Stroomlijn je online leven

Corona deed ons een digitale versnelling hoger schakelen: we zoomvergaderen, e-peritieven, gaan op e-consult bij de dokter... Maar hoe voorkom je dat je online verdrinkt?

Wat zeven maanden geleden in veel bedrijven ondenkbaar leek, lukte dankzij corona plots wel: we werkten massaal thuis. In de Grote Coronastudie (UAntwerpen, UHasselt, KUL en ULB) gaf, op het hoogtepunt van de crisis, 75% van de respondenten aan thuis te werken. We kregen toegang tot de servers van het bedrijf, belegden zoom- of teams-vergaderingen en bewezen dat we ook zonder fysieke aanwezigheid op het werk de boel draaiende konden houden.

En daar bleef het niet bij. We kochten meer online, bij grote spelers als Zalando en bol.com, maar ook bij lokale handelaars. Met enkele kliks bestelden we een afhaalmaaltijd bij de brasserie om de hoek. Kwam onze relatie onder druk te staan tijdens de lockdown, dan boekten we een online consult met de relatietherapeut. Om kort te gaan: een groot deel van ons leven verplaatste zich naar digitale kanalen. En het ziet ernaar uit dat sommige online gewoonten blijvertjes zijn. Zo lieten verschillende bedrijven al weten dat hun werknemers nog zeker tot eind 2020 thuis mogen blijven werken en dat het ook daarna de bedoeling is vaker aan telewerk te doen. Negen op de tien telewerkers wil ook zelf graag een tot drie dagen van thuis uit werken. Dokters zien wel heil in online consultaties. En waarom naar het gemeentehuis gaan als je een document via het e-loket kan aanvragen?

Digitale stress

Als je meer zaken online regelt, ben je vaker in de weer je met smartphone, mail, social media, bankapp,... Niet enkel de communicatie met je collega’s verloopt via mail en online meetings. Ook de postbode kondigt de komst van je nieuwe jurk aan met een mail of app. Stel je voor dat je dat pakje misloopt omdat je het bericht met de leveringstijd gemist hebt! Maar is dat constant online zijn wel gezond voor een mens?

Dat de toenemende afhankelijkheid en/of het overmatig gebruik van digitale media en technologie digitale stress kan veroorzaken, wisten we al voor de coronacrisis. Uit een onderzoek van de Arteveldehogeschool uit 2018 bleek zelfs dat de helft van de werknemers in de publieke sector er last van heeft. “Digitale stress is vaak een containerbegrip, maar eigenlijk zijn er veel verschillende oorzaken”, ontdekte Dr. Lotte Vermeulen, onderzoeker aan de Arteveldehogeschool. “Sommige -veelal wat oudere – werknemers kampen met technofobie, de angst niet mee te kunnen met technologische vernieuwing. Anderen hebben het vooral moeilijk met de veelheid van informatie die dan nog eens via verschillende kanalen tot bij hen komt. Ook het feit dat de grens tussen werk en privé vervaagt, kan voor de nodige stress zorgen. En via sociale media tijdens het werk in contact zijn met je privéleven kan je productiviteit beïnvloeden. Omgekeerd is het moeilijker om los te komen van je werk als je ook ’s avonds mails ziet binnenkomen – al geldt dat zeker niet voor iedereen.”

Er is geen recent onderzoek om dit te bevestigen, maar je zou verwachten dat dit soort stress verder toeneemt naarmate je meer online doet. De digitale kloof dreigt ook dieper te worden: zij die geen of amper toegang hebben tot het internet en slimme toestellen zullen nog meer uit de boot vallen. Lotte Vermeulen voorspelt: “Voor corona was de informatie overload misschien wel de belangrijkste vorm van digitale stress. Nu is dat wellicht de scheiding tussen werk en privé. Ook als je niet zo goed overweg kan met nieuwe technologieën, kan je nu extra stress ervaren. Waar je voordien nog de keuze had om geen gebruik te maken van digitale toepassingen, is dat nu een verplichting. Denk maar aan leerkrachten en docenten die plots online lessen moesten organiseren. Maar het is geen volledig negatief verhaal. Als je thuis werkt, word je minder gestoord door collega’s die langslopen of een leidinggevende die een extra taak in je mandje dropt. Door veel online te doen, heb je ook de mogelijkheid om bepaalde communicatiekanalen (tijdelijk) af te sluiten en zo ongestoord te werken aan een taak.”

