Tanden poetsen houdt uw hart gezond!
Een goede mondhygiëne is noodzakelijk voor een gezond gebit. Maar er bestaat ook een verband tussen tandvleesontstekingen en hart- en vaatziekten!
Inhoud:
Tandplak, tandbederf en tanderosie
Hygiëne, altijd en overal
Poetsen dat het een lust is
Bleachen
De opbouw van een tand
Enkele cijfers
Een gezonde mond en een goede algemene gezondheid gaan hand in hand, dat is duidelijk. En de kostprijs kan of mag daarbij geen hinderpaal vormen. De basisverzorging is niet duur en zorgt ervoor dat u het dure kroon- en brugwerk niet nodig hebt.
“Toch schatten we dat nog altijd ruwweg 30% van de volwassenen zijn tanden verwaarloost en alleen bij acute problemen bij een tandarts aanklopt”, zegt Stefaan Hanson van het Verbond der Vlaamse Tandartsen.
Tandplak, tandbederf en tanderosie
Hoe ontstaat tandplak?
Net zoals in de rest van ons spijsverteringsstelsel verblijven er in onze mond miljoenen bevriende bacteriën. Die gaan samenklitten met elementen uit onze voeding en zo een kleverig, wit laagje vormen op onze tanden: de tandplak. Dit is onvermijdelijk. Bedoeling is echter dat de tandplak door regelmatig te poetsen, telkens verwijderd wordt. Gebeurt dat niet, dan wordt het laagje almaar dikker en bevat het ook almaar meer bacteriën. Tandplak vormt zich overal op het gebit, dus ook tussen de tanden en kiezen en in de sulci (de gleufjes tussen tand en tandvlees).
Wanneer treedt tandbederf op?
Mineralen, vooral calcium en fluoride, maken onze tanden sterk. In een zure omgeving lossen ze echter op en gaan verloren. Iedere keer als er suikers in onze mond komen, gaan de bacteriën in de tandplak die afbreken en daarbij worden zuren gevormd. Deze zuurstoot lost de mineralen in het tandweefsel op en maakt het broos. Het speeksel vormt een natuurlijke bescherming: het spoelt het gevormde zuur geleidelijk weg. Vandaar dat mensen die last hebben van een droge mond (door ziekte, geneesmiddelengebruik,...) meer kans hebben op tandbederf.
Ongeveer een halfuur na het eten van suikerhoudend voedsel is de zuurstoot voorbij en begint het – op dat ogenblik gedemineraliseerde – tandweefsel zich geleidelijk aan te herstellen door opnieuw mineralen vanuit het speeksel in te bouwen. Als dit proces gedurende drie uur ongestoord kan doorgaan is de schade hersteld. Vandaar dat het belangrijk is niet voortdurend gesuikerde tussendoortjes te eten en gezoete drankjes te drinken, maar de tanden voldoende rust te gunnen. Wordt het herstel te vaak afgebroken, dan wordt het tandweefsel zo broos dat er een gaatje ontstaat. Dan spreken we van tandbederf (cariës) en kan enkel een tandvulling verder onheil voorkomen.
Is dit hetzelfde als tanderosie?
Men spreekt van tanderosie wanneer het tandglazuur of de blootliggende tandwortel worden opgelost door de inwerking van zuren die niet afkomstig zijn van de mondbacteriën. Het is een vrij nieuw probleem dat sterk toeneemt. Maagzuur kan de boosdoener zijn bij mensen die veelvuldig overgeven of heel veel last hebben van zure oprispingen, maar dé grote oorzaak is het drinken van zure dranken zoals cola, frisdranken (lightversies zijn op dit vlak niet beter dan gesuikerde!), sportdranken, fruitsap, breezers,... Kortom, alle dranken die gedurende korte tijd een fris gevoel geven. Daarbij speelt niet zozeer het totale volume een rol, maar vooral hoe vaak ze gedronken worden, wanneer dat gebeurt en hoe lang daarover gedaan wordt. Wie er een uur over doet om zuinig nippend een glas cola leeg te drinken is veel meer onderhevig aan tanderosie dan iemand die het glas in één keer leegdrinkt! In tegenstelling tot cariës vindt tanderosie vooral plaats op schone tandoppervlakken, dus bij goedgepoetste tanden. Om dit te vermijden is het belangrijk de tanden pas te poetsen, 15 tot 30 minuten na het drinken van dergelijke zure drankjes. Gedurende die tijd voert het speeksel een natuurlijke buffering uit.
