Stop pijnlijke plasjes
De helft van de vrouwen krijgt ooit met een urineweginfectie te maken en soms blijft die zich hardnekkig herhalen. Recent onderzoek werpt een nieuw licht op de zaak. Welke behandelingen zijn aangewezen, helpen veenbessen, welke rol spelen fout plassen en stress?
Urineweginfecties komen bij vrouwen frequent voor, maar niet alle plas-klachten zijn het gevolg van zo’n infectie. ‘Er is best veel verwarring over. Zeker bij vrouwen rond de menopauze’, weet gynaecoloog dr. Hendrik Cammu (UZ Brussel). ‘Door de menopauze neemt de vaginale droogte toe. Dat zorgt voor meer irritatie en kan leiden tot gelijkaardige plasklachten, zoals een branderig gevoel bij het plassen, heel vaak een klein plasje moeten doen en nachtelijke of valse plasdrang. Die worden vaak onterecht geïnterpreteerd als een infectie.’
Wel of geen infectie?
Om zeker te zijn dat het om een ontsteking gaat, is een urinekweek nodig, maar dat duurt twee dagen. ‘In de praktijk gebeurt dat eerder zelden en wordt er – al dan niet na een urinetest – meteen behandeld met nitrofuran-toïne, een antisepticum en specifiek antibioticum. Zo’n dipsticktest spoort alleen bepaalde afbraakstoffen zoals eiwitten, witte bloedcellen en nitrieten op in de urine. Dat biedt nog geen zekerheid dat het om een echte infectie gaat. Is er geen sprake van een bacte-riële infectie, dan kunnen de klachten meestal worden verholpen door de vaginale droogte te behandelen met een lokale hormonale therapie (vaginale tabletten met oestrogenen).’
Vaker moeten opstaan om te plassen is op latere leeftijd ook niet onlogisch. ‘Het lichaam maakt ADH aan, een hormoon dat ervoor zorgt dat de urineproductie ’s nachts halveert, waardoor de blaas zich trager vult. Met ouder worden daalt de aanmaak van ADH en neemt de nachtelijke plasdrang toe. Wie daardoor ernstige slaapproblemen ondervindt, kan worden behandeld door dit hormoon toe te dienen, maar dit is geen goedkoop middel.’
Risicofactoren
De vuile wc-bril of handdoek wordt nogal eens met de vinger gewezen als dé broeihaard voor urineweginfecties. Onterecht. De kans dat je op een toiletzitje besmet raakt, is uiterst miniem! “Blaasontstekingen zijn bijna altijd auto-infecties, veroorzaakt door bacteriën uit je eigen darm. Omdat vrouwen een kortere plasbuis hebben, vinden die bacteriën sneller hun weg daarnaartoe. Meestal gaat het om veel voorkomende E.colibacteriën. Waarom sommigen gevoeliger zijn voor urineweginfecties, heeft te maken met het type E.coli. Daar zitten gunstige, maar ook superkwaadaardige beestjes tussen. Hoe sterker zo’n bacterie zich aan de binnenzijde van de blaaswand weet vast te hechten en zich gaat vermenigvuldigen, hoe groter de kans dat ze een lokale infectie veroorzaakt. Wanneer Proteusbacteriën worden aangetrofen, moet je ook alert zijn voor nierstenen, die aan de basis van de ontsteking kunnen liggen”, verduidelijkt dr. Cammu.
Andere risicofactoren voor infecties zijn je blaas niet volledig leegplassen, waardoor een residu met bacteriën achterblijft. “Een foute gewoonte die nogal wat vrouwen aan hun schooltijd overhouden, toen het toiletgebeu-ren stressvol was en in hoog tempo moest worden afgehaspeld. Plassen is een reflex die vanzelf moet gebeuren. Door te zitten, ontspant de bekkenbodem en kan de blaas rustig leeglopen. Veel vrouwen persen hun plas eruit om het te laten vooruitgaan. En ze blijven dat doen. Dat leidt tot deze kwalijke residu’s.”
Ook na het vrijen ervaren sommige vrouwen een akelig branderig gevoel. Het kan om een echte infectie gaan, maar ook om irritatie door de penetratie en vaginale droogte, of zelfs door een spermaallergie. “Omdat de oorzaak vaak moeilijk te achterhalen is, is het zoeken naar wat er in zo’n geval best werkt. Soms helpt het om meteen te gaan plassen, eens een condoom te gebruiken, meteen na het vrijen een groot glas water te drinken in combinatie met een middel dat de blaasspasticiteit remt of eenmalig een bacteriedodendmiddel (nitrofurantoïne) te gebruiken.”