Ongestoord

Ongestoord met iets bezig zijn, is het geheim van een goede digitale hygiëne. “Door het verkeerd gebruik van technologie, creeër je een brokkelbrein”, vindt neuropsychiater Theo Compernolle. “Er bestaan twee soorten aandacht: de aandacht die getrokken wordt en de aandacht die je geeft. Bij het eerste gaat het om een dierlijke reflex. Er komt een auto op je af en je springt weg. Om iets aandacht te geven, moet je je concentreren. Het kost energie, het is als een spier die je moet trainen. En die wordt niet meer getraind omdat je voortdurend afgeleid wordt door (anti)sociale media. Voor sommige mensen is het al moeilijk om 10 minuten met één taak bezig te zijn.”

Volgens de neuropsychiater moet je niet zozeer je digitale kennis opkrikken om zonder stress mee te kunnen met de digitale (r)evolutie, je moet vooral leren hoe ermee om te gaan. “Online bankieren, skypen, een nieuwe e-toepassing,... dat krijg je de meeste mensen wel aangeleerd. Maar je zal nooit digitaal vaardig zijn, als je niet digitaal vrij bent. Je mag geen slaaf worden van de technologie. Je telefoon mag niet bepalen waar, wanneer en hoe lang je hem vastpakt. Jij moet meester zijn over de technologie door, bijvoorbeeld, te leren dat je maar drie keer per dag je berichten controleert en beantwoordt.”

Leren structureren

Online werken, online vergaderen, online shoppen, online films bekijken, online vrienden ontmoeten,... hoeft geen probleem te zijn, zolang je het structureert in blokken en mogelijke stoorzenders (tijdelijk) uitschakelt. Te beginnen met de notificaties van de apps op je smartphone en computer. Er bestaan ook apps (o.a. Cold Turkey) die je helpen om bepaalde websites een tijdlang te blokkeren. Hoe vaak gebeurt het niet dat je even – vijf minuutjes maar – op Facebook wilt. Daar bots je dan op een link naar een interessant artikel. Dat artikel spreekt van een leuk hebbedingetje dat je wil kopen. En voor je het weet ben je een half uur of langer aan het scrollen op het internet.

Een andere truc is de Pomodoro-techniek, genoemd naar een tomaatvormig kookwekkertje. Lotte Vermeulen: “Je verplicht jezelf om 25 minuten heel bewust aan een taak te werken, terwijl je alle randzaken (mail, smartphone,...) afzet. Na 25 minuten geef je jezelf 5 minuten pauze. Daarna werk je weer 25 minuten geconcentreerd. Dit herhaal je vier keer voor je jezelf een langere pauze gunt. 25 minuten lijkt erg kort, maar je zal versteld staan hoeveel werk je in die tijd verzet.”

Ook Theo Compernolle merkt dat wie in blokken werkt – een aandachtsblok, een blok waarin je je berichten controleert, een blok voor kleine klusjes – veel tijd wint. “Er verandert in se niets aan je job, maar door je efficiënter te organiseren, win je tijd. En dat geldt niet enkel voor je werk. Ook shoppen verdient je volle aandacht. De kans dat je een miskoop doet, is veel kleiner wanneer je je enkel daarop concentreert.”

Uiteraard doe je er goed aan om afspraken te maken met je collega’s, je gezin en je vrienden over hoe je je dag organiseert. Stel een out-of-office in, spreek een boodschap in op je voicemail waarin je zegt dat je niet bereikbaar bent tot een bepaald uur. Maak het voor je huisgenoten duidelijk wanneer je geconcentreerd aan het werk bent en wanneer ze je wel even mogen storen.

Offline contact

Ondanks het feit dat we de voorbije maanden heel dankbaar gebruikmaakten van moderne communicatietechnologie, heeft de coronacrisis ons ook geleerd dat er beperkingen zijn aan de mogelijkheden. Mensen hunkeren naar echte sociale contacten, met vrienden, met familie, met collega’s. “De mens is een echt kuddedier. Feestjes, vergaderingen, culturele evenementen,... de nood aan echt sociaal contact zit heel diep in onze genen”, weet neuropsychiater Theo Compernolle. “Dat sociaal netwerk is ook heel belangrijk om je stressbalans in evenwicht te houden. Virtuele ontmoetingen zijn slechts noodoplossingen.”

Lotte Vermeulen gelooft dat bepaalde online toepassingen wel een definitief karakter zullen krijgen: “Ik denk dat er in de toekomst veel vaker aan thuiswerk zal worden gedaan, maar niet voltijds. Bedrijven hebben ervaren dat een echte connectie tussen collega’s belangrijk is voor de cohesie van een team. Ondernemingen, onderwijsinstellingen, hulpverleners,... zullen heel goed moeten nadenken over wat ze online aanbieden en wat ze beter in een fysieke omgeving doen.”