© Getty Images/iStockphoto

Sporten met een hartprobleem

Nogal wat hartpatiënten zijn bang om te sporten. Nochtans doet lichaamsbeweging het cardiovasculaire risico op lange termijn drastisch dalen. En dat geldt zeker voor wie al een keer een hartprobleem had.

Dat er een link is tussen sporten en hart- en vaatziekten staat vandaag vast. Interheart, een grootscheeps onderzoek op vijf continenten, heeft aangetoond dat geregeld – licht of matig intensief – bewegen een gunstige invloed heeft op het cardiovasculaire risicoprofiel. Lichaamsbeweging beschermt het hart en de bloedvaten evenzeer als een voedingspatroon met veel groenten en fruit en zuinig zijn op alcohol. “Lichaamsbeweging heeft een positieve impact op diverse fysiologische en biochemische processen”, weet dr. Etienne Hoffer (diensthoofd cardiologie, CHR de la Citadelle, Luik). Geregeld sporten is bovendien prima voor de stollingsparameters en voor de activiteit van je autonome zenuwstelsel. Dat verklaart waarom iemand die sport, in rust doorgaans een lagere hartslag heeft dan iemand die een zittend bestaan leidt. “En we weten dat die eenvoudige fysieke parameter op 10 tot 20 jaar een goede voorspeller is voor de overleving en vooral voor het uitblijven van een cardiovasculair event”, benadrukt dr. Hoffer.

Paradoxaal genoeg neemt het risico op een hartaanval ook toe tijdens het sporten! “We gaan ervan uit dat er zich per 50.000 uren sport gemiddeld één ernstig cardiovasculair event voordoet die tot de dood kan leiden. Dit verklaart waarom we in België elk jaar met enkele gevallen van plotse dood worden geconfronteerd. Die krijgen vaak veel media-aandacht, zeker wanneer het gaat om jonge mensen die a priori fit en gezond leken”, licht de specialist toe.

(Opnieuw) beginnen sporten

Voor je met sporten (her)begint, doe je er echter goed aan een en ander af te toetsen met je huisarts, en zelfs met een cardioloog en sportarts. “Het is belangrijk dat de patiënt aangeeft wat hij/zij wil: recreatief sporten of net heel intensief sporten in competitieverband”, zegt de specialist. Aan je basisconditie werken is essentieel. “Het tennisveld opstormen en meteen als een gek beginnen te tennissen terwijl je niet opgewarmd bent of daarnaast nooit aan lichaamsbeweging doet, is een heel slecht idee”, waarschuwt dr. Hoffer.

Lichaamsbeweging heeft een positieve impact op diverse fysiologische processen.

Wanneer je een arts raadpleegt, kan je ook een check-up laten doen, eventueel aangevuld met een elektrocardiogram in rust. “Via dat onderzoek kunnen we heel wat hartproblemen opsporen die kunnen resulteren in een verhoogd risico tijdens het sporten.” Bij mensen jonger dan 35 jaar houden de meeste cardiovasculaire accidenten verband met aangeboren hartafwijkingen waar ze geen weet van hebben: ritmestoornissen, klepafwijkingen, verkeerd ingeplante kransslagaders, enz. Bij 35-plussers hebben we veel vaker te maken met slagaders die in slechte staat verkeren door overgewicht, roken, hoge bloeddruk, een te hoge cholesterol, maar ook erfelijke factoren. “Al moet het gezegd dat we vandaag ook bij almaar jongere patiënten kransslagaderproblemen vaststellen, met een hartaanval vanaf 30 jaar tot gevolg. Een fenomeen dat zeker te maken heeft met onze veranderde levensstijl en vooral dan met obesitas”, legt dr. Hoffer uit.

Sport en angina pectoris

Wie lijdt aan angina pectoris – pijn op de borst bij inspanningen – volgt best een sportprogramma op maat, want het is bekend dat angina pectoris de eerste fase is van een kransslagaderaandoening. Door een hartslagmeter te gebruiken, kan je toch veilig aan sport doen: slaat je hart sneller dan je vooraf in overleg met je arts hebt bepaald, dan weet je dat je gas moet terugnemen. Zeer intensieve sporten, zoals squashen of boksen, worden ten stelligste afgeraden: je kiest beter voor duursporten met een lichte tot matige intensiteit zoals wandelen, fietsen, maar ook zwemmen.