Hygiëne, altijd en overal
Wat gebeurt er precies als we onvoldoende poetsen?
In achtergebleven tandplak kunnen zich al na enkele dagen mineralen afzetten uit het speeksel. De tandplak verkalkt dan tot tandsteen: eerst op de achterzijde van de onderste snijtanden en de buitenkant van de bovenste kiezen, in een later stadium ook onder het tandvlees, in de sulci, buiten het bereik van de tandenborstel.
Tandsteen bevordert de afzetting van nieuwe tandplak, het irriteert het tandvlees waardoor dit gaat ontsteken en het verkleurt onder invloed van tabak, koffie, thee, rode wijn,... Deze verkalkte afzetting moet regelmatig verwijderd worden en dat kan alleen door de tandarts. Hoe vaak dat moet gebeuren, hangt onder meer af van de mate waarin goed en voldoende vaak en lang gepoetst wordt. Een- tot tweemaal per jaar is een gemiddelde.
Is een tandvleesontsteking ernstig?
Een tandvleesontsteking (gingivitis) is niet levensbedreigend, maar moet wel ernstig genomen worden. Gezond tandvlees heeft een roze kleur en bloedt niet bij het poetsen of eten. Ontstoken tandvlees is rood, gezwollen en het bloedt gemakkelijk. Het verwijderen van de tandplak en tandsteen leidt haast altijd tot genezing.
Wat gebeurt er als niet tijdig wordt ingegrepen?
Dan kan de gingivitis evolueren tot een parodontitis en ontstaat blijvende schade. Het tandvlees komt los van de tanden en er ontstaan zogenaamde pockets. Tussen tandvlees en tand vormt zich nieuwe plak waar u met uw tandenborstel niet bij raakt, en bijgevolg tandsteen. Het tandvlees trekt zich terug, de wortels komen gedeeltelijk bloot te liggen en de tanden worden erg gevoelig. De ontsteking gaat steeds dieper, het bindweefsel en het al- veolair bot worden aangetast. Uiteindelijk kan zoveel steunweefsel verloren gaan dat de tanden loskomen.
Het gevaar is echter nog groter. Hart- en vaatziekten en vroeggeboorten komen beduidend meer voor bij mensen met parodontitis. En er zijn ook aanwijzingen dat het een rol zou kunnen spelen bij het ontstaan van diabetes en reuma.
Een grondige reiniging door de tand-arts zal meestal de ontstekingsreactie doen verdwijnen en het afbraakproces stoppen maar het reeds afgebroken steunweefsel is onherroepelijk verloren.
Hoe ontstaat een slechtruikende adem?
85 % van de gevallen van onfrisse adem (halitosis) ontstaat in de mond door tandsteen, cariës en ontstoken tandvlees. Ook voedselrestjes die achterblijven in de diepe papillen (de groefjes) op de tongrug kunnen de oorzaak vormen. Het is er vochtig en 37°C, een ideale broeikas. Overdag reinigt de continue speekselvloed de tong. Maar ’s nachts gaan deze voedselrestjes soms gisten wat stoffen vrijgeeft die stikstof bevatten. De enige manier om dit te voorkomen is de tong grondig te reinigen met een tandenborstel of een tongschraper. Eigenlijk moet dit bij elke poetsbeurt gebeuren, maar dat is niet zo eenvoudig. Bij veel mensen lokt de aanraking van de tongrug een braakreflex uit.
Poetsen dat het een lust is
Aan welke vereisten moet een goede tandenborstel voldoen?
Hij mag geen al te grote kop hebben zodat alle plekjes in de mond makkelijk bereikt kunnen worden. De haartjes moeten afgerond zijn en zacht. Maar minstens even belangrijk: ze moeten recht staan. Een versleten borstel – die herken je aan de geplooide haartjes -, of een met te harde haartjes, richt eerder schade aan ter hoogte van het tandvlees dan dat hij de mond reinigt. Hij moet gemiddeld om de drie maanden vervangen worden. Tegenwoordig hebben heel wat tandenborstels kleine rubberen deeltjes tussen de haartjes waarmee men tracht hardnekkigere aanslag te verwijderen. Na gebruik moet de tandenborstel grondig gereinigd worden onder stromend water. En hij is persoonlijk. U mag hem niet met anderen delen.
