Toegevoegde suiker bannen

Een paar jaar al wordt suiker voorgesteld als een product dat je beter kan schrappen. Natuurlijk kan je zonder als het écht moet. Toch kies je beter voor een verstandig en matig gebruik.

Twintig jaar geleden was vet de vijand die je moest verslaan. Er verschenen lightproducten, cholesterolverlagende margarines en yoghurt met 0% vet in de rekken. “Intussen weten we dat al die lightproducten het overgewicht niet hebben aangepakt”, zegt diëtiste en voedingsdeskundige Viridiana Grillo. “Vandaag kijken we meer en meer richting verwerkte producten, dan te focussen op één welbepaald nutriënt.”

Nochtans richten de media en het grote publiek hun pijlen nu volop op suiker, als grote zondebok. Geen suiker toevoegen is hét marketingargument geworden. Overal zie je op verpakkingen ‘zonder toegevoegde suiker’, ‘enkel zoetstoffen’ of ‘100% fructose/agavesiroop/ niet-geraffineerde suiker’ (schrappen wat niet past) opduiken en verkopen kookboeken met suikervrije nagerechten als zoete broodjes.

Is suiker dan echt zo schadelijk? “Het klopt dat enkelvoudige suikers – wat we vroeger snelle suikers noemden – volstrekt overbodig zijn in onze voeding”, aldus Grillo. “Wat we wel nodig hebben zijn de complexe koolhydraten, die van nature aanwezig zijn in graanproducten, groenten, fruit.” Een voedingspatroon met te veel enkelvoudige suikers zorgt niet alleen voor overgewicht, het is vooral schadelijk voor de lever, waar deze suikers zelfs niet-alcoholische levercirrose kunnen veroorzaken. Ze zijn ook nefast voor de darmen omdat ze de darmflora wijzigen, en op langere termijn ook voor de pancreas, die insuline aanmaakt.

In de meest recente versie van de voedingsdriehoek, werden de voedingsproducten die je slechts met mondjesmaat mag eten zelfs uit de driehoek gelicht. Suikers en frisdranken zitten nu in dezelfde groep als alcohol. Ze zijn niet verboden, maar hebben geen enkele voedingswaarde. Om goed te zijn, eet je ze dus beter niet.

Meer gewoonte dan drug

Toch lijkt enkelvoudige suikers uit onze voeding schrappen niet zo eenvoudig. We hebben allemaal wel eens trek in iets zoets na de maaltijd of drinken elke dag een tot twee glazen frisdrank en hebben het gevoel niet zonder te kunnen. In die mate zelfs dat suiker vandaag soms als een drug wordt voorgesteld, die voor ontwenningsverschijnselen zou kunnen zorgen als je hem schrapt.

Viridiana Grillo is het daar niet mee eens: “De studies die gewag maken van een echte suikerverslaving werden verricht bij ratten, niet bij mensen. Maar we gedragen ons niet als ratten. En dan moet je die verslaving aan een stof nog kunnen definiëren volgens de criteria van de DSM IV (het handboek waarin de psychiatrische aandoeningen worden omschreven). Het klopt dat suiker genot verschaft, maar in de praktijk is er geen sprake van echte gewenning en evenmin van craving als je van de ene op de andere dag stopt. Sommigen slagen er trouwens in te stoppen, zonder noemenswaardige problemen.”

Toch zeggen heel wat mensen tijdelijk last te hebben van een slecht humeur, in het begin een gebrek aan energie te ervaren, of last te hebben van een te lage bloedsuikerspiegel, wanneer ze enkelvoudige suikers uit hun voeding schrappen. “Ook al is er geen sprake van verslaving, toch moet je lichaam leren functioneren met minder suiker en er zelf meer gaan aanmaken, maar dat is een kwestie van een paar dagen. Je lichaam is perfect in staat om de suiker aan te maken die het nodig heeft, zelfs als je vast. Heb je last van een te lage bloedsuikerspiegel, dan komt dat wellicht omdat je van het ene uitserste in het andere valt en alle suikers schrapt, ook fruit en zetmeelhoudende producten.”

Viridiana Grillo spreekt liever niet van een verslaving maar van een gewoonte die – zoals alle gewoontes die stevig in ons dagelijkse leven verankerd zitten – moeilijk af te leren is. “Trek hebben in iets zoets na de maaltijd, is een beetje zoals trek hebben in een sigaret als je rookt: het is een manier om het genieten wat te rekken. Je bent dan niet verslaafd aan de suiker op zich, maar wel aan het effect ervan.” Je bent dus verslaafd aan een bepaald gedrag of een gewoonte en niet aan suiker.

Niet bannen, wel bewust mee omgaan

Het probleem is dat – juist omdat het een gewoonte is – suiker eten bij velen een automatisme is geworden. “Je hebt soms trek in een lekker glaasje of in een stukje chocolade: het is heel normaal om jezelf af en toe te belonen met eten. Je hoeft daar ook niet mee te stoppen. Lastig wordt het als die beloning een dagelijkse gewoonte wordt. Dan wordt het een soort Pavlov-reflex, een handeling waar je je niet meer van bewust bent.”

Volgens de diëtiste-voedingsdeskundige hoef je de enkelvoudige suikers dus niet helemaal uit je voeding te schrappen, maar moet je je bewust worden dat je ze eet, zodat je er goed leert mee om te gaan. “Je moet je eetgewoonten bijsturen: vermits je niet echt verslaafd bent, is minder suiker eten vooral een psychologische uitdaging.”

Een voedingsdeskundige kan hierbij helpen, maar niets belet je zelf je suikerconsumptie bij te sturen. “Wanneer je iets zoets drinkt of eet, moet je je afvragen waarom je dat doet. Je moet nagaan of je er echt van geniet, of dat het eerder een automatisme is dat je kan laten. Suiker is in de media intussen dermate verketterd, dat je ook van je schuldgevoel moet leren af te raken: als je suiker eet en je voelt je schuldig, dan geniet je er niet van. Integendeel: hoe meer je je schuldig voelt, hoe meer negatieve emoties de kop opsteken en hoe verleidelijker het wordt om die te onderdrukken met iets lekkers... Zo beland je in een vicieuze cirkel.”

Maar wat als je trek hebt in iets zoets bij een tegenslag of een erg lastige dag? Als dat slechts sporadisch gebeurt, is de beste manier om er mee om te gaan, laten betijen. “Hoe meer je over die onbedwingbare trek gaat nadenken, hoe moeilijker het is om hem te bedwingen. Zin in een stukje chocolade? In plaats van je ertegen te verzetten, kies bewust voor dat chocolaatje waar je plezier aan beleeft. Trek even tijd uit om er ten volle van te genieten. Met andere woorden: op een beredeneerde manier suiker eten is oké.