikken. “Alcohol dient bij mannen vaker om je ‘losser en gezelliger’ te gedragen. Zij gaan op die manier hun zorgen eerder begraven en de positiviteit benadrukken. Dat is een totaal andere insteek. Een mogelijke verklaring hiervoor is te vinden in de ontwikkelingspsychologie. Daaruit weten we dat meisjes die zich niet goed voelen ook eerder de neiging hebben om zich in zichzelf terug te trekken, terwijl jongens daar veeleer mee naar buiten trekken”, legt Yannic van Gils uit.

Weerbaarheid

Hoe veerkrachtig of weerbaar een 65-plusser in het leven staat, blijkt een belangrijke component in die relatie tussen negatieve gevoelens en overmatig alcoholgebruik. “De studie toonde aan dat ouderen die weerbaar zijn, niet snel naar alcohol grijpen als manier om hun negatieve emoties te verwerken. Dat is de groep die wel eens een glaasje drinkt in sociale context maar die het roeseffect van alcohol niet gebruiken om andere klachten of emoties te maskeren of te verdoven. Weerbaarheid is dan ook een belangrijke vaardigheid om te versterken, met gunstige effecten op de gezondheid. Vandaag gebeurt dat vaak bij kinderen en jongeren maar 65-plussers hebben er net zo goed baat bij.”

Bewustwording en zelfreflectie

Qua bewustwording ligt er eveneens nog behoorlijk wat werk op de plank. Heel wat 65-plussers realiseren zich niet welke mogelijke impact alcoholgebruik kan hebben op de gezondheid zoals je minder goed in je vel voelen, slechter slapen, pijnklachten. Ook de combinatie met medicatie is veelal niet onschuldig. “Maar 65-plussers worden daarover te weinig geïnformeerd. Zolang er geen klachten opduiken, besteedt ook bijna niemand aandacht aan zijn drinkgewoonten. Hetzelfde geldt voor zorgverleners die dit onderwerp evenmin standaard aankaarten tijdens een consult. Vandaar dat wij via deze studie willen oproepen om alcoholgebruik ruimer bespreekbaar te maken en meer te screenen op gezondheidsklachten die hieraan gelinkt kunnen zijn. Zonder daarom met de vinger te wijzen of alcohol in de ban te slaan. We willen mensen wel aansporen tot zelfreflectie over hoe ze hiermee omgaan. Hoeveel drink je? Waarom doe je dat? Hoe reageert je lichaam hierop? Hoe voel je je daarbij? Is er misschien een link met eventuele klachten? Op die manier kan er ook sneller worden ingegrepen wanneer er problemen dreigen. Een kleiner brandje laat zich beter blussen dan een uitslaande vuurzee.”