Bieden elektrische tandenborstels voordelen?
Hij gaat met een hogere frequentie over de tandvlakken dan bij manueel poetsen. De borstels met een roterende borstelkop blijken erg doeltreffend. Door de automatische beweging van de borstelkop kan u meer aandacht schenken aan het degelijk poetsen van de verschillende tandvlakken. Bovendien houdt u het ook gemakkelijker vol om voldoende lang te poetsen. Het nadeel is het hogere prijskaartje. Vergeet niet dat ook in dit geval de borstelkoppen regelmatig vervangen moeten worden.
Welke tandpasta moeten we kiezen?
Tandpasta’s behoren tot de cosmetica, wat betekent dat de fabrikanten hun formule niet moeten vrijgeven. Tandpasta bestaat uit zeep en additieven. Zeep is goedkoop, de kostprijs wordt dus bepaald door de additieven. Een belangrijk basisingrediënt is fluoride, de hoeksteen van de mondgezondheid. Fluoridetandpasta zorgt voor een versterking van het tandglazuur. Als er een kleine hoeveelheid fluoride in het speeksel aanwezig is, zal de demineralisatie trager op gang komen en het herstel van de mineralen sneller verlopen. Bovendien is tandweefsel dat fluoride heeft opgenomen beter bestand tegen de inwerking van zuren. De hoeveelheid fluoride in tandpasta (tussen 1000 en 15000 ppm) is altijd zo gedoseerd dat er bij normaal gebruik geen enkel gevaar bestaat. Voor kinderen moet wel een lager gedoseerde tandpasta (500 ppm of lager) gebruikt worden. Vooraleer het Verbond van Vlaamse Tandartsen zijn naam verbindt aan een bepaalde tandpasta (die dan het VVT-symbool draagt) worden de claims grondig gecontroleerd. Maar de gebruikers moeten de claims ook goed lezen. Een tandpasta waarvan beweerd wordt dat hij uw tanden hun natuurlijke witte kleur teruggeeft, is geen tandpasta die uw tanden witter maakt, maar die de gekleurde aanslag verwijdert. Een witmakende tandpasta bestaat niet. De concentratie van witmakende producten is in een tandpasta niet voldoende hoog en de toepassingstijd te kort. Indien u twijfelt welke tandpasta het meest geschikt is in uw geval, vraag dan raad aan uw tandarts. Er bestaan immers ook tal van tandpasta’s met therapeutische toevoegingen, bijvoorbeeld voor ontstoken tandvlees of gevoelige tanden.
Hoe en wanneer moeten we onze tanden poetsen?
- Minstens tweemaal per dag en na elke maaltijd. Kunt u toch maar één keer poetsen, doe het dan ’s avonds. Na het poetsen mag niets meer gegeten of gedronken worden, tenzij plat water.
- Poets nooit uw tanden onmiddellijk na het eten van zure vruchten of het drinken van zuurhoudende dranken.
- Een poetsbeurt moet minstens drie minuten duren, dat is behoorlijk lang.
- Plaats de borstel schuin (in een hoek van 45°) tegen het tandvlees.
- Maak kleine bewegingen van rechts naar links en omgekeerd.
- Poets zowel de binnenkant als de buitenkant van uw tanden en vergeet bij de kiezen ook het kauwoppervlak niet.
- Poets tandvleesvriendelijk: niet met een versleten borstel en ook niet met overdreven veel kracht.
Hoe belangrijk is flossen?
Elke poetsbeurt met een tandenborstel zou moeten aangevuld worden door een flosbeurt of het gebruik van interdentale borsteltjes omdat een tandenborstel nooit de tandplak tussen de tanden kan verwijderen. Wat de voorkeur geniet, verschilt van persoon tot persoon en hangt af van de handigheid, de positie van de tanden en de leeftijd. Flosdraad met een laagje was glijdt makkelijker tussen de tanden en rafelt minder, maar zonder was neemt de draad meer plak mee. Flossen wordt het best door een tandarts aangeleerd en vergt wat oefening. Indien de ruimte tussen de tanden groter is, bewijzen interdentale borsteltjes een goede dienst.
Tandenstokers zijn minder geschikt, tenzij om grotere etensresten te verwijderen. Ze moeten hoe dan ook een wigvorm hebben en uit zacht hout gemaakt zijn. Met andere woorden: kaasprikkertjes zijn geen tandenstokers!