En luister vooral naar je lichaam: sport dus niet als je je niet lekker voelt! Toch gaan joggen of voetballen wanneer je ziek bent, slecht geslapen hebt of de avond voordien te diep in het glas hebt gekeken, is een heel slecht idee, of je nu vernauwde kransslagaders hebt of niet. “Stop met sporten zodra je ook maar iets van ongemak voelt. Een silent angina pectoris uit zich vaak in een malaise tijdens de eerste tien minuten van een sportactiviteit, waarna het lichaam een aantal verdedigingsmechanismen opstart om de inspanning toch aan te kunnen. Maar het risico blijft wel degelijk aanwezig. Wanneer je buiten adem raakt of een ongewone malaise voelt, moet je dus altijd stoppen en dit aan je dokter melden”, benadrukt dr. Hoffer.

Elke sporter medisch screenen?

Een voetballer die in elkaar zakt op het veld, een tennisser die dood neervalt... Geregeld berichten de media over dergelijke tragische gebeurtenissen. Of ze te vermijden vallen? “Sommige landen kiezen voor massale screening. Italië heeft bewezen dat het mogelijk is om het sportgerelateerde sterftecijfer significant terug te dringen. Iedereen die in Italië een sportlicentie aanvraagt of zich inschrijft voor een competitie moet een sportmedisch geschiktheidsattest kunnen voorleggen”, licht dr. Hoffer toe. In België zijn er maar een paar sportfederaties die zo’n attest eisen. Maar bij de populairste sporten, zoals tennis en voetbal, is er geen spoor van enig preventiebeleid. “Op dit moment denkt men eraan om het sportmedische geschiktheidsattest te verplichten voor elke sport, maar men is er nog niet uit vanaf welke leeftijd en hoe vaak zo’n sportkeuring moet gebeuren”, aldus nog dr. Hoffer. Voorlopig ligt de bal dus in het kamp van de sporters en de trainers: het initiatief voor een volledig onderzoek in een sportkliniek moet van hen komen.

Revalidatie

Lichaamsbeweging is des te belangrijker bij mensen die al een hartprobleem hebben doorgemaakt – ongeacht hun leeftijd of de mate waarin ze voordien aan sport deden. “Bij een patiënt met een kransslagaderprobleem verbetert sporten de doorbloeding van de hartspier en in fine ook de coronaire prognose. En wie na een hartinfarct deelneemt aan een hartrevalidatieprogramma, kan daar alleen maar baat bij hebben: het risico op een overlijden of op een nieuw incident daalt met bijna 30%! Uiteraard heb ik het dan niet over competitiesport, maar over oefeningen onder begeleiding”, legt dr. Hoffer uit. Lichaamsbeweging maakt inderdaad deel uit van de hartrevalidatie die volgt binnen de zes maanden na een myocardinfarct. Kies je voor een door het Riziv erkend centrum voor hartrevalidatie, dan worden de eerste 45 sessies bovendien gedeeltelijk terugbetaald.

En uiteraard is het even belangrijk om ook na die periode te blijven bewegen. Dat kan eventueel in een van de Hartclubs waar patiënten op een ludieke manier worden aangemoedigd om aan lichaamsbeweging te doen, zonder competitiedruk. De sessies worden begeleid door gespecialiseerde monitoren en staan onder medisch toezicht van een cardioloog of arts. Een lijst met Hartclubs vind je op https://liguecardioliga.be. Ook sommige fitnessclubs hebben speciale programma’s voor hartpatiënten. Maar sport je liever in je eentje op basis van een programma dat je vooraf met je arts hebt doorgepraat, dan kan dat uiteraard ook. Uiteindelijk is de formule van ondergeschikt belang. Het komt er vooral op aan om een leuke en stimulerende activiteit te vinden, want dan is de kans dat je die volhoudt veel groter.

Partner Content