DIT WERKT WEL
Wash-out
Vroeger kregen vrouwen de raad om bij een blaasinfectie niet veel te drinken. Intussen weten we dat het belangrijk is om van bij de eerste klachten veel water te drinken en veel te plassen. ‘Dat zorgt voor een wash-outeffect. Een recente meta-analyse heeft aangetoond dat je hiermee een ontluikende infectie de pas kan afsnijden of een bestaande sneller kan laten genezen, zonder antibiotica. Drink van bij de eerste irritatie minstens anderhalve tot twee liter water per dag. Door zo’n geforceerde wash-out kan je E.colibacteriën wegspoelen uit je blaas.’
Antibiotica
In milde gevallen zijn antibiotica niet nodig en gaat de infectie vanzelf voorbij of volstaat een wash-out. Bij ernstiger klachten – koorts, pijn, bloed in de urine, symptomen die langer dan drie dagen aanhouden – raadpleeg je best een arts. ‘Een behandeling met nitrofurantoïne, een selectief antibioticum, is dan aangewezen. Een breedspectrumantibioti-cum, zoals fosfomycine, is geen eerste keuze. Dit werkt ook en is handig omdat maar één dosis nodig is, maar het zorgt voor resistentie. Zeker bij terugkerende klachten moet je dat vermijden.’
Bij vrouwen met weerkerende infecties – drie of meer per jaar – is een behandeling lastiger. ‘Je moet eerst uitsluiten dat er geen andere onderliggende oorzaken zijn, zoals nierstenen of neurologische problemen, die moeten worden aangepakt. Voor weerkerende infecties beschikken we nog niet over een ideale aanpak of een preventief wondermiddel. Preventief behandelen met antibiotica om recidive te voorkomen is mogelijk, maar vaak niet de beste optie, omdat je nog meer antibiotica slikt. Een betere keuze bestaat erin vaginaal oestrogeen toe te dienen, of pas te behandelen met antibiotica wanneer de infectie weer uitbreekt’, aldus dr. Cammu.
Relaxatie
‘De blaas is de spiegel van de ziel’, luidt een Engels gezegde. En dat klopt. ‘Stress en angst hebben een grote impact op de werking van de urinewegen. Gladde spieren zoals de blaas, maar ook de darmen zijn zeer stressgevoelig en gaan dan sneller werken. Gebeurtenissen zoals een overlijden, een scheiding enz. kunnen aanleiding geven tot plas-klachten zonder dat de blaas zelf is aangetast. Met inzicht en relaxatie kan dat probleem worden aangepakt.’
DIT WERKT NIET
Pro- en prebiotica
Lange tijd werden ze bejubeld, maar de jongste tijd blijkt steeds meer dat probiotica (darmbacteriën) en prebiotica (voedingsvezels die voorloper zijn van bacteriën) weinig meer dan een placebo-effect hebben op recidiverende urineweg-en schimmelinfecties.
Veenbessen
‘Producten met veenbessen werken niet beter dan een placebo. Veenbes-senextract en -sap werden in het verleden volop gepromoot omdat ze een stof zouden bevatten die de blaaswand zuurder maakt, waardoor bacteriën zich moeilijker kunnen vasthechten aan het slijmvlies. Nieuwe grote studies hebben die werkzaamheid intussen weerlegd. Maar bij gebrek aan een efficiënt alternatief blijven heel wat mensen ze toch nemen en hebben ze het gevoel dat hun klachten verbeteren. Dat is louter een placebo-effect.’
Planten en supplementen
Ook supplementen op basis van man-nose (een suiker) zouden volgens kleinere studies een effect hebben op recidive. ‘Ik beveel dit niet aan omdat de werkzaamheid nog niet overtuigend is aangetoond. Maar deze supplementen zijn zeker niet schadelijk, je kan ze dus eventueel proberen. Er zijn nog tal van andere plantenextracten, maar voorlopig doorstaat geen enkele ervan de test met een placebo. Bovendien zijn ze vaak behoorlijk prijzig’, waarschuwt dr. Cammu.
Vaccin
‘Er bestaat ook een oraal vaccin tegen blaasontsteking, dat je gedurende drie maanden moet nemen om beschermd te zijn. Maar ook daar is de wetenschappelijke bewijskracht beperkt’, merkt dr. Cammu op.