Is kauwgom gebruiken zinvol?
Het mag nooit een poetsbeurt vervangen, maar helpt wel om de tanden te verzorgen. Het kauwen bevordert bovendien de speekselproductie en speeksel vormt een natuurlijke bescherming tegen tandbederf. Het moet dan wel om suikervrije kauwgom gaan. Aan sommige soorten wordt xylitol als zoetmiddel toegevoegd en daarvan is bewezen dat het tandbederf tegengaat. Maar xylitol is duur, alles hangt af van de hoeveelheid die in de kauwgom verwerkt is.
En de mond spoelen?
De tanden poetsen met tandpasta is de basisbehandeling. Aanvullend kan men eventueel de mond spoelen met mondwater om kleine restjes tussen de tanden weg te spoelen en een frisse mond te hebben. Soms kan de tandarts adviseren de mond te spoelen met een mondwater of een therapeutisch mondspoelmiddel.
Bleachen
Tegenwoordig is ‘bleachen’ een ware hype. Hoe gebeurt dit?
Bleachen (de tanden bleken) is enkel nuttig bij een interne verkleuring van het glazuur. Dan wordt een product aangebracht dat tandsubstantie gaat onttrekken met behulp van waterstofperoxide. De blekingsgraad wordt bepaald door de concentratie waterstofperoxide, de zuurtegraad en de applicatietijd. Bij thuis- bleaching kan het bleekmiddel aangebracht worden onder verschillende vormen: een gel die aangebracht wordt in een mal, strips met gel of vloeistof die aangebracht wordt met een borsteltje.
Een bleekprocedure uitgevoerd in de tandartspraktijk verloopt zeker meer gecontroleerd. Een door de tandarts vervaardigde mal past beter, geeft dus minder verlies van product en minder bijwerkingen. De tandarts is ook zeker van de concentratie van het product en kan de werking van het product activeren door gebruik te maken van warmte en bepaalde lichtbronnen.
Algemeen luidt de boodschap: bezint eer ge begint. Wat u bijvoorbeeld moet weten is dat het bleken van een levende tand of een ontzenuwde tand volledig verschillend gebeurt. Een ontzenuwde tand moet via een gaatje van binnenuit gebleekt worden, dus door een tandarts.
Denk eraan dat vullingen niet reageren op het bleken. En de kleur van een tand wordt ook ten dele bepaald door de weerkaatsing van het licht. Indien uw tanden dus niet perfect op een rij staan, zult u onvermijdelijk de indruk hebben dat bepaalde tanden donkerder zijn. Bijgevolg zult u altijd ontgoocheld zijn over het resultaat van een bleaching.
Tijdens een bleekprocedure worden de tanden ook gevoelig. Hoe meer en hoe sneller gebleekt wordt, des te groter de gevoeligheid.
De opbouw van een tand
Het zichtbare gedeelte van onze tanden is de tandkroon, het gedeelte dat bedekt wordt door het tandvlees is de wortel. De overgang tussen beide heet de tandhals.
Het harde materiaal dat de kroon bedekt is het glazuur. Daaronder zit het tandbeen (de dentine), dat het grootste deel van de tand vormt en ook bepalend is voor de kleur.
Middenin de tand zit de pulpa, het gevoelige deel waar zenuwen, bloed- en lymfevaten terug te vinden zijn.
Rond de wortel zit een dunne laag cement.
Het parodontaal ligament verankert de tand stevig in het alveolair bot. Over dit bot ligt tandvlees dat de tand omsluit ter hoogte van de tandhals. Tussen tand en tandvlees zit een smalle gleuf, die 2 tot 3 mm diep is en sulcus heet.
Enkele cijfers
30 % van de Belgen poetst zijn tanden tweemaal per dag, dat is heel wat minder dan het Europese gemiddelde (61 %).
38 %besteedt dagelijks minder dan 3 minuten aan mondhygiëne.
31 %gaat niet naar de tandarts, uit angst.
76 %beweert zijn tandenborstel om de drie maanden te vervangen, of zelfs eerder als de haartjes versleten zijn. Verkoopcijfers bewijzen dat dit slechts half zo vaak gebeurt.
Bron: GMI-poll in opdracht van Colgate, medio 2005